Γράφει η Σίλεια Σκάρα
Στις 22 Ιανουαρίου 2013, η Δημοκρατία των Φιλιππινών προσέφυγε στο Μόνιμο Διαιτητικό Δικαστήριο της Χάγης κατά της Λαϊκής Δημοκρατία της Κίνας, έχοντας ως νομική βάση το Παράρτημα VII της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Σύμφωνα με τα αιτήματα που κατέθεσαν οι Φιλιππίνες στο Δικαστήριο, η διένεξη αφορούσε την ύπαρξη ‘‘ιστορικών δικαιωμάτων’’ της Κίνας στη Νότιο Σινική Θάλασσα, τα δικαιώματα νομικής φύσεως στης Κίνας στην περιοχή, τη νομική φύση των εκτάσεων γης στη Νότιο Σινική Θάλασσα, καθώς και το εάν είναι νομιμοποιημένες οι κινήσεις της Κίνας στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Ουσιαστικά, οι Φιλιππίνες επιδίωκαν να αποδείξουν, πως οι διεκδικήσεις της Κίνας και ο Χάρτης των Εννέα Σημείων δεν συνάδουν με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, ενώ ένας ακόμη στόχος των Φιλιππινών ήταν να διευκρινισθεί το καθεστώς του νησιωτικού συμπλέγματος Spratly‧ δηλαδή το κατά πόσο τα Νησιά Spratly δικαιούνται θαλάσσιες ζώνες.
Η προσφυγή των Φιλιππινών κατά της Κίνας έγινε μονομερώς, με την Κίνα να μην αποδέχεται την ύπαρξη διενέξεων στη Νότιο Σινική Θάλασσα, να μην θεωρεί αρμόδιο το Δικαστήριο και να μην συμμετέχει σε καμία διαδικασία καθ’ όλη τη διάρκεια της διαιτησίας.
Οι Φιλιππίνες κατέθεσαν προς εκδίκαση 15 αιτήματα που αφορούσαν τις εξής θεματικές:
- ‘‘The Nine-Dash Line and China’s claim to Historic Rights In The Maritime Areas Of The South China Sea’’ (Submission no.1 & 2)
- ‘‘The Status Of Features In The South China Sea’’ (Submissions no.3 to 7)
- ‘‘Chinese Activities In The South China Sea’’ (Submissions no.8 to 13)
- ‘‘Aggravation Or Extension Of The Dispute Between The Parties’’ (Submission no.14)
- ‘‘The Future Conduct Of The Parties’’ (Submission no.15)
Στις 29 Οκτωβρίου 2015 το Μόνιμο Διαιτητικό Δικαστήριο της Χάγης εξέδωσε μια αρχική απόφαση, η οποία αφορούσε το εάν διαθέτει δικαιοδοσία για την εκδίκαση της συγκεκριμένης υπόθεσης. Σύμφωνα με την απόφαση του 2015, το Δικαστήριο είχε δικαιοδοσία, καθώς υπήρχε διαφορά η οποία δεν είχε επιλυθεί προηγουμένως και η οποία αφορούσε ζητήματα ερμηνείας και εφαρμογής της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας. Ακόμη, το Δικαστήριο κατέληξε στο ότι η Κίνα παρά την απουσία της διατηρούσε την ιδιότητα του ‘‘μέρους’’ και ως εκ τούτου η οριστική απόφαση θα ήταν δεσμευτική και για την Κίνα σύμφωνα με το Άρθρο 296 της UNCLOS.
Η Κίνα, παρ’ όλ’ αυτά υποστήριξε πως το Δικαστήριο δεν είχε δικαιοδοσία, καθώς τα αιτήματα των Φιλιππινών αφορούσαν ζητήματα εδαφικής κυριαρχίας, ενώ παράλληλα διέτεινε πως οι Φιλιππίνες προσέφυγαν σε ένα διαιτητικό όργανο χωρίς προηγουμένως να έχουν γίνει οι προβλεπόμενες διαπραγματεύσεις ανάμεσα στα μέρη της υπόθεσης. Ωστόσο, αυτός ο ισχυρισμός δεν έγινε δεκτός από το Δικαστήριο, το οποίο δέχθηκε, με βάση το Άρθρο 283 της UNCLOS, την άποψη των Φιλιππινών, ότι δηλαδή η υποχρέωση ανταλλαγής απόψεων είχε λάβει χώρα από το 1995 έως το 2012 μέσω επικοινωνιών των δύο μερών. Ακόμη, σε αυτό το στάδιο το δικαστήριο κατέληξε στο ότι η οριστική του απόφαση δεν θα αφορούσε το ερώτημα ‘‘ποιο κράτος έχει κυριαρχικά δικαιώματα στη ΝΣΘ;’’‧ ούτε το ‘‘πώς θα γίνει η οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών.
Συνοπτικά οι θέσεις των δύο μερών της υπόθεσης:
Οι Φιλιππίνες ζητούν την απόρριψη των κινεζικών ισχυρισμών περί κυριαρχικών δικαιωμάτων σε θαλάσσιες ζώνες στη ΝΣΘ, την επιβεβαίωση από το δικαστήριο πως οι διάφοροι ύφαλοι και βράχοι δεν δικαιούνται καμία θαλάσσια ζώνη. Κατηγορούν την Κίνα για παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων των Φιλιππίνων, για παρενόχληση Φιλιππινέζων ψαράδων, για τα καταστροφή του θαλάσσιου περιβάλλοντος και για την παράνομη δημιουργία τεχνητών νήσων και άλλων εγκαταστάσεων στα νησιά της ΝΣΘ.
Η Κίνα απορρίπτει τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου πάνω σε θέματα που αφορούν την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών ή/και ιστορικούς κόλπους. Εκφράζει την άποψη πως οι Φιλιππίνες είναι το κράτος που θέτει σε κίνδυνο τη σταθερότητα στην περιοχή. Εμμένει στην άποψή της πως οι διενέξεις είναι προτιμότερο να λύνονται σε διμερές επίπεδο μέσω διαπραγματεύσεων και όση σε διαιτητικά όργανα. Η Κίνα, ακόμη και κατά το χρονικό διάστημα που εκτυλισσόταν η εκδίκαση της υπόθεσης δεν δίστασε να κατασκευάσει το 2014 παράνομη πλατφόρμα για ερευνητικές γεωτρήσεις κοντά στις ακτές του Βιετνάμ, υποστηρίζοντας πως διατηρεί κυριαρχικά δικαιώματα στην περιοχή στον σχηματισμό Triton, ο οποίος όμως δεν μπορεί να θεωρηθεί νησί σύμφωνα με τις διατάξεις του Άρθρου 121 της UNCLOS. Παρατηρούνται, λοιπόν, κινήσεις της Κίνας με σοβινιστικό και επεκτατικό χαρακτήρα, όχι μόνο εναντίον των Φιλιππίνων αλλά και εναντίον άλλων κρατών της περιοχής και των ΑΟΖ τους.
Ερμηνεία του Άρθρου 121(3)
‘‘Rocks which cannot sustain human habitation or economic life of their own shall have no exclusive economic zone or continental shelf.’’
‘‘Οι βράχοι οι οποίοι δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή δική τους οικονομική ζωή, δεν θα έχουν αποκλειστική οικονομική ζώνη ή υφαλοκρηπίδα.’’
Το Δικαστήριο στην απόφασή του προέβη σε μία διεξοδική ανάλυση της παραγράφου 3 του Άρθρου 121.
Σχετικά με τον όρο ‘‘rocks’’, ‘‘βράχοι’’ στην ελληνική, κατέληξε στο ότι ο χαρακτηρισμός μιας έκτασης γης ως βράχο δεν εξαρτάται από γεωμορφολογικά στοιχεία δηλαδή ένας βράχος δεν είναι απαραίτητο να αποτελείται από πετρώματα. Σχετικά με το ρήμα ‘‘sustain’’ το Δικαστήριο απεφάνθη πως αφορά τα εξής τρία στοιχεία: το 1ο έχει να κάνει με την παροχή των απαραίτητων προς τη διαβίωση, το 2ο αφορά τη χρονική διάρκεια, δηλαδή τά πρός τό ζῆν πρέπει να υπάρχουν για ένα σεβαστό χρονικό διάστημα και το 3ο είναι ένα ποιοτικό στοιχείο, δηλαδή ότι αυτά τά πρός τό ζῆν πρέπει να εμπίπτουν σε ένα στάνταρντ ευπρεπούς διαβίωσης. Ουσιαστικά, όσον αφορά την ανθρώπινη διαβίωση πρέπει στη συγκεκριμένη έκταση γης να ζουν άνθρωποι υγιείς για μία συνεχή χρονική περίοδο και οι οποίοι ζουν μια κανονική ζωή και όχι ζωή-survivor, ενώ όσον αφορά την οικονομική ζωή, αυτή θα πρέπει να δίνει τη δυνατότητα στους κατοίκους να διατηρούν την όποια οικονομική δραστηριότητα για μια εκτενή χρονική διάρκεια.
Σχετικά με την ερμηνεία των όρων ανθρώπινη διαβίωση και οικονομική ζωή:
Ως ανθρώπινη διαβίωση νοείται η συνεχής παρουσία μιας κοινότητας ανθρώπων , χωρίς να προσδιορίζεται ένας συγκεκριμένος αριθμός κατοίκων, η οποία κοινότητα αισθάνεται τον συγκεκριμένο σχηματισμό ως κατοικία της και επιθυμεί να παραμείνει σε αυτόν.
Ως οικονομική ζωή νοείται η εκμετάλλευση των πόρων της εκτάσεως γης. Το Δικαστήριο δεν δέχεται την εισαγωγή πρoϊόντων , ούτε και τη πραγματοποίηση οικονομικών δραστηριοτήτων μόνο εξαγωγικού χαρακτήρα , αφού οι πόροι θα πρέπει να συμβάλλουν στην διαβίωση των κατοίκων. Ωστόσο, υπάρχει πρόβλεψη για τις περιπτώσεις αστερισμών μικρών νησιωτικών σχηματισμών, στα πλαίσια των οποίων μπορεί οι κάτοικοι να αξιοποιούν ένα νησί για να ζουν, ένα άλλο για να καλλιεργούν, ένα άλλο για να βόσκουν κοκ.
Σχετικά με την περίπτωση της Νότιας Σινικής Θάλασσας, το Δικαστήριο αποφάσισε πως η πλειοψηφία των σχηματισμών είναι είτε βράχοι, οι οποίοι παρά το γεγονός ότι βρίσκονται πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας κατά την πλημμυρίδα δεν δύνανται να διατηρήσουν ανθρώπινη ή οικονομική ζωή, είτε ύφαλοι.
Σημασία της απόφασης
Η απόφαση του Διαιτητικού Δικαστηρίου για την υπόθεση μεταξύ Κίνας και Φιλιππίνων είναι ιδιαίτερα σημαντική για το Διεθνές Δίκαιο, καθώς είναι από τις ελάχιστες φορές που ένα δικαστήριο ασχολήθηκε με το τί συνιστά ένας βράχος, διευκρινίζοντας, έτσι, το Δικαστήριο ποια νησιά δικαιούνται και ποια όχι θαλάσσιες ζώνες‧ μόνο δύο υποθέσεις ασχολήθηκαν με τους βράχους και μάλιστα χωρίς να μπουν στη διαδικασία να εξηγήσουν τι είναι ένα βράχος: Jan Mayen & Νησί των Όφεων. Δεν υπάρχει άλλη απόφαση που να έχει αναλύσει εις βάθος το ζήτημα των βράχων.
Επιπλέον, το Δικαστήριο στην απόφασή του θίγει περιβαλλοντικά ζητήματα, τονίζοντας πως λόγω των εγγειοβελτιωτικών έργων από την κινεζική πλευρά η βλάβη που έχει επέλθει στο περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα της περιοχής είναι ανεπανόρθωτη και μη αναστρέψιμη. Είναι η πρώτη φορά που ένα Διεθνές Δικαστήριο μέσω ανάλυσης των προβλέψεων της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας θίγει τέτοιου είδους ζητήματα.
Τέλος, το Διεθνές Δικαστήριο θεωρεί πως έχει δικαιοδοσία να κρίνει ζητήματα στρατιωτικού χαρακτήρα επιρρίπτοντας την ευθύνη στην Κίνα η οποία αποδείχθηκε πως έχει προβεί σε παραβιάσεις των 200ν.μ. που ανήκουν στις Φιλιππίνες.
Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό το γεγονός ότι η απόφαση του Μόνιμου Διαιτητικού Δικαστηρίου για την Υπόθεση Φιλιππίνες εναντίον Κίνας αποτελεί ιστορική ερμηνεία της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, καθώς αναλύει και εξηγεί με ενάργεια ένα ουσιώδες Άρθρο, το Άρθρο 121, το οποίο δύναται να συμβάλει στην επίλυση ποικίλων διακρατικών διαφορών, με χαρακτηριστικό παράδειγμα στην επίλυση των Ελληνοτουρκικών: η Ελλάδα σε μία μελλοντική εκδίκαση της υπόθεσης στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης θα μπορούσε να εκμεταλλευθεί τα όσα κατέδειξε η απόφαση του 2016 για τα νησιά Spratly σχετικά κυρίως με το Άρθρο 121 , αφού τα ελληνικά νησιά πληρούν τις προϋποθέσεις του Άρθρου 121, και έτσι αποδεικνύεται πως δικαιούνται Υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- “Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας.” 1998. Επίσημη Εφημερίδα αριθ. L 179 της 23/06/1998 σ. 0003 – 0134; June 23, 1998. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:21998A0623(01)&from=EL.
- “Χάγη: Απόφαση κατά της Κίνας για τη Νότια Σινική Θάλασσα – E-Amyna.” 2016. E-Amyna. July 12, 2016. https://e-amyna.com/%CF%87%CE%AC%CE%B3%CE%B7-%CE%B1%CF%80%CF%8C%CF%86%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7-%CE%BD%CF%8C%CF%84%CE%B9/.
- Council on Foreign Relations. 2022. “Territorial Disputes in the South China Sea.” Global Conflict Tracker. May 4, 2022. https://www.cfr.org/global-conflict-tracker/conflict/territorial-disputes-south-china-sea.
- Gonzales, Robin. 2014. “The Spratly Islands Dispute: International Law, Conflicting Claims, the Spratly Islands Dispute: International Law, Conflicting Claims, and Alternative Frameworks for Dispute Resolution and Alternative Frameworks for Dispute Resolution.” https://digitalscholarship.unlv.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1094&context=award.
- Hartman, Leigh. 2019. “The Importance of the South China Sea | ShareAmerica.” ShareAmerica. July 11, 2019. https://share.america.gov/importance-of-south-china-sea/.
- Hayton, Bill. 2016. “China’s ‘Historic Rights’ in the South China Sea: Made in America?” The Diplomat. June 21, 2016. https://thediplomat.com/2016/06/chinas-historic-rights-in-the-south-china-sea-made-in-america/.
- Mensah, Thomas, Jean-Pierre Cot, Stanislaw Pawlak, Alfred Soons, and Wolfrum Registry. 2016. “PCA Case No 2013-19 in the MATTER of the SOUTH CHINA SEA ARBITRATION -before – an ARBITRAL TRIBUNAL CONSTITUTED under ANNEX VII to the 1982 UNITED NATIONS CONVENTION on the LAW of the SEA -between – the REPUBLIC of the PHILIPPINES -and – the PEOPLE’S REPUBLIC of CHINA AWARD Arbitral Tribunal.” https://pcacases.com/web/sendAttach/2086.
- n.a. 2020. “Brunei, ASEAN and the South China Sea.” Www.lowyinstitute.org. The Interpreter. August 3, 2020. https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/brunei-asean-and-south-china-sea.
- Permanent Court of Arbitration. 2013. “The South China Sea Arbitration.” Pca-Cpa.org. 2013. https://pca-cpa.org/en/cases/7/.
- Phillips, Tom, Oliver Holmes, and Owen Bowcott. 2017. “Beijing Rejects Tribunal’s Ruling in South China Sea Case.” The Guardian. The Guardian. November 28, 2017. https://www.theguardian.com/world/2016/jul/12/philippines-wins-south-china-sea-case-against-china.
- Καΐρη Ελευθερία. 2017. “Νότια Σινική Θάλασσα: Μια εμπόλεμη ζώνη.” Power Politics. March 21, 2017. https://powerpolitics.eu/%CE%BD%CF%8C%CF%84%CE%B9%CE%B1-%CF%83%CE%B9%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B8%CE%AC%CE%BB%CE%B1%CF%83%CF%83%CE%B1-%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B5%CE%BC%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%B7-%CE%B6%CF%8E%CE%BD/
- Πηγή Εικόνας: https://twitter.com/stephffart/status/750643485951221761?t=jQg3wDarCZpil6u5gINpRA&s=19