Γράφει ο Πέτρος Αναγνωστάρας
Τον Δεκέμβριο του 1949, ο πρώτος πρωθυπουργός του νεοϊδρυθέντος κράτους του Ισραήλ, Νταβίντ Μπεν-Γκουριόν, απέναντι στην εντεινόμενη υπαρξιακή απειλή, αποφάσισε τη δημιουργία μίας νέας υπηρεσίας, η οποία και θα εκτελούσε μυστικές επιχειρήσεις, κατόπιν διαταγών αποκλειστικά του ιδίου. Λίγο καιρό αργότερα, η νέα υπηρεσία απέκτησε τη λιτή ονομασία «Mossad», ενώ η δημόσια αναφορά σε αυτή, απαγορεύτηκε εξαρχής, για να επιτραπεί τελικά στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Μαζί με την «AMAN», που αποτελεί τη στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών και την «Shin Bet», η οποία ασχολείται με τη συλλογή πληροφοριών και τις επιχειρήσεις εντός των συνόρων, η Mossad, αναλαμβάνοντας ρόλο έξω από τα όρια του κράτους, συμπληρώνει την τριάδα των υπηρεσιών που λειτουργούν ακατάπαυστα έως και σήμερα, προσφέροντας τα μέγιστα στην ασφάλεια του κράτους. Η δημιουργία της υπηρεσίας αποτέλεσε μία νίκη γι’ αυτούς, οι οποίoι από την πρώτη στιγμή υποστήριξαν πως η ύπαρξη του Ισραήλ εξαρτάται περισσότερο από έναν ισχυρό στρατό και μία ικανή συστοιχία υπηρεσιών πληροφοριών, παρά από τη διπλωματία.
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της νέας υπηρεσίας ήταν πως, κατά την πρόθεση των δημιουργών της, ουσιαστικά, ήταν υπόλογη μόνο στον πρωθυπουργό της χώρας ξεφεύγοντας του αποτελεσματικού ελέγχου τόσο του κοινοβουλίου όσο και της δικαιοσύνης, καθώς και κάθε άλλου θεσμού. Ήταν προφανές, πως πολλές από τις μεθόδους που επρόκειτο να υιοθετηθούν δεν έπρεπε, επ’ ουδενί, να αποκαλυφθούν και ακόμα περισσότερο να ελεγχθούν ή ενδεχομένως να απαγορευτούν. Οι στοχευμένες εκτελέσεις, η παρακολούθηση χιλιάδων πολιτών και οι βίαιες ανακρίσεις είναι μερικά μόνο δείγματα της δράσης της Mossad, από την πρώτη μέρα έως και σήμερα. Όπως εύστοχα παρατηρεί ο ερευνητής και συγγραφέας Ronen Bergman, κάτι που διαφοροποιεί τη Mossad από κάθε άλλη υπηρεσία πληροφοριών ανά τον κόσμο, είναι το στρατιωτικό στοιχείο. Στην υπηρεσία υπάγονται απευθείας κάποια τμήματα των ειδικών δυνάμεων του στρατού, επιφορτισμένα με τη «μετάφραση των πληροφοριών σε απτές επιχειρήσεις», όπως τονίζει ο συγγραφέας, γεγονός που μαρτυρά την πληθώρα των περιπτώσεων, όπου η Mossad προέβη σε ένοπλες αποστολές.
Η υπηρεσία κατόρθωσε να συλλέγει εξαρχής το μεγαλύτερο μέρος των πληροφοριών, όχι τόσο μέσω Ισραηλινών πρακτόρων, αλλά μέσω υπηκόων-πολιτών του εξωτερικού. Μία ειδική ομάδα ψυχολόγων ήταν αυτή που αναλάμβανε, μέσω προπαγάνδας, απειλών και ανταλλαγμάτων, να στρατολογήσει πολίτες τρίτων χωρών ως πληροφοριοδότες, τακτική που αποδείχτηκε πολύτιμη, κυρίως στις χώρες της δύσης και λιγότερο, αλλά αρκετά, στον αραβικό κόσμο.
Οι στοχευμένες δολοφονίες αποτέλεσαν από πολύ νωρίς τη συνηθέστερη μέθοδο εξουδετέρωσης «τρομοκρατικών» στόχων ανά την υφήλιο. Διαχρονικά, το κυρίαρχο δόγμα, εντός της ηγεσίας της Mossad, ήταν πως κάθε μέλος μίας τρομοκρατικής οργάνωσης, ακόμα και αυτό το οποίο δεν συνδεόταν άμεσα με μία τρομοκρατική ενέργεια, αποτελούσε έναν «νόμιμο στόχο» για την υπηρεσία. Εφαρμόζοντας την αρχή αυτή, ιδίως από την ίδρυση της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) το 1964, ειδικές μονάδες της Mossad εξουδετέρωσαν με συνοπτικές διαδικασίες εκατοντάδες στόχους, άμεσα εμπλεκόμενους στην παλαιστινιακή οργάνωση ή σε παρακλάδια της, σε κάθε σημείο του πλανήτη. Οι τρόποι εξουδετέρωσης των «τρομοκρατικών» στοιχείων που έχουν υιοθετηθεί, έως και σήμερα, ποικίλουν. Τις πρώτες δεκαετίες χρησιμοποιείτο κατά κόρον ο παραδοσιακός τρόπος της εξ επαφής δολοφονίας, μέχρι που τα τεχνολογικά και χημικά μέσα άνοιξαν τον δρόμο σε πιο αθόρυβους και ασφαλείς τρόπους εκτέλεσης της αποστολής, όπως οι δηλητηριάσεις με χορήγηση ενέσεων, η τοποθέτηση εκρηκτικών μηχανισμών σε συσκευές εντός των οικιών των στόχων, καθώς και οι εναέριοι βομβαρδισμοί, σε συνεργασία με τον στρατό, τόσο με επανδρωμένα αεροσκάφη, αλλά και με μη επανδρωμένα, τα λεγόμενα drones, τα οποία για πρώτη φορά αναπτύχθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν προς αυτό τον σκοπό από την αμυντική βιομηχανία του Ισραήλ.
Πολλές από τις επιχειρήσεις στις οποίες προέβη η Mossad στέφθηκαν με επιτυχία, χωρίς, βέβαια, να λείπουν και οι περιπτώσεις αποτυχίας ή όπως αναφέρει η ίδια η υπηρεσία, κάποια «λάθη». Αδιαμφισβήτητα, η συγκυρία που την έφερε στο προσκήνιο με τον πιο έντονο τρόπο, ανά τον κόσμο, αποτέλεσε η Σφαγή του Μονάχου, κατά τους θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες στο Μόναχο, το 1972, που είχε ως αποτέλεσμα την εκτέλεση έντεκα μελών της ισραηλινής αθλητικής αντιπροσωπείας από την τρομοκρατική παλαιστινιακή οργάνωση «Μαύρος Σεπτέμβρης». Το ανθρωποκυνηγητό που εξαπέλυσε, αμέσως μετά η υπηρεσία, εξαπλώθηκε γρήγορα σε πολλές χώρες της υφηλίου, ανάμεσα στις οποίες η Ελλάδα και η Κύπρος και οδήγησε στην εξουδετέρωση δεκάδων ατόμων, που θεωρήθηκαν ως εμπλεκόμενοι στη Σφαγή. Η επιχείρηση αυτή αποτέλεσε την καμπή στην ιστορία της Mossad, καθώς έπεισε την ηγεσία της να αναλάβει δραστικότερα μέτρα για την πάταξη της τρομοκρατίας, θέτοντας ως στόχο τους θρησκευτικούς κυρίως ταγούς και τα πολιτικά πρόσωπα, που όπως θεωρούσε, ενορχήστρωναν τις επιθέσεις κατά του Ισραήλ, καθώς και τους επιστήμονες που, με το αζημίωτο συνήθως, προσέφεραν τις υπηρεσίες τους, αρχικά στην Αίγυπτο κατά τη διακυβέρνηση του Νάσερ και έπειτα στις παλαιστινιακές οργανώσεις, σχεδιάζοντας και κατασκευάζοντας οπλικά συστήματα.
«Πρέπει να ξέρεις πώς να συγχωρείς τον εχθρό. Ωστόσο, εμείς δεν έχουμε τη δικαιοδοσία να συγχωρέσουμε ανθρώπους, όπως τον Bin Laden. Μόνο ο Θεός μπορεί να το κάνει αυτό. Η δουλειά μας είναι να «κανονίζουμε» μία συνάντηση μεταξύ τους. Στο εργαστήριό μου, έχω ανοίξει ένα γραφείο που οργανώνει τέτοιες συναντήσεις. Έχω ενορχηστρώσει περισσότερες από τριάντα τέτοιες». Πολλές κυνικές δηλώσεις, όπως η παραπάνω, που ανήκει σε έναν από τους σημαντικότερους πυροτεχνουργούς της Mossad των πρώτων δεκαετιών έχουν αποφέρει σφοδρές κριτικές και κατηγορίες για τις μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ, που σε συνδυασμό με τον απροκάλυπτο, αρκετές φορές, τρόπο με τον οποίο ενεργούν, έχουν οδηγήσει, πολλάκις, την εκάστοτε πολιτική ηγεσία σε στιγμές αμηχανίας, στην προσπάθειά της να διαφυλάξει τη μυστικότητα και την ανεμπόδιστη λειτουργία τους. Αυτό που δεν μπορεί κανείς ωστόσο να αμφισβητήσει είναι τόσο η αποφασιστικότητα ενός τόσο μικρού κράτους να προστατέψει με κάθε κόστος την εδαφική του ακεραιότητα και τους πολίτες του, αλλά και η οργάνωση και αποτελεσματικότητα της Mossad, η οποία την κατατάσσει ανάμεσα στις αποτελεσματικότερες υπηρεσίες πληροφοριών στον κόσμο.
Πηγές
- Ronen Bergman, Rise and Kill First: The Secret History of Israel’s Targeted Assassinations, εκδ. Random House, 2018.
- Ronen Bergman, The secret history of Mossad, Israel’s feared and respected intelligence agency, NewStatesman, Αύγουστος 15, 2018.Διαθέσιμο σε: https://www.newstatesman.com/world/middle-east/2018/08/secret-history-mossad-israel-s-feared-and-respected-intelligence-agency
- Gordon Thomas, Gideon’s Spies: The Secret History of the Mossad, εκδ. St. Martin’s Griffin, 2000.
- Steve Nimmons, Securing Israel – The Mossad, Nimmons Consulting, Ιανουάριος 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.nimmonsconsulting.com/wp-content/uploads/2019/05/Securing-Israel-The-Mossad.pdf
- Ian Black, The truth about the Mossad, The Guardian, Φεβρουάριος 19, 2010. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/world/2010/feb/19/ian-black-mossad-dubai
- Michael Bar-Zohar, Nissim Mishal, Mossad: The greatest missions of the Israeli secret service, εκδ. Ecco, 2010.
- Πηγή εικόνας διαθέσιμη σε: https://www.msn.com/en-sg/news/world/the-most-powerful-intelligence-agencies-in-the-world/ss-BBZU6J7?li=BBr8Cnr&ocid=cbrecir