γράφει ο Ευάγγελος Κινόπουλος
Οι πληγές τις παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης ακόμα και δέκα χρόνια έπειτα από το ξεκίνημα της μοιάζουν να μην έχουν κλείσει σε παγκόσμιο επίπεδο. Δημοσιονομική προσαρμογή και λιτότητα λέξεις που ηχούν βαριές σε πολίτες και πολιτικούς καταπίνοντας ελπίδες και κυβερνήσεις, κάνοντας την 15η Σεπτεμβρίου του 2008 και την κατάρρευση της Lehman Brothers να μη μοιάζουν και τόσο μακρινή.
Ανάμεσα στις χώρες που κέντρισαν περισσότερο το ενδιαφέρον του κόσμου, λόγω της εύθραυστης οικονομίας τους, μέσα σε αυτό το γαϊτανάκι κατάρρευσης ήταν αυτές του Ευρωπαϊκού νότου που χαρακτηρίστηκαν PIGS από το ακρωνύμιο των Portugal, Italy, Greece, Spain. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε ευρέως (συμπεριλαμβάνοντας μέχρι το 2013 και την Ιρλανδία)ως μια έμμεση μομφή για τον κίνδυνο που προξενούσαν οι χώρες αυτές στο να διαταράξουν τα θεμέλια της ευρωπαϊκής ένωσης σε περίπτωση χρεοκοπίας τους.
Η εν λόγω ανάλυση θα προσπαθήσει να προσεγγίσει τα γεγονότα της δεκαετίας μέσα από ένα διαφορετικό «εργαλείο οικονομικής ανάλυσης» μέσα από τα αποτελέσματα του δείκτη οικονομικής ελευθερίας.
Ο Δείκτης Οικονομικής Ελευθερίας δημιουργήθηκε το 1984 από μια πρωτοβουλία του νομπελίστα οικονομολόγου Milton Friedman και εστιάζει σε τέσσερις βασικές πτυχές του οικονομικού περιβάλλοντος, στις οποίες οι κυβερνήσεις ασκούν συνήθως κάποια πολιτική ελέγχου:
1. Κράτος δικαίου
2. Μέγεθος της Κυβέρνησης
3. Κανονιστικό Πλαίσιο – Αποτελεσματικότητα
4. Το άνοιγμα της αγοράς
Μεγάλος όγκος των δεδομένων που χρησιμοποιεί αφορούν έρευνες αντίληψης ανώτατων στελεχών και επομένως ενέχουν κάποιο βαθμό υποκειμενικότητας. Εν τούτοις ο δείκτης παρουσιάζει παρόμοια επίπεδα αξιοπιστίας με τα προαναφερόμενα μοντέλα. Στη σημερινή μορφή του ο δείκτης αξιολογεί δώδεκα βασικές διαστάσεις οικονομικής ελευθερίας.
Οι διαστάσεις αυτές σχετίζονται:
· με το μέγεθος της κυβέρνησης
· τις δυνατότητες πρόσβασης σε “υγιές” χρήμα
· την προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας
· την προσβασιμότητα στο διεθνές εμπόριο
· τους κανονισμούς επιχειρηματικής δράσης, εργασίας και πιστώσεων
Σχεδιάγραμμα-1 Δείκτης Οικονομικής Ελευθερίας, Γενική Βαθμολογία
Οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου με παρά τις σκληρές μεταρρυθμίσεις κατάφεραν καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας να παραμείνουν κοντά στον παγκόσμιο μέσο όρο με την Ισπανία να εμφανίζει τις καλύτερες αποδόσεις χαρακτηριζόμενη ως Κυρίως Ελεύθερη και την Ελλάδα τις χειρότερες χαρακτηριζόμενη ως Κυρίως Ανελεύθερη, κατά το μεγαλύτερο διάστημα. Οι επιδόσεις της Ισπανίας και της Πορτογαλίας καταφέρνουν να μείνουν σταθερά πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο ενώ της Ελλάδας και της Ιταλίας το αντίθετο, ιδιαίτερα όσο βαθαίνει η κρίση. Παρατηρείτε μια τάση λοιπόν που διέπει τις δύο χώρες της Ιβηρικής.
Σχεδιάγραμμα-2 Δείκτης Οικονομικής Ελευθερίας, Κυβερνητικά Έξοδα
Αντιπροσωπευτικό, της σκληρότητας των μέτρων που επιβλήθηκαν στον δημόσιο τομέα και τον προσανατολισμό των μεταρρυθμίσεων, είναι το ακόλουθο γράφημα που δείχνει την ελευθερία ως προς δημόσιες δαπάνες. Καμία από τις χώρες δεν καταφέρνει ούτε να προσεγγίσει το παγκόσμιο μέσο όρο ενώ στη χείριστη των θέσεων κατατάσσεται η Ελλάδα η οποία έως το 2012 είχε συνακόλουθη την Ιταλία, από τη χρονιά αυτή όμως και έπειτα συνέχισε μόνη της να μειώνει με ακραίους ρυθμούς τις κρατικές της δαπάνες.
Παρά τις επιδόσεις των PIGS σε ότι έχει να κάνει με την οικονομική τους ελευθερία, οι αντίστοιχες επιδόσεις τους σε ότι έχει να κάνει με το Α.Ε.Π τους δεν είναι αντίστοιχα αισιόδοξες, όπως είναι έκδηλο στο επόμενο διάγραμμα.
Σχεδιάγραμμα-3 Μείωση Δείκτη Α.Ε.Π 2017-2018
Σχεδιάγραμμα-4 Δείκτης Α.Ε.Π 2008-2017
Και οι τέσσερις χώρες παρά το γεγονός πως το 2017 εμφάνισαν μία τάση αύξησης του Α.Ε.Π τους, συνολικά το συρρίκνωσαν από την αρχή της κρίσης μέχρι και σήμερα.
Πριν ακόμη συμπληρωθεί η 10η μαύρη επέτειος του τραγικού αυτού ντόμινο για την παγκόσμια οικονομία, στις 20 Αυγούστου 2018, η Ελλάδα βγήκε από το τελευταίο μνημόνιο και εισήλθε σε μια εποχή αυστηρής επιτήρησης. Παρά το γεγονός πως παρέμεινε για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα σε αυτή την επίπονη οικονομική «τεχνητή υποστήριξη» , παρουσιάζει σταθερά τις χαμηλότερες επιδόσεις σε όλους τους δείκτες που συνδιαμορφώνουν τον δείκτη οικονομικής ελευθερίας καθώς και μεγάλες ποσοστιαίες διακυμάνσεις στη συρρίκνωση του Α.Ε.Π της, αφήνοντας ερωτηματικά να αιωρούνται σχετικά με τις αποφάσεις και τις λύσεις που ελήφθησαν και προτάθηκαν αντίστοιχα σχετικά με την οικονομική της στρατηγική όλα αυτά τα χρόνια.
Εν κατακλείδι, οι τέσσερις αυτές χώρες του ευρωπαϊκού νότου, μπορεί να δείχνουν σημάδια ανάκαμψης και επιστροφής στην κανονικότητα, όμως ο οικονομικός ρεαλισμός είναι απόλυτος, καθ’ ότι εκφράζεται με νούμερα. Ίσως ο κίνδυνος της χρεοκοπίας και της κατάρρευσης της ευρωζώνης να έχει πιθανώς αποφευχθεί, παρόλα αυτά τα η ανάκαμψη μοιάζει να έχει μακρύ δρόμο.
Όσο πιο ελεύθερες και ανοιχτές παραμένουν οι οικονομίες του κόσμου τόσο λιγότερο δυσοίωνο θα μοιάζει το οικονομικό μέλλον.
Πηγές:
2014 Index of Economic Freedom, Ambassador Terry Miller, Anthony B. Kim, Kim R. Holmes, PhD, with James M. Roberts, Bryan Riley, and Ryan Olson, εκδ.The Heritage Foundation 2014
2015 Index of Economic Freedom, Ambassador Terry Miller, Anthony B. Kim, James M. Roberts, Bryan Riley, Ryan Olson The Heritage Foundation 2015
PIGS, FROM CRISIS TO SELF-ORGANISATION, 29/1/2018, LEVENTE POLYÁK Διαθέσιμο σε: https://cooperativecity.org/author/levente/
Τα γραφήματα αντλήθηκαν από:
Index of Economic Freedom
https://www.heritage.org/index/visualize
World Bank
https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD
PIGS και Οικονομική Ελευθερία. Οι οικονομικοί “χοίροι” της Ευρώπης στα 10 χρόνια ύφεσης.
