Γράφει ο Γιώργος Συμεωνίδης
Στην Ευρωπαϊκή κοινότητα αποδείχθηκε πως υπήρχε βασική έλλειψη οικονομικής πειθαρχίας και έλλειψη ευρωπαϊκών θεσμών, οι οποίοι θα έπρεπε να είναι υπεύθυνοι, είτε για την πρόληψη οικονομικών κρίσεων, είτε για την διαχείριση και την άμεση καταπολέμηση τους. Έχουν γίνει συστηματικές αλλαγές στην Ευρωζώνη κατά της περίοδο της οικονομικής κρίσης που στοχεύουν στην ανάκαμψη, σε μια βιώσιμη μακροοικονομική ανάπτυξη, στην αποφυγή παρόμοιων κρίσεων και σε αποτελεσματικότερη διαχείριση τους.
Τα μέτρα στα οποία η Ευρωζώνη χρειάστηκε να προβεί είναι αρκετά, ωστόσο τα σημαντικότερα είναι τα εξής: Η έλλειψη ενός πλαισίου οικονομικής βοήθειας για τα μέλη της Ευρωζώνης προκάλεσε σημαντικά προβλήματα στην αρχή της κρίσης, έτσι τον Μάιο του 2010 αποφασίστηκε από το συμβούλιο των Υπουργών η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθεροποίησης (ΕΜΧΣ), ο οποίος μηχανισμός μπορεί να χρηματοδοτήσει και να στηρίξει κράτη-μέλη της ΕΕ μέχρι το ποσό των 60 δισεκατομμυρίων ευρώ. Ταυτόχρονα μαζί με την δημιουργία του ΕΜΧΣ αποφασίστηκε επίσης η ίδρυση ενός οχήματος ειδικού σκοπού, υπό την μορφή Ανώνυμης Εταιρίας(ΑΕ), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ) το οποίο παρέχει αποκλειστικά και μόνο στα κράτη μέλη της Ευρωζώνης, υπό τον όρο της σύναψης και συμμόρφωσης με ένα Μνημόνιο Συνεννόησης. Η ΕΤΧΣ ΑΕ είχε την ικανότητα απόκτησης πολύ μεγαλύτερων χρηματικών κεφαλαίων και οικονομικών πόρων σε σύγκριση με την ΕΜΧΣ, το μέγιστο ποσό δανεισμού έφτανε τα 440 δισεκατομμύρια ευρώ. Παρόλα αυτά ενώ ήταν μία σχετικά αποτελεσματική λύση η ΕΤΧΣ ΑΕ δεν θεωρήθηκε ένας μακροπρόθεσμος βιώσιμος μηχανισμός αντιμετώπισης μεγάλων οικονομικών κρίσεων, έτσι τον Φεβρουάριο του 2012 υπογράφηκε η διεθνής συνθήκη για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας από όλα τα κράτη-μέλη η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ) με συνολικό κεφάλαιο 700 δισεκατομμύρια ευρώ και από το 2013 και μετά ο ΕΜΣ ανέλαβε όλα τα καθήκοντα της ΕΤΧΣ ΑΕ και κατέστη ο μοναδικός μηχανισμός οικονομικής βοήθειας για την Ευρωζώνη.
Επιπροσθέτως τρία μέτρα λήφθηκαν με σκοπό την ενίσχυση των συντονισμών των πολιτικών, το πρώτο μέτρο ήταν η λεγόμενη Δέσμη των Έξη, είχε ως βασικές αλλαγές την εισαγωγή της έννοιας του τριετούς μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού πλαισίου για όλα τα κράτη-μέλη, την παρακολούθηση των οικονομικών ανισορροπιών της ΕΕ, την Διαδικασία Υπερβολικής Ανισορροπίας (ΔΥΑ), το ευρωπαϊκό εξάμηνο για την επιτήρηση της ΣΣΑ και την ενίσχυση της ΔΥΕ με νέες κυρώσεις. Δεύτερο μέτρο ήταν η λεγόμενη Δέσμη των Δύο, η οποία εισήγαγε αλλαγές στους τομείς της παροχής οικονομικής βοήθειας και του δημοσιονομικού συντονισμού. Τελευταίο μέτρο ήταν η δημιουργία της Τραπεζικής Ένωσης το 2013-14, η οποία αποτελείτε από τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό(ΕΕΜ), τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης(ΕΜΕ) και από τον Ενιαίο Κανονισμό. Με αυτές τις θεσμικές αλλαγές η ΕΕ προσπάθησε να δημιουργήσει νέους οικονομικούς θεσμούς οι οποίοι θα έχουν την δυνατότητα να αποτρέψουν μεγάλες οικονομικές κρίσεις.
Η συζήτηση περί Βιώσιμης ανάπτυξης αναπτύσσεται σε δύο κατευθύνσεις, πρώτον η ανάπτυξη επιδιώκεται με τον καλύτερο τρόπο συμπεριλαμβάνοντας κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά θέματα και δεύτερον η ανάπτυξη επιτυγχάνεται με τέτοιον τρόπο ώστε να μην μειώνονται οι δυνατότητες των μελλοντικών γενεών εξασφαλίζοντας ίσες ευκαιρίες με την τωρινή γενιά. Ως βιώσιμη ανάπτυξη μπορεί να θεωρηθεί ο εξής ορισμός: Η ανθρωπότητα να έχει την ικανότητα να διαχειρίζεται τις ανάγκες τις παρούσας γενιάς, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιούν τις δικιές τους ανάγκες. Αυτός ο ορισμός ανήκει στην πρώτη πρωθυπουργό της Νορβηγίας Gro Harlem Brundtland η οποία ως πρόεδρος της Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, παρέδωσε αυτόν τον ορισμό στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 1987. Από τότε βέβαια έχουν αλλάξει κατά πολύ τα πράγματα στην ΕΕ, παρόλα αυτά ο στόχος της βιώσιμης ανάπτυξης είναι προτεραιότητα στις πολιτικές που αποφασίζονται στην ΕΕ.
Η ΕΕ υπέγραψε διάφορες συμφωνίες οι οποίες είχαν ως στόχο την βελτίωση της βιώσιμης ανάπτυξης ωστόσο η πιο πρόσφατη αναφορά για την βιώσιμη ανάπτυξη έγινε στο Συμβούλιου με τίτλο «Προς μια ολοένα και πιο βιώσιμη Ένωση έως το 2030», η οποία εγκρίθηκε από το Συμβούλιο κατά την 3685η σύνοδό του στις 9 Απριλίου 2019. Στις 1 Ιανουαρίου του 2016 οι παγκόσμιοι ηγέτες εφάρμοσαν τους 17 στόχους βιώσιμης ανάπτυξης(ΣΒΑ) που είχαν συμφωνήσει τον Σεπτέμβριο του 2015. Αυτοί οι 17 ΣΒΑ είναι ο κορμός της πολιτικής που εφαρμόζει η ΕΕ πάνω στην βιώσιμη ανάπτυξη. Οι 17 στόχοι φαίνονται στην παρακάτω φωτογραφία:
Εικόνα 1.2 Οι 17 Στόχοι με λίγα λόγια.
Βλέπουμε ότι η ΕΕ με αυτούς τους στόχους των Ηνωμένων Εθνών, συμβάλλει στην προσπάθεια για ένα καλύτερο μέλλον το οποίο θα είναι βιώσιμο και για την επόμενη γενιά. Ουσιαστικά η ΕΕ προσπαθεί να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της, να κάνει πολλές επενδύσεις στη βιώσιμη ανάπτυξη και να ωθήσει τα κράτη-μέλη, οργανισμούς και πολίτες να αναλάβουν δράση, υλοποιώντας έτσι τον δρόμο για τον υπόλοιπο κόσμο με πυξίδα τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών.
Γενικότερα η ΕΕ παρότι περνούσε μια δυσχερής οικονομική κρίση, βλέπουμε πως δεν παρέλειψε τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης, αντιθέτως όμως συνέχισε να την στηρίζει αντιμετωπίζοντας τα νέα προβλήματα που πρόκυπταν. Ωστόσο βλέπουμε πως οι θεσμικές αλλαγές που έκανε η ΕΕ έχει μειώσει αισθητά την οικονομική ισχύ των κρατών μελών της και επιπλέον αυξήθηκε η πολυπλοκότητα του λειτουργικού πλαισίου της ΕΕ, έγινε πιο γραφειοκρατικό, και τελικά δυσκολότερο για την κατανόηση του από τους πολίτες της. Για να υπάρξει τελικά μακροοικονομική βιώσιμη ανάπτυξη στην ΕΕ θα πρέπει να συνεχιστούν τα μέτρα για κάθε πρόβλημα που προκύπτει ως προς την βιώσιμη ανάπτυξη και επίσης να υπάρξει μια απλούστευση του λειτουργικού πλαισίου της και πιο εμφατικές αλλαγές θεσμικών πλαισίων για δημιουργία θεσμών που θα έχουν στόχο την πρόληψη μιας νέας οικονομικής κρίσης και θεσμούς που θα στηρίζουν τα ‘αδύναμα’ οικονομικά κράτη-μέλη. Ο νέος μηχανισμός οικονομικής βοήθειας για την ευρωζώνη (ΕΜΣ) έδειξε πως μπορεί να είναι ένας έμπιστος μηχανισμός και μπορεί η ΕΕ να στηριχθεί σε αυτόν, με παράδειγμα την Ελλάδα η οποία βγαίνει από ένα πρόγραμμα του ΕΜΣ (Αύγουστος του 18) με επιτυχία. Γενικότερα τα τελευταία χρόνια και μετά την έξοδο από την κρίση η ΕΕ είναι πιο σωστά δομημένη ώστε να αποφύγει παρόμοιες οικονομικές καταστάσεις, παρόλα αυτά υπάρχει ακόμα μακρύς δρόμος ώστε να ολοκληρωθεί η ευρωζώνη σαν μια σωστή νομισματική ένωση.
Πηγές:
- Παπανδρέου Ανδρέας-Σαρτζετάκης Ευτύχιος, ‘Βιώσιμη Ανάπτυξη: Οικονομική Επιστήμη και Διεθνές Θεσμικό Πλαίσιο.’ Αγορά Χωρίς Σύνορα Τόμος 8, (2) 2002.
- Α. Κυριακίδης. (4/2017). ‘Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου. Τριμηνιαίο Νομικό Περιοδικό.’ Τόμος 38. Σελ. 392-395.
- Βιώσιμη ανάπτυξη: συμπεράσματα του Συμβουλίου. Διαθέσιμο σε: https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2019/04/09/sustainable-development-council-adopts-conclusions/
- Εικόνα 1.1 Ευρωπαϊκή Ένωση. Διαθέσιμη σε: https://www.jmcvoiceover.com/2019/02/21/lessons-from-across-the-pond/
- Εικόνα 1.2 Οι 17 Στόχοι με λίγα λόγια. Διαθέσιμη σε: https://www.unric.org/el/index.php?option=com_content&view=article&id=27538&Itemid=74