Γράφει η Νικολέτα-Τρυφωνίνα Σαράντου
Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, η Μεγάλη Βρετανία έχει να υποδείξει δύο σημαντικούς πολιτικούς ηγέτες, που έμελλαν να στιγματίσουν τόσο την ευρωπαϊκή όσο και τη διεθνή ιστορία. Ο ένας ήταν ο Winston Churchill, ο οποίος συνετέλεσε ώστε να επικρατήσουν οι συμμαχικές δυνάμεις κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έναντι της Γερμανίας και των συμμάχων της. Η άλλη ήταν φυσικά η Margaret Thatcher, γνωστή και με το προσωνύμιο Σιδηρά Κυρία, το οποίο οφείλει στους Σοβιετικούς. Η Thatcher, η οποία αποτέλεσε την πρώτη γυναίκα πρωθυπουργό της Μεγάλης Βρετανίας και έμεινε γνωστή για τις τολμηρές της οικονομικές και πολιτικές της αποφάσεις.
Η Margaret Hilda Roberts γεννήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 1925 στο Grantham, μία πόλη στην κεντρική Αγγλία, σε μία βαθιά θρησκευόμενη οικογένεια, της οποίας ο πατέρας ήταν μπακάλης, πράγμα που δικαιολογεί και το άλλο της προσωνύμιο που της είχαν προσάψει: η Κόρη του Μπακάλη. Έχοντας, λοιπόν, ως βάση την πόλη αυτή η Margaret θα κατορθώσει να σπουδάσει με υποτροφία στο χημικό τμήμα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και να υπηρετήσει τον κλάδο της χημείας για τέσσερα χρόνια, ώσπου να καταλήξει να σπουδάζει νομική με ειδίκευση στο φορολογικό δίκαιο. Στην προσωπική της ζωή θα έχει ως στήριγμα τον επιχειρηματία Denis Thatcher, τον οποίο θα παντρευτεί στις 13 Δεκεμβρίου 1951 και θα αποκτήσουν δύο παιδιά. Ολοκληρώνοντας έτσι και την προσωπική της ευτυχία ο δρόμος για την ενασχόλησή της με την πολιτική είναι πλέον ανοιχτός.
Η πολιτική καριέρα της Thatcher αρχίζει το 1950-1951, όπου θέτει υποψηφιότητα με το Συντηρητικό κόμμα στην εκλογική περιφέρεια του Dartford. Ωστόσο, δεν καταφέρνει να εκλεγεί, εξαιτίας του εργατικού χαρακτήρα της περιοχής. Το 1959 θέτει πάλι υποψηφιότητα με το ίδιο κόμμα, όμως αυτή τη φορά στην εκλογική περιφέρεια Fincley, όπου κατάφερε να εκλεχθεί. Το 1973 διετέλεσε υπουργός παιδείας υπό την κυβέρνηση Heath. Η θητεία της ως υπουργός παιδείας έδωσε μία πρώτη γεύση στο βρετανικό λαό από το φαινόμενο Thatcher, καθώς παρά τις αντιδράσεις που είχαν ξεσπάσει μετά την απόφασή της περί κατάργησης της διανομής δωρεάν γάλακτος στα σχολεία, εκείνη δεν υποχώρησε ούτε μία στιγμή. Για αυτόν τον λόγο μάλιστα της προσάφθηκε την περίοδο αυτή άλλο ένα προσωνύμιο: Κλέφτρα Γάλακτος. Το 1975 αναλαμβάνει τα ηνία του Συντηρητικού Κόμματος και στις 3 Μαρτίου 1979 εξελέγη πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας θέση που κατείχε μέχρι το 1990.
Η Thatcher βρέθηκε στο τιμόνι του πλοίου «Μεγάλη Βρετανία» σε μία περίοδο τρικυμίας, κατά την οποία η οικονομία βρισκόταν σε ύφεση. Έτσι προτεραιότητά της τέθηκε ο περιορισμός του πληθωρισμού. Έχοντας επηρεαστεί από τον Milton Friedman και τη νεοφιλελεύθερη σχολή του Σικάγου, η Σιδηρά Κυρία θα αυξήσει τα επιτόκια, θα περιορίσει τις κρατικές δαπάνες, θα μειώσει τη χρηματοδότηση για κοινωνικές παροχές και θα αποκρατικοποιήσει σημαντικές βιομηχανίες. Το οικονομικό της πρόγραμμα και τα μέτρα που έλαβε, θα μπορούσαν να αποτελέσουν παράδειγμα οικονομικών συστημάτων που ασπάζονται το φιλελευθερισμό, ενώ αποτέλεσε πρόδρομο του νεοφιλελευθερισμού. Ο αντίκτυπος των αποφάσεων της Κόρης του Μπακάλη στην οικονομική ζωή της Μεγάλης Βρετανίας, κατά τα χρόνια της πρωθυπουργίας της, οδήγησε στη δημιουργία του όρου-φαινομένου «θατσερισμός». Ο θατσερισμός αποτελεί μία μορφή βρετανικής συντηρητικής ιδεολογίας κατά την οποία απορρίπτεται και ανατρέπεται η μεταπολεμική συναίνεση, δηλαδή τα μέτρα βελτίωσης της οικονομίας μετά τον πόλεμο όπως είναι το κράτος πρόνοιας, η εθνικοποιημένη βιομηχανία και η στενή ρύθμιση της οικονομίας.
Η Σιδηρά Κυρία, ωστόσο, με τις αποφάσεις της δεν αναστάτωσε μόνο τη Μεγάλη Βρετανία, αλλά και την τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Η Thatcher θεωρούσε ότι για να επιτευχθεί η ευημερία στην ευρωπαϊκή ήπειρο θα έπρεπε να δοθεί έμφαση στην ενίσχυση της ελεύθερης αγοράς, των ελεύθερων επιλογών, της επιχειρηματικότητας, να ελευθερωθεί το εμπόριο, όχι μόνο στους ευρωπαϊκούς κόλπους, αλλά και παγκοσμίως, και να μειωθεί η κυβερνητική παρέμβαση. Σε μία περίοδο, όπου η Ευρωπαϊκή Κοινότητα προσπαθούσε να αυξήσει τις αρμοδιότητές της και να βάλει πλώρη για τη δημιουργία της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Margaret ασκούσε σκληρή κριτική και επαναλάμβανε συνεχώς την αντίθεσή της απέναντι σε ένα κεντρικό ομοσπονδιακό κράτος, του οποίου η κυβέρνηση θα ενέδρευε στα γυάλινα γραφεία των Βρυξελλών. Τη συγκεκριμένη της άποψη φυσικά τη στήριζε στο ιστορικό παράδειγμα της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία παρά τον κεντρικό σχεδιασμό και την κεντρική λήψη αποφάσεων δεν κατάφερε να επιβιώσει και κατέρρευσε. Επισήμαινε συνεχώς, ότι η δύναμη της Ευρώπης δεν είναι η ενιαία ευρωπαϊκή ταυτότητα, αλλά η πολυπολιτισμικότητα, με άλλα λόγια η πολυεθνικότητά της, και σε αυτή είναι που θα πρέπει να εστιάσει, στη δημιουργία δηλαδή μίας υπερεθνικής οργάνωσης και όχι ενός ομοσπονδιακού κράτους.
Την άρνησή της βέβαια εξέφραζε και απέναντι στην ευρωπαϊκή νομισματική ένωση, την οποία χαρακτήριζε ως μία «ξαφνική ζαλάδα», ενώ για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η μακροβιότερη πρωθυπουργός της Βρετανίας για τον 20ο αιώνα τη θεωρούσε ως ένα διεκπεραιωτικό όργανο, που δε θα ήταν σε θέση να λαμβάνει πρωτοβουλίες.
Αναφορικά για τη σχέση της Βρετανίας με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ταραγμένη κατά την πάροδο των χρόνων. Μία σχέση που, όπως φανέρωσε η ιστορία, οδήγησε το 2016 σε διαζύγιο με την πραγματοποίηση του Brexit. Ωστόσο, αυτό δεν ήταν το πρώτο Brexit, που είχε διενεργηθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το πρώτο είχε πραγματοποιηθεί το 1975 με αφορμή την εκ βάθρων μεταρρύθμιση της Κοινής Αγροτικής Πρωτοβουλίας (Κ.Α.Π.) με πρωτοβουλία της κυβέρνησης των Εργατικών του Harold Wilson. Μετά όμως από επέμβαση της Thatcher, η οποία ήταν υπέρ της παραμονής, τα 2/3 των Βρετανών ψήφισαν υπέρ της παραμονής στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στα χρόνια όμως που ήταν πρωθυπουργός η Margaret έχει σημειωθεί και μία διαμάχη με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πιο συγκεκριμένα, η διαμάχη αφορούσε τις ανισότητες της Κοινής Αγροτικής Πρωτοβουλίας (Κ.Α.Π.), εξαιτίας των οποίων η Μεγάλη Βρετανία πλήρωνε πολύ περισσότερο από το μερίδιο που της αναλογούσε και για αυτό ζητούσε τα χρήματά της. Έτσι, το 1984 το Ηνωμένο Βασίλειο κέρδισε την πρώτη σοβαρή διαμάχη λαμβάνοντας πίσω ένα μέρος των χρημάτων που διεκδικούσε. Βέβαια το ποσό της επιστροφής δεν ήταν τόσο μεγάλο όσο επιθυμούσαν.
Στη διεθνή πολιτική, η Σιδηρά Κυρία έχει να επιδείξει και εκεί τόσο κατορθώματα όσο και απόψεις. Στις 2 Απριλίου του 1982 γίνεται εισβολή στα νησιά Φώκλαντ, που αποτελούσαν βρετανικές κτήσεις. Η Thatcher συγκαλεί άμεσα πολεμικό συμβούλιο, στέλνει ναυτικές δυνάμεις και η υπόθεση διευθετείται σε διάστημα 74 ημερών.
Ως προς τις απόψεις, η Margaret ήταν υπέρμαχος των ισχυρών σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (Η.Π.Α.) τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Θεωρούσε τις Η.Π.Α. ως μία φυσική επέκταση της Ευρώπης, ως τα δύο άκρα του Ατλαντικού Ωκεανού, που μοιράζονταν κοινές αξίες και πιστεύω.
Η Margaret Hilda Roberts Thatcher απεβίωσε στις 8 Απριλίου του 2013, αφήνοντας πίσω της μία πλούσια κληρονομιά: το στίγμα της τόσο στη βρετανική όσο και στην ευρωπαϊκή και διεθνή ιστορία, αλλά και μία πληθώρα απόψεων και προβληματισμών για το έργο της. Ήταν τελικά ένας άγγελος ή ένας δαίμονας; Ή μήπως και τα δύο; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με σιγουριά. Η Margaret κατόρθωσε να διχάσει την κοινή γνώμη, να δημιουργήσει φίλους και εχθρούς. Αν κάτι είναι σίγουρο είναι ότι κατάφερε να γράψει ιστορία, όχι μόνο ως η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας αλλά και για το ότι έλαβε αποφάσεις και έπραξε με γνώμονα το καλύτερο δυνατό για τη χώρα της. Ήταν, είναι και θα είναι πρότυπο για πολλές γενιές γυναικών και πολιτικών, καθώς έμεινε προσηλωμένη στις ιδέες και τις απόψεις της, χωρίς να φοβηθεί, να κριθεί και να τις εγκαταλείψει ποτέ!
Πηγές
Ioannou, E. B. (2019). Μια ιστορία «αγάπης και μίσους» μεταξύ Βρετανίας και ΕΕ. euronews. Διαθέσιμο σε: https://gr.euronews.com/2019/03/27/mia-istoria-agaphs-kai-misous-metaksy-vretanias-kai-ee
ΑΘΑΝΑΣΑ, Δ.(2017). Θατσερισμός-Ρηγκανισμός: Η Στροφή Της Συντηρητικής Δεξιάς Στο Νεοφιλελευθερισμό. PowerPolitics. Διαθέσιμο σε: https://powerpolitics.eu/%CE%B8%CE%B1%CF%84%CF%83%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82-%CF%81%CE%B7%CE%B3%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82-%CE%B7-%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AE-%CF%84%CE%B7%CF%82/
Κωνσταντίνου, Π. (2021). Η «Σιδηρά Κυρία» του νεοφιλελευθερισμού. tvxs. Διαθέσιμο σε: https://tvxs.gr/news/%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%83%CF%89%CF%80%CE%B1/%CE%B7-%C2%AB%CF%83%CE%B9%CE%B4%CE%B7%CF%81%CE%AC-%CE%BA%CF%85%CF%81%CE%AF%CE%B1%C2%BB-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%B5%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D-%CE%BA%CE%B1
Μαγκλίνης, Η. (2020). Mεγάλη πολιτικός, μα δεν ήξερε να ακούει. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/opinion/interviews/561176326/megali-politikos-ma-den-ixere-na-akoyei/
Μαραμής, Ε. (2019). Η Μάργκαρετ Θάτσερ επίκαιρη μετά από 30 χρόνια για την Ευρωπαϊκή Ένωση. ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΓΟΡΑ. Διαθέσιμο σε: https://www.eleytheriagora.gr/thatser-epikairi-meta-apo-30-chronia/
Πετράκης, Π. (2020). Μάργκαρετ Θάτσερ: Μια γυναίκα που κανείς δεν ήθελε για αντίπαλο. News24/7. Διαθέσιμο σε: https://www.news247.gr/afieromata/margkaret-thatser-mia-gynaika-poy-kaneis-den-ithele-gia-antipalo.9054707.html
ΣΑΒΒΙΔΗΣ, Λ. (2020). Η Μάργκαρετ Θάτσερ χαρακτήριζε νέο «Πολίτμπιρο» την Κομισιόν-Οι ενστάσεις της Σιδηράς Κυρίας που εξηγούν πώς οδηγηθήκαμε στο Brexit. iefimerida. Διαθέσιμο σε: https://www.iefimerida.gr/stories/margkaret-thatser-politmpiro-komision-brexit
σαν σήμερα.(n.d.). Μάργκαρετ Θάτσερ. Διαθέσιμο σε: https://www.sansimera.gr/biographies/2117
Μποζανίνου, Τ. (2013). Η Θάτσερ πέθανε, ο θατσερισμός ζει; ΤΟ ΒΗΜΑ. Διαθέσιμο σε: https://www.tovima.gr/2013/04/14/world/i-thatser-pethane-o-thatserismos-zei/
Πηγή εικόνας: Sparrow, Α. (2009). ‘Thatcher has died’ – how a text message caused diplomatic panic. The Guardian. Διαθέσιμη σε: https://www.theguardian.com/politics/blog/2009/nov/13/stephen-harper-margaret-thatcher