Γράφει η Κωνσταντίνα Ρουσσίδη
Είναι κοινός τόπος πλέον ότι στο σύγχρονο δυναμικό περιβάλλον, παρά τις εξελίξεις στη διαμόρφωση διεθνών σχέσεων και τη σωρεία διεθνών οργανισμών και οργανώσεων, που στοχεύουν σε μία ειρηνική και αποδοτική συνύπαρξη, το θρησκευτικό υπόβαθρο επιβιώνει σθεναρά επί της διαμόρφωσης αποφάσεων στις περιοχές της Μ. Ανατολής, με έμφαση στο Συριακό πόλεμο, προέκταση της Ιρακινής εξέγερσης και του Κουρδο-τουρκικού πολέμου. Ο λόγος στο παρόν άρθρο για την κλιμάκωση του εμφυλίου, που χρονολογείται ήδη από το 2011 και ο οποίος έχει στοιχίσει τη ζωή σε πάνω από 511,000 ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων αμάχων σύμφωνα με το Human Rights Watch. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, έχει γίνει εκτεταμένη παραβίαση και καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με χρήση βίας και χημικών αερίων από τις αντιμαχόμενες πλευρές, εξελίσσοντας το τοπίο σε ένα πόλεμο δι’ αντιπροσώπων, καθώς άμεσα εμπλέκονται τα περισσότερα κράτη της Μ. Ανατολής καθώς και ΗΠΑ και Ρωσία.
Ειδικότερα, κάνοντας και μία σύντομη υπενθυμιστική αναδρομή, η διαμάχη μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών αποτελεί τους βασικούς αντιμαχόμενους δρώντες, οι οποίοι και πατούν επί πτωμάτων για την επιβολή της πεποίθησής τους ως προς τη διαδοχή του θρησκευτικού τους ηγέτη. Αυτό αποτελεί το λόγο της αέναης εχθροπραξίας, της «ψυχροπολεμικής» για παράδειγμα διπλωματικής σύγκρουσης του Σιιτικού Ιράν και της Σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας το 2016, της εκτέλεσης χιλιάδων αιχμαλώτων σε συριακές φυλακές και της ριζοσπαστικοποίησης του Ισλάμ. Αξιοσημείωτο είναι πως εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα πολλοί δρώντες (λόγου χάριν ΗΠΑ, Ρωσία, Τουρκία), ο καθένας με διαφορετικά συμφέροντα και βλέψεις, προσδίδοντάς σε αυτή τη διαμάχη τον χαρακτήρα διαμεσολαβητικού πολέμου, δηλαδή της σύγκρουσης, η οποία υποκινείται από μία ή περισσότερες ισχυρές δυνάμεις, χωρίς να εμπλακούν άμεσα οι ίδιες. Οι απόψεις διίστανται αναφορικά με τα κίνητρα κάθε πλευράς που έχει εμπλακεί με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο, όπως η επίθεση κατά Συρίας το 2017 από τον Αμερικανό Πρόεδρο Ντ. Τράμπ, η Κουρδο-αραβική συμμαχία κ.ο.κ. Δεδομένο πάντως είναι πως αυτή η διαμάχη αποτελεί πυρήνα πολιτικο-θρησκευτικής σύγκρουσης, αίματος και επιβολής, μία κόλαση επί γης.
Σπουδαία εξέλιξη αποτελεί πάντως η ανακοίνωση Τουρκίας-ΗΠΑ στις 20.10.2019 σχετικά με την, κατά τα κοινά, επιτυχή συμφωνία τους περί παύσης τουρκικού πυρός στην βορειοανατολική Συρία, για 120 ώρες. Και ενώ το κλίμα στην αρχή φάνταζε ψυχρό, με θέρμη κατέληξε η διαπραγμάτευση όπως ανακοίνωσε ο κύριος Πενς σε πρόσφατο tweet του ότι ‘χάρη στην δυναμική ηγετική δύναμη του κου Τράμπ, οι ΗΠΑ συμφώνησαν από κοινού με την Τουρκία την παύση πυρός στη Συρία – ThankstothestrongleadershipofPresidentDonaldTrump, todaytheUnitedStatesandTurkeyhaveagreedtoceasefireinSyria.’ Ανάλογο και πιο ένθερμο tweet έκανε και ο κύριος Ντ. Τράμπ, αναφέροντας ότι ‘..χρειαζόταν λίγη σκληρή αγάπη ώστε να έρθει αυτή η συμφωνία εις πέρας – Τhereneededtobesometoughloveinordertogetitdone’. Ουσιαστικά, τα τουρκικά πυρά θα πάψουν για πέντε ημέρες, ώστε να επιτρέψουν στις κουρδικές δυνάμεις να αποχωρήσουν από τη ζώνη που πλέον θα τελεί υπό πλήρη επίβλεψη της Άγκυρας, την ως ετέθη ‘ασφαλή ζώνη’. Αμφότερες οι πλευρές συμφώνησαν στην απόφαση 2254 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών περί του τερματισμού της Συριακής σύγκρουσης, όμως αντιφατικό σημείο αποτελεί η αμοιβαία τους δέσμευση στις αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις και τη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους.
Συγκεκριμένα, η αντίφαση βρίσκεται στην βαθύτερη αλλά και πρακτική έννοια τερματισμού του πολέμου, στην οποία η αμοιβαία συνθήκη υπέρ της μάχης κατά εξτρεμιστικής κίνησης αποτελεί εμπόλεμη συγκυρία, και η οποία πιθανό είναι να βλάψει επί μακρόν ξανά και ξανά αμάχους. Η διάκριση της ασφαλούς ζώνης αποτελεί πολύ περιορισμένη τακτική, καθώς οικογένειες χιλιάδων ανθρώπων βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε περιοχές επίφοβες, υποσιτισμένοι, σε άθλιες συνθήκες. Eν συνεχεία, η συνθήκη περιλαμβάνει επίσης τον όρο ότι μόλις η “Επιχείρηση Πηγή Ειρήνης” σταματήσει από την πλευρά της Τουρκίας, οι ΗΠΑ δεν θα προχωρήσουν σε κυρώσεις και από κοινού με το Κογκρέσο θα συμφωνήσουν σε πρακτικές που να διευκολύνουν την πρόοδο στις ειρηνευτικές διαδικασίες στη Συρία. Με την άρση κυρώσεων, από την άλλη, ανοίγεται ένα νέο πεδίο συζητήσεων αναφορικά με το αν η Τουρκία πραγματικά θα τηρήσει τα συμπεφωνημένα, ή εάν απλώς διευκολύνεται στην περαιτέρω επιβολή της. Αλλά, αυτό αποτελεί μία ξεχωριστή θεματική ανάλυσης.
Συμπερασματικά, στον κόσμο σήμερα οι εξελίξεις τρέχουν γοργά, όμως η ιστορία γράφεται ξανά και ξανά μέσα από συγκρούσεις και εχθροπραξίες, σαν να λέγεται το ίδιο γεγονός με άλλα λόγια. Σκοπός όλων είναι η μεγαλύτερη δυνατή προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, της αξιοπρέπειας και της ζωής του, δίχως να λησμονάται ότι ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα. Ένας διαμεσολαβητικός πόλεμος δεν ενέχει συγκεκριμένο χαρακτήρα πριν γίνουν φανερά τα αίτια και τα αιτιατά του. Στην Συρία του σήμερα, ο θάνατος και η βία είναι μία ζοφερή πραγματικότητα στα μάτια χιλιάδων αθώων ψυχών και κοστίζει όλη τους την αθωότητα. Είμαστε το λιγότερο υποχρεωμένοι να συνδράμουμε όπως μπορούμε ενάντια σε αυτή την βαναυσότητα, με όλα τα μέσα που ο καθένας διαθέτει.
Πηγές:
AMNESTY International, Syria: Damning evidence of war crimes and other violations by Turkish forces and their allies, Διαθέσιμο σε: https://www.amnesty.org/en/latest/news/2019/10/syria-damning-evidence-of-war-crimes-and-other-violations-by-turkish-forces-and-their-allies/
CNN, Συμφωνία ΗΠΑ Τουρκίας για πενθήμερη κατάπαυση του πυρός, Διαθέσιμο σε: https://www.cnn.gr/news/kosmos/story/194252/symfonia-hpa-toyrkias-gia-penthimeri-katapaysi-toy-pyros-sti-syria
Human Rights Watch, World Report 2019 – Syria Events of 2018, Διαθέσιμο σε: https://www.hrw.org/world-report/2019/country-chapters/syria
ΣΚΑΙ, Η κοινή ανακοίνωση Τουρκίας – ΗΠΑ για την κατάπαυση του πυρός στη Συρία, Διαθέσιμο σε: https://www.skai.gr/news/world/i-koini-anakoinosi-tourkias-ipa-gia-tin-katapaysi-tou-pyros-sti-syria
Συλλογικό έργο, Γεωπολιτική και γεωστρατηγικές της Συριακής κρίσεως, Αθήνα: Λειμών, 2016
United Nations, Security Council 7588th Meeting Proceedings, Διαθέσιμο σε: https://www.un.org/press/en/2015/sc12171.doc.htm