Γράφει ο Γιάννης Κερεντζής
Οι πολιτικές προσπάθειες της Κίνας για πλήρη πολιτικό κι οικονομικό έλεγχο του Hong Kong, πυροδότησαν πολλαπλές εντάσεις στη περιοχή, με τον λαό να διαδηλώνει αδιάκοπα από τον περασμένο Φλεβάρη. Η διεθνής κοινότητα παρατηρεί παθητικά τις εξελίξεις, έχοντας επανειλημμένα εκφράσει τη στήριξη της στον λαό του Hong Kong, με την Κίνα να απαντά πως δυτικός δάκτυλος κατευθύνει τους διαδηλωτές.
Με στόχο την πλήρη κατανόηση των γεγονότων είναι απαραίτητο να γίνει αναφορά σε κάποια κομβικά ιστορικά γεγονότα, τα οποία διαμόρφωσαν τη σύγχρονη εικόνα του Hong Kong. Μετά το πέρας του Πρώτου Πολέμου του Οπίου κι συγκεκριμένα το 1842, το Hong Kong εκχωρήθηκε από την Κίνα στη Μεγάλη Βρετανία. Η περιοχή παρέμεινε υπό βρετανικό έλεγχο μέχρι το 1997 όπου κι επέστρεψε στη Κίνα, υπό ένα ιδιαίτερο καθεστώς. Το καθεστώς είναι γνωστό ως «One country, two systems» κι θα διαρκέσει για πενήντα χρόνια, έως το 2047 όπου το Hong Kong θα ενταχθεί κι επίσημα στη Κίνα. Αυτή τη στιγμή, το Hong Kong πρόκειται για ένα ημι-αυτόνομο καθεστώς Ειδικής Διοικητικής Περιφέρειας, απολαμβάνει έναν μεγάλο βαθμό αυτονομίας, ενώ διατηρεί διαφορετική νομισματική ισοτιμία, δικά του διαβατήρια κι νομικό σύστημα. Το σημαντικότερο είναι τα δημοκρατικά κι κοινωνικά δικαιώματα, που σε αντίθεση με τη Κίνα, διατηρούνται ακόμα στο Hong Kong. Η ελευθερία του λόγου κι της έκφρασης, το δικαίωμα στη ψήφο κι η ελευθερία του τύπου, είναι μερικά από τα δικαιώματα που οι διαδηλωτές πασχίζουν να διατηρήσουν.
Μια ακόμα σημαντική παράμετρος είναι το γεγονός πως οι κάτοικοι του Hong Kong δεν αποφασίζουν οι ίδιοι για την κυβέρνηση τους. Ο αρχηγός της κυβέρνησης επιλέγεται από μία φίλο-κινεζική επιτροπή κι στην συνέχεια γίνεται αποδεκτός από την ίδια τη κυβέρνηση της Κίνας. Το μοναδικό πολιτικό όργανο για το οποίο εν μέρει αποφασίζουν είναι το Legislative Council, ένα νομοθετικό όργανο το οποίο κι στελεχώνεται έπειτα από εκλογές. Το πρόβλημα είναι πως η εκλογική διαδικασία δεν είναι κι τόσο δημοκρατική, δεδομένου ότι η ψηφοφορία γίνεται μόνο για τις σαράντα από τις εβδομήντα έδρες του συμβουλίου. Το συμβούλιο αποτελείται από διάφορα κόμματα τα οποία χωρίζονται σε δυο κατηγορίες, τα φίλο-δημοκρατικά κι τα φίλο-κινεζικά. Ο λαός εκλέγει με πολύ μεγάλα ποσοστά τους δημοκρατικούς, αλλά αυτό δεν αποτυπώνεται στη σύνθεση του συμβουλίου, καθώς οι τριάντα από τις εβδομήντα έδρες επιλέγονται από τα business communities, τα οποία όπως είναι λογικό εκλέγουν φίλο-κινεζικούς αντιπροσώπους. Πως θα μπορούσε παραδείγματος χάριν η βιομηχανία φαρμάκων να ψηφίσει ενάντια των κινεζικών συμφερόντων;
Η Κίνα όμως δεν περιορίζεται μόνο στα παραπάνω. Από το 1997 κι έπειτα προβαίνει συνεχώς σε ενέργειες που οδηγούν τον λαό του Hong Kong στους δρόμους. Το 2003 προσπαθεί να περιορίσει την ελευθερία του λόγου. Το 2012 επιχειρεί να εισάγει στο εκπαιδευτικό σύστημα του Hong Kong πατριωτικά φίλο-κινεζικά μαθήματα, ενώ το 2014 προσπαθεί να αποκτήσει ακόμα περισσότερη επιρροή στις εθνικές εκλογές, πυροδοτώντας την Επανάσταση της Ομπρέλας. Όλα αυτά τα χρόνια ο λαός του Hong Kong απαντάει δυναμικά, φωνάζοντας πως «Το Hong Kong δεν είναι Κίνα», κάτι που φαίνεται να μην επηρεάζει καθόλου τα σχέδια των κινέζων αξιωματούχων. Το ποτήρι ξεχειλίζει στις 12 Φεβρουαρίου 2019, όπου η αρχηγός της κυβέρνησης, Carrie Lee, προτείνει νομοσχέδιο που προβλέπει έκδοση κρατουμένων στην Κίνα. Στόχος ήταν το νομοσχέδιο να τεθεί σε ισχύ ως τα τέλη του Ιουλίου.
Η αντίδραση του λαού του Hong Kong ήταν σίγουρα μεγαλύτερη από αυτή που οι αρχές περίμεναν. Η ένταση κι η βία κλιμακώθηκαν, η αστυνομία έκανε χρήση αερίων, καννονιών νερού, πλαστικών σφαιρών, το κέντρο παρέλυσε, τα αεροπλάνα καθηλώθηκαν στο έδαφος. Στις αρχές του Ιουνίου ανακοινώνεται πως το νομοσχέδιο θα περάσει από δεύτερη ανάγνωση, με την απάντηση του λαού να είναι για άλλη μια φορά ξεκάθαρη. Στις 16 Ιουνίου, δυο εκατομμύρια άνθρωποι ζήτησαν την πλήρη διαγραφή του νομοσχεδίου, στη μεγαλύτερη πορεία στην ιστορία του Hong Kong. Τα αιτήματα τους ήταν πέντε, «five demands, not one less»: Αποφυγή του όρου «εξέγερση» κατά τον χαρακτηρισμό των διαδηλώσεων, αποφυλάκιση για τους συλληφθέντες διαδηλωτές, ανεξάρτητη έρευνα για την υπέρμετρη κι δυσανάλογη αστυνομική βία κι εφαρμογή του δικαιώματος καθολικής ψηφοφορίας τόσο για την νομοθετική όσο κι για την εκτελεστική εξουσία. Το πέμπτο κι τελευταίο τους αίτημα, η διαγραφή του νομοσχεδίου, ικανοποιείται στις 4 Σεπτεμβρίου, όπου κι ανακοινώνεται επίσημα η απόσυρση του.
Η πολιτική της Κίνας όλα αυτά τα χρόνια ήταν αναμενόμενη. Το Hong Kong έχει τεράστια οικονομική κι πολιτική σημασία, αποτελεί κέντρο μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων κι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το παράθυρο της κινεζικής οικονομίας προς τον υπόλοιπο κόσμο. Με στόχο τη διατήρηση του ελέγχου, η Κίνα έθεσε σε εφαρμογή πολλές από τις μη δημοκρατικές μεθόδους με τις οποίες είναι πλήρως εξοικειωμένη. Μάλιστα, υπήρχαν σκέψεις για επέμβαση του κινέζικου στρατού, οι οποίες τελικά δεν τελεσφόρησαν, περισσότερο λόγω των οικονομικών συνεπειών μιας τέτοιας επιλογής, παρά το ενδιαφέρον της κινεζικής ηγεσίας για τις ζωές των διαδηλωτών. Μια στρατιωτική επέμβαση θα οδηγούσε τον επιχειρηματικό κόσμο στα αεροδρόμια, ενώ ταυτόχρονα η διεθνής κατακραυγή θα ήταν πολύ μεγάλη.
Την ίδια ώρα που ο λαός του Hong Kong κρατάει ζωντανή μέσα του την ελπίδα για αποτροπή της προδιαγεγραμμένης εξέλιξης του 2047, o επικεφαλής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών ζήτησε εμπεριστατωμένες έρευνες για την υπέρμετρη χρήση αστυνομική βίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση τάχθηκε κι αυτή υπέρ των διαδηλωτών κάνοντας λόγο για θεμελιώδη δικαιώματα, με την Κίνα να τη κατηγορεί για υποκρισία. Την ίδια μετριοπαθή στάση διατηρούν κι οι ΗΠΑ, όντας σίγουρο πως οποιαδήποτε ανάμειξη τους θα γίνει για τα δικά τους συμφέροντα κι όχι με στόχο την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι βέβαιο πως τα επόμενα είκοσι οκτώ χρόνια θα ζήσουμε παρόμοια περιστατικά, ίσως κι πιο βίαια, ανάλογα με τις αντιδράσεις των διαδηλωτών στις προθέσεις του Κομουνιστικού Κόμματος της Κίνας, το οποίο ανεξάρτητα του μεγέθους της κρίσης δύσκολα δείχνει να χάνει τον έλεγχο.
Πηγές:
Daniel Victor and Mike Ives, What’s Happening with Hong Kong Protests, the New York Times, October 15, 2019. Διαθέσιμο σε https://www.nytimes.com/2019/10/15/world/asia/what-are-hong-kong-protests-about.html
Hong Kong’s Descent to Emergency Rule: 118 Days of Unrest, Bloomberg, updated October 4, 2019. Διαθέσιμο σε https://www.bloomberg.com/graphics/hong-kong-protests-timeline/
Erin Blakemore and Taryn Salinas, The history of Hong Kong, visualized, National Geographic, August 26, 2019. Διαθέσιμο σε https://www.nationalgeographic.com/culture/topics/reference/hong-kong-history-visualized/
Rozanna Latiff, U.N. calls for probe into violence related to Hong Kong protests, Reuters, October 5, 2019. Διαθέσιμο σε https://www.reuters.com/article/us-hongkong-protests-un/un-calls-for-probe-into-violence-related-to-hong-kong-protests-idUSKCN1WK07G
The Observer’s view on China’s reaction to pro-democracy protests in Hong Kong, The Guardian, August 19, 2019. Διαθέσιμο σε https://www.theguardian.com/commentisfree/2019/aug/18/hong-kong-protest-china-xi-jinping