Loading...
Latest news
Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο

Tο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και η υπόθεση Αblulah Ocalan κατά Τουρκίας

Γράφει ο Θεοφάνης- Παρασκευάς Γραμμένος

Ως γνωστόν, η θεμελίωση και η προάσπιση των βασικών θεμελιωδών ελευθεριών ξεκινά μεταπολεμικά, συγκεκριμένα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε και ιδρύεται ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, το πρώτο θεσμικό πλαίσιο κατοχύρωσης και ανάπτυξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα στη ζωή, η απαγόρευση των βασανιστηρίων, της ισότητας απέναντι στο νόμο, το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας κ.α. . Σημαντική ευρωπαϊκή, και όχι μόνο, καινοτομία, αποτελεί η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), ενός δικαιοδοτικού μηχανισμού όπου για πρώτη φορά, πέραν των κρατικών προσφυγών, δύνανται να προσφύγουν μεμονωμένα και πολίτες.

Συστήνεται το 1959, κατόπιν υπογραφής της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου το 1950.  Η παρούσα Σύμβαση προστατεύει τη ζωή, την ελευθερία, την ασφάλεια, την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή, την σκέψη, τη συνείδηση και την ιδιοκτησία, ενώ απαγορεύει τα βασανιστήρια, την απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία, την δουλεία, την αυθαίρετη ή παράνομη κράτηση και τη θανατική ποινή. Το ΕΔΑΔ αποτελείται από 47 δικαστές, οι οποίοι εκλέγονται από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, ένας για κάθε μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης,  ενώ το Δικαστήριο μέχρι και σήμερα έχει εκδώσει περισσότερες από 10.000 αποφάσεις.

Αρχικά σε πρώτο βαθμό, όταν φθάνει μία αίτηση στη Γραμματεία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, εξετάζεται το παραδεκτό ή μη, της προσφυγής. Για να κριθεί παραδεκτή μια προσφυγή πρέπει να έχουν εξαντληθεί τα εσωτερικά ένδικα μέσα, η αίτηση προσφυγής να έχει κατατεθεί μέσα σε 6 μήνες από την τελεσίδικη απόφαση σε εθνικό επίπεδο, να αφορά παραβίαση δικαιώματος εντός της δικαιοδοσίας του ΕΔΔΑ (ΕΣΔΑ + Πρωτόκολλα) και να υποβάλλεται από το θύμα της παραβίασης. Στη συνέχεια, σε δεύτερο βαθμό, η προσφυγή είτε κρίνεται απαράδεκτη (99,5% των προσφυγών) και περατώνεται, είτε εξετάζεται το παραδεκτό και η ουσία. Η τελική απόφαση, έτσι, καταλήγει σε διαπίστωση ή μη παραβίασης. Σε περίπτωση ύπαρξης παραβιάσεως της ΕΣΔΑ, τότε η απόφαση μεταφέρεται στο άλλο όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης, την Επιτροπή των Υπουργών, που παρακολουθεί πλέον την απόφασή της. Έπειτα, εγείρεται το ζήτημα των διεθνών υποχρεώσεων του κράτους που κρίθηκε υπεύθυνο για την παραβίαση, της αποζημίωσης («δίκαιη ικανοποίηση»), ακόμη και των γενικών μέτρων, που δύναται να έχει ζητήσει το ΕΔΔΑ ώστε να μην επαναλάβει τέτοιες παραβιάσεις στο μέλλον ή των ατομικών μέτρων για τη συγκεκριμένη προσφυγή.

Μια σημαντική υπόθεση προαγωγής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που έχει αναδείξει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, είναι αυτή της προσφυγής του Abdullah  Öcalan, του ιδρυτή και ηγέτη του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PPK). Συγκεκριμένα, ο ενάγων είχε κατηγορηθεί, σε εθνικό επίπεδο, για υποκίνηση τρομοκρατικών ενεργειών και σύσταση τρομοκρατικής οργάνωσης, με στόχο την απόσχιση τμήματος της τουρκικής επικράτειας και, πρωτοδίκως, καταδικαστεί σε θανατική ποινή. Η τετραπλή προσφυγή του στο ΕΔΔΑ, συγκεκριμένα η πρώτη το 1999, της οποίας η δικαστική διαδικασία περατώθηκε με την ετυμηγορία του ΕΔΔΑ το 2005, η δεύτερη το 2003, η τρίτη το 2004, η τέταρτη το 2006 και η πέμπτη το 2007, των οποίων η εκδίκαση έγινε το 2014 αφορούσε επικαλούμενες παραβιάσεις θεμελιωδών ελευθεριών  και δικαιωμάτων που κατοχυρώνει η ΕΣΔΑ, όπως αυτό της ζωής, της προσωπικής ελευθερίας και ασφάλειας, της χρηστής απονομής της δικαιοσύνης, της απαγόρευσης βασανιστηρίων, της ελευθερίας σκέψης και συνείδησης , του απαραβίαστου της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής και της μη-επιβολής ποινής άνευ νόμου. Το Δικαστήριο στην ετυμηγορία του, διαπίστωσε την ύπαρξη παραβίασης του άρθρου 3 ήτοι της απαγόρευσης των βασανιστηρίων, όσον αφορά την επιβολή της θανατικής ποινής, κατόπιν μίας μη-δίκαιης δίκης και των συνθηκών κράτησης του αιτούντος, μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης στο Εθνικό Δικαστήριο Ασφαλείας της Άγκυρας. Τέλος, επιδίκασε την Τουρκία σε συνολική χρηματική αποζημίωση ύψους 145.000 .

Από την ανωτέρω υποδειγματική υπόθεση μπορεί να εξαχθεί πως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου παρέχει στα φυσικά πρόσωπα και στα κράτη τη δυνατότητα να προστατεύονται από παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους, να ασκούν προσφυγές κατά αδικοπραξιών και να καταλογίζουν ευθύνες στην εκτελεστική εξουσία. Αυτή η πρόσβαση στη δικαιοσύνη αποτελεί θεμελιώδους σημασίας στοιχείο του κράτους δικαίου, αποτελώντας τόσο διαδικασία όσο και στόχο για τα φυσικά πρόσωπα, δημιουργώντας νέα δεδομένα για την απονομή της δικαιοσύνης σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο, βάζοντας τον άνθρωπο σε πρώτη μοίρα.

Βιβλιογραφία:

  1. Μαρούδα Ντανιέλα-Μαρία, «Διαστάσεις της Διεθνούς Προστασίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου», 2014, Αθήνα, εκδ. Σιδέρης.
  2. European Court of Human Rights, «Grand Chamber – Case of Öcalan v. Turkey (no.2) / Applications no. 24069/03, 197/04, 6201/06 and no. 10464/07, Hudoc Database», Διαθέσιμο σε: https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-142087%22]}
  3. European Court of Human Rights, «Grand Chamber – Case of Öcalan  v. Turkey/Application no. 46221/99», Hudoc Database, Διαθέσιμο σε:  https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22fulltext%22:[%22ocalan%20v.%20turkey%22],%22documentcollectionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22],%22itemid%22:[%22001-69022%22]}