Loading...
Πρόσφατες αναλύσεις
Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο

Tο ευρωπαϊκό πλαίσιο προστασίας των δικαιωμάτων της LGBTQI+ Κοινότητας

Γράφει η Ανθή Κονδυλάτου

«Zώνες χωρίς ΛΟΑΤΚΙ είναι ζώνες χωρίς ανθρωπισμό και δεν έχουν θέση στην Ένωσή μας», τόνισε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στην ομιλία της  ενώπιον της ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 2020.Για την πληρέστερη κατανόησή του λόγου της, ο όρος «ΛΟΑΤΚ»  ή αλλιώς LGBTQ+ (Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender και Queer) ή GLBT+ (Gay, Lesbian, Bisexual και Transgender) είναι ένα διεθνές αρτικόλεξο, το οποίο αφορά σε όλα τα άτομα εκτός των ετεροφυλοφίλων και των cisgender, δηλαδή των ατόμων που συμφωνούν με το φύλο που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση. Τα τελευταία χρόνια εντοπίζεται μία νέα ποικιλομορφία στο αρκτικόλεξο με το γράμμα «Ι», το οποίο αφορά τα «ίντερσεξ» άτομα, δηλαδή  τα άτομα που γεννιούνται με φυσικές παραλλαγές στα χαρακτηριστικά φύλου τους (πχ χρωμοσώματα), με αποτέλεσμα την επέκταση ΛΟΑΤΚΙ+ (LGBQTI+).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, τοποθετώντας το θεμέλιο λίθο του νομοθετικού πλαισίου για την προστασία και προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έχει θεσπίσει από πολύ νωρίς κανόνες δικαίου για την καταπολέμηση των διακρίσεων προς τα άτομα που ανήκουν στην κοινότητα αυτή. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα άρθρα 10 και 19 της Συνθήκης για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), τα οποία εστιάζουν στην καταπολέμηση των διαφυλετικών διακρίσεων. Ειδικότερα στο άρ. 10 αναφέρεται ότι: «Κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή των πολιτικών και των δράσεών της, η Ένωση επιδιώκει να καταπολεμήσει κάθε διάκριση λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού». Και το άρ. 19 παρ. 1 ορίζει ότι: «Με την επιφύλαξη των άλλων διατάξεων των Συνθηκών, και εντός των ορίων των αρμοδιοτήτων που παρέχουν στην Ένωση, το Συμβούλιο, αποφασίζοντας ομόφωνα, σύμφωνα με ειδική νομοθετική διαδικασία, και μετά την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μπορεί να αναλάβει δράση για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού».

Το κάθε κράτος-μέλος της Ένωσης, χτίζοντας πάνω στα θεμέλια αυτά, έχει κατασκευάσει το δικό του νομοθετικό οικοδόμημα, ανάλογα με την ιδιαίτερη φυσιογνωμία και τον πολιτισμό του. Χαρακτηριστικά αναφέρεται το παράδειγμα της Δανίας, η οποία στις 15 Ιουνίου 2012, έγινε η ενδέκατη χώρα στον κόσμο που νομιμοποίησε τους γάμους ομοφυλόφιλων και τον Ιανουάριο του 2016 έγινε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που αντιτάχθηκε στα πρότυπα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) που θεώρησε ότι η ταυτότητα των τρανς αποτελεί ζήτημα ψυχικής υγείας (!) Το παράδειγμα της νομιμοποίησης των γάμων ομοφυλόφιλων ακολούθησαν και άλλες χώρες της ΕΕ, όπως η Φινλανδία, η Σουηδία, η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Αυστρία, η Γερμανία, η Μάλτα, η Πορτογαλία, η Ισπανία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ολλανδία κ.α. Αξιοσημείωτη είναι, επίσης, η από 11 Νοεμβρίου του 2020 δημοσίευση της πρώτης στρατηγικής για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η στρατηγική αυτή έχει πενταετή διάρκεια (2020-2025) και καλύπτει ένα ευρύ φάσμα πολιτικών που αφορούν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Ειδικότερα, διαρθρώνεται στους εξής τέσσερις άξονες: την αντιμετώπιση των διακρίσεων κατά των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, τη διασφάλιση της προστασίας των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, την οικοδόμηση κοινωνιών χωρίς αποκλεισμό των ΛΟΑΤΚΙ και τον ηγετικό ρόλο (που πρέπει να αναλάβει η Ε.Ε.) στο αίτημα υπέρ της ισότητας των ΛΟΑΤΚΙ σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η Ελλάδα, με τη σειρά της, μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί μια από τις πιο φιλελεύθερες χώρες της νότιας Ευρώπης. Και αυτό, γιατί ο πρώτος νόμος που προστατεύει τα ομόφυλα ζευγάρια από την άνιση μεταχείριση με βάση τον γενετήσιο προσανατολισμό, υιοθετήθηκε μόλις το 2005 (Ν 3304/2005). Πέντε χρόνια μετά τη θέσπιση του ανωτέρω νόμου, ψηφίστηκε από τη Βουλή ο Ν 3896/2010, με τον οποίο άρθηκε οποιαδήποτε διάκριση εναντίον των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων στον επαγγελματικό και κοινωνικό βίο, γεγονός που έδωσε το πράσινο φως στα άτομα αυτά για την ενεργό συμμετοχή τους μεταξύ άλλων και στα κοινά.  Από τη θέσπιση του νόμου αυτού, μάλιστα, οι διαφυλικοί απέκτησαν το δικαίωμα να αλλάξουν το φύλο και το όνομά τους στην ληξιαρχική πράξη γεννήσεώς τους απλώς με μια αίτηση στο τοπικό Μονομελές Πρωτοδικείο, το οποίο είναι υποχρεωμένο να τη δεχθεί αυτομάτως. Η προσπάθεια εξισορρόπησης των δικαιωμάτων της κοινότητας αυτής κορυφώθηκε το 2015, όταν το σύμφωνο συμβίωσης νομιμοποιήθηκε και για ζευγάρια του ίδιου φύλου. Παρόλα αυτά, δεν είναι ακόμα δυνατή η από κοινού υιοθεσία παιδιών από ομοφύλους και δεν επιτρέπεται η σύναψη πολιτικού γάμου. Σε γενικές, όμως, γραμμές, οι ομοφυλόφιλοι -αλλά και το σύνολο των ατόμων που ανήκουν στην κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ- γίνονται ολοένα και περισσότερο αποδεκτοί από τον ελληνικό πληθυσμό και ιδίως από τις νέες γενιές, οι οποίες πλέον υιοθετούν λιγότερο επιφυλακτική στάση προς τα άτομα αυτά εστιάζοντας σε ουσιωδέστερα χαρακτηριστικά τους, όπως είναι η παιδεία, το ήθος και ο χαρακτήρας τους.

Επιλογικά, μολονότι η έννομη τάξη κάθε κράτους-μέλους της ΕΕ έχει μεριμνήσει να κατοχυρώσει τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, οι ανάγκες της καθημερινότητας απέχουν πολύ από την αναγνωρισμένη μεν, στοιχειώδη δε, προσπάθεια προστασίας. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2019 από τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (FRA), το 43 % των ΛΟΑΤΚΙ που απάντησαν δήλωσαν ότι έχουν βιώσει διακρίσεις, σε σύγκριση με 37 % το 2012. Για το λόγο αυτό, είναι αναγκαίο να εντυπωθεί στις συνειδήσεις όλων των ανθρώπων ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός τους δεν έχει καμία σχέση με την «ποιότητα» και την «αξία» τους. Με την παγίωση της αντίληψης αυτής, όλο και περισσότερες χώρες θα υιοθετήσουν ευνοϊκότερο νομοθετικό πλαίσιο προς την LGTBQI+ κοινότητα, όπως άλλωστε οφείλουν, δεδομένου ότι η πρόοδος και ο πολιτισμός τους ουδεμία σχέση έχουν με τον σεξουαλικό προσανατολισμό των κατοίκων τους, αλλά με τη δημιουργικότητα, την καινοτομία, το φιλελεύθερο και άγρυπνο πνεύμα τους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

-ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΛΟΑΤΚΙ+ (2021), διαθέσιμο σε:https://primeminister.gr/wp-content/uploads/2021/06/ethniki_statigiki_gia_thn_isothta_ton_loatki.pdf

– Κανέλλος Γεώργιος Π. (2020), «Ευρωκοινοβούλιο για σεβασμό κράτους δικαίου και δικαιωμάτων LGBTQ κοινότητας στην Πολωνία: Σαφής κίνδυνος σοβαρής παραβίασης των αξιών της ΕΕ», διαθέσιμο σε: https://www.lawspot.gr/nomika-nea/eyrokoinovoylio-gia-sevasmo-kratoys-dikaioy-kai-dikaiomaton-lgbtq-koinotitas-stin-polonia

-Φ. Σπυρόπουλος (2020), Συνταγματικό Δίκαιο, Εκδόσεις ΣΑΚΚΟΥΛΑΣ

-Συντάκτης NEWSROOM ΤEAM (2020), «Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: Δεν χωράνε στην ΕΕ «ζώνες χωρίς ΛΟΑΤΚΙ»- Σχέδιο κατά του ρατσισμού», διαθέσιμο σε: https://t-zine.gr/oyrsoyla-fon-nter-laien-den-chorane-sti/

-Σωτήρχου, Δ. (no date), «LGBT:Νομική προσέγγιση των δικαιωμάτων και των παραβιάσεων εις βάρος των lgbt πολιτών, θεσμική προστασία, νομικό καθεστώς ανά χώρα και στατιστικά δεδομένα», διαθέσιμο σε: https://curia.gr/lgbt-nomiki-proseggisi-ton-dikaiomaton-kai-ton-paraviaseon-eis-varos-ton-lgbt-politon-thesmiki-prostasia-nomiko-kathestos-ana-xora-kai-statistika-dedomena/

-Σ. Τσίρου (2018), Η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ online, nbonline.gr

-Νικόλαος Χαμτζούδης (2015), Η νομική προστασία του σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου: καταπολεμώντας τις διακρίσεις, τα εγκλήματα μίσους και τη ρητορική μίσους, Σωματείο Colour Youth – Κοινότητα LGBTQ Νέων Αθήνας, διαθέσιμο σε: https://www.lawspot.gr/sites/default/files/images/nea/misc/nomiki-prostasia-colour-youth.pdf

-Europa.eu (2019), «The rights of LGBTI people in the European Union», διαθέσιμο σε:https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2019/637950/EPRS_BRI(2019)637950_EN.pdf

-European Union Agency for Fundamental Rights, «Τα δικαιώματα των λεσβιών, ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων και διαφυλικών (ΛΟΑΔ) ατόμων στην Ευρωπαϊκή Ένωση», διαθέσιμο σε: https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/1757-FRA-Factsheet-Homophobia-Study-2010-FS1_EL.pdf

-The Huffington Post (2015), «Great news for Greece’s LGBT community», διαθέσιμο σε: http://www.huffingtonpost.com/entry/greece-gay-civil-partnerships_us_567ab87de4b06fa6887f815f

-Πηγή φωτογραφίας: https://www.stonewall.org.uk/about-us/news/why-we-need-more-representation-lgbt-people-faith-popular-culture