Γράφει ο Παντελής Ζιαζόπουλος
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), ευρέως γνωστή πλέον και με τον αγγλικό όρο Artificial Intelligence (AI) έχει μπει πλέον εμφανώς στα σπίτια όλων μας. Η δημόσια εμφάνιση των GPT μοντέλων από την OpenAI, με πιο γνωστή αυτή του ChatGPT[1], έχει κάνει το γύρο του κόσμου με τέτοια ταχύτητα που δεν έχει ξανασυμβεί στα ανθρώπινα χρονικά. Πολλοί είναι εκείνοι αυτοί που ευαγγελίζονται την έλευση της ΤΝ σαν λύτρωση στα βάσανα του ανθρώπου. Αλλά δεν είναι και λίγοι αυτοί που στέκονται σκεπτικοί μπροστά στη χειμαρρώδη και άκριτη χρήση των μοντέλων αυτών. Αξίζει όμως κανείς να αναλογιστεί: τι είναι πραγματικά αυτά τα GPT μοντέλα που ακούγονται τόσο πολύ στις μέρες μας; Πρέπει όντως να προβληματιστεί κανείς για τις λειτουργίες και τις εφαρμογές τους σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο;
Αρχικά να ξεκαθαριστεί πως το ChatGPT δεν είναι ένα μοντέλο που έσκασε ως κεραυνός εν αιθρία στον κόσμο της ΤΝ. Η OpenAI, η εταιρεία που το δημιούργησε, εδώ και χρόνια εκπαίδευε μοντέλα μηχανικής μάθησης σε μεγάλο όγκο δεδομένων. Ήδη από το 2019 ήταν διαθέσιμο το “GPT2”[2]. Με πολύ υψηλές χρηματοδοτήσεις ήδη από το 2021[3] η OpenAI μπόρεσε να κάνει αυτό που δεν μπορούσε να κάνει με αποδοτικό τρόπο κανείς άλλος στον κλάδο της ΤΝ και ειδικότερα στον κλάδο της Επεξεργασία Φυσικής Γλώσσας (Natural Language Processing – NLP): να χρησιμοποιήσει τεράστια υπολογιστική ισχύ σε υπερβολικά πολλά δεδομένα τα οποία ήταν “υπερβολικά” καθαρά από “προγραμματιστικό θόρυβο” και ταυτόχρονα αντιπροσωπευτικά για την κοινωνία. Βέβαια, η τεράστια πρόοδος που θα έκανε η εταιρεία είχε ήδη φανεί από το 2020 όταν και δημοσίευσε το “GPT3”.
Τι είναι όμως αυτά τα GPT μοντέλα; Είναι προγραμματιστικά μοντέλα μηχανικής μάθησης τα οποία έχουν εκπαιδευτεί σε δεδομένα γραπτών κειμένων ποικίλων ειδών και περιεχομένου με τέτοιο τρόπο ώστε να προσομοιώνουν όσο το δυνατόν πιστότερα τον γραπτό λόγο του ανθρώπου. Το νούμερο που ακολουθεί το “GPT” υποδηλώνει την έκδοση του μοντέλου. Αναφορικά να σημειωθεί ότι το πλέον πασίγνωστο ChatGPT είναι μία υποέκδοση του GPT3.5. Μερικές από τις λειτουργίες αυτών των μοντέλων είναι να αναπαράγουν κείμενο εκ του μηδενός, να κάνουν πράξεις, να γράφουν περιλήψεις μεγάλων κειμένων, να γράφουν ποίηση και πολλά άλλα. Και όλα αυτά με απίστευτη ταχύτητα και ακρίβεια. Να υπογραμμιστεί πως η ίδια η OpenAI ανακοίνωσε πως ήδη από το GPT3 (2020) μπορούσε να δημιουργήσει κείμενα τα οποία μόλις το 12% των ανθρώπων μπορούσαν να αναγνωρίσουν ότι δεν ήταν γραμμένα από άνθρωπο αλλά από υπολογιστικό προγραμμα. Μάλιστα αυτό το ποσοστό δεν ξεπερνούσε ποτέ το 61% για οποιοδήποτε κείμενο.[4]
Αφού λοιπόν η απόδοση του GPT3 είχε τόσο υψηλές αποδόσεις τι έκανε η OpenAI μέχρι το Νοέμβριο 2022 όποτε και δημοσίευσε το ChatGPT; Πέρα από την πληθώρα άλλων μοντέλων που δημιούργησε στον κλάδο της επεξεργασίας εικόνας, αυτό που ήρθε με την 3.5 έκδοση δεν ήταν μόνο ακόμα υψηλότερες αποδόσεις και ένα μοντέλο εκπαιδευμένο σε πιο σύγχρονα δεδομένα αλλά και ένα περιβάλλον φιλικό προς τον ανειδίκευτο χρήστη. Η OpenAI κατάφερε με το ChatGPT να φέρει την ΤΝ στα χέρια του κάθε ανθρωπου, ανεξάρτητα από το αν είχε γνώσεις προγραμματισμού ή όχι, μακριά από “τεχνικές” δημοσιεύσεις σε περιοδικά. Εισάγοντας τη διαδικασία του διαλόγου κατά τη χρήση του μοντέλου δεν κατέστησε απλά προσιτή την χρήση των μοντέλων της σε οποιονδήποτε άνθρωπο διέθετε σύνδεση στο διαδίκτυο, αλλά έκανε τη χρήση των μοντέλων της εθιστική όσο τίποτε άλλο. Τα νούμερα μιλούν από μόνα τους: όταν το Facebook χρειάστηκε 10 μήνες για να φτάσει το ένα εκατομμύριο χρήστες, το Instagram δυόμιση μήνες για το ίδιο νούμερο, το ChatGPT χρειάστηκε μόλις 5 μέρες[5]!
Γιατί όμως πρέπει κανείς να προβληματιστεί για τις εφαρμογές των GPT μοντέλων; Πρώτον, τα μοντέλα αυτά, αν χρησιμοποιηθούν κατάλληλα, μπορούν να καταργήσουν όχι απλά λίγες θέσεις εργασίας αλλά ολόκληρους εργασιακούς κλάδους. Αρκεί ο αναγνώστης αυτού του κειμένου να φανταστεί πως το παρόν κείμενο θα μπορούσε να μην είναι γραμμένο από άνθρωπο αλλά εξ ολοκλήρου από ένα τέτοιο μοντέλο. Αντίστοιχα, πόσες άλλες δουλειές που απαιτούν την συλλογή και καταγραφή πληροφοριών είναι δυνατόν πλέον να αυτοματοποιηθούν εν μία νυκτί με τη χρήση μοντέλων τύπου GPT. Αυτό από μόνο του είναι ικανό να δημιουργήσει τεράστιες οικονομικές αλλά και κοινωνικές αναταράξεις στην παγκόσμια κοινωνία. Δεύτερον, η OpenAI δεν είναι φιλανθρωπικό ίδρυμα. Τα μοντέλα που παρέχει έρχονται στο χρήστη με μία μικρή χρέωση, πολύ μικρή αλλά υπαρκτή. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα πως τα όλο και περισσότερα επαγγέλματα που χρησιμοποιούν GPT μοντέλα θα καθίστανται υποχείρια στα οικονομικά συμφέροντα της OpenAI, κάτι που θα καθιστά την εταιρεία ένα δυνητικό παίκτη αθέμιτου ανταγωνισμού. Και αυτό η OpenAI ήδη το έχει κάνει φανερό καθώς, πριν καν περάσει ένα εξάμηνο από την δημοσίευση στην αγορά του GPT3.5 σε αρκετά χαμηλή τιμή, εξέδωσε το GPT4 σε υψηλότερη κάνοντας έτσι το το GPT3.5 να θεωρείται ξεπερασμένο και λιγότερο αποδοτικό.
Είναι όμως μόνο οι οικονομικές επιπτώσεις που εγείρουν αξιοσήμαντες ανησυχίες; Ακόμα και αν η απότομη έλευση της ΤΝ καταφέρει να αφομοιωθεί στην οικονομική ζωή της πολιτείας με κάποιο ηθικό τρόπο, παραμένει η κοινωνική πλευρά του ζητηματος ανοιχτή. Η αυτοματοποίηση ολόκληρων εργασιακών κλάδων θα δημιουργήσει πληθώρα ανέργων. Οι άνεργοι αυτοί δεν θα έχουν χάσει απλά τη δουλειά τους αλλά στην νέα, “αυτοματοποιημένη” κοινωνία πιθανόν να θεωρούνται “προγραμματιστικά αναλφάβητοι”, κάτι που θα τους εμποδίζει από το να βρούνε κάποια άλλη καινούργια δουλειά. Τι θα απογίνουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Επιπλέον, δεν γίνεται μία κοινωνία να γίνει δέσμιος της OpenAI και των υπολοίπων ελάχιστων εταιρειών που διαθέτουν τα χρήματα για να διαχειρίζονται μοντέλα τύπου GPT, τα οποία καθορίζουν τόσο δραστικά το μέλλον και τη ζωή της κοινωνίας. Να σημειωθεί ότι η παραπάνω αντίληψη δεν αποτελεί μια ξεπερασμένη “ιδεολογική” άποψη περί μοιράσματος των κεκτημένων δίχως αντάλλαγμα (“τα δικά μου δικά μου και τα δικά σου δικά μου” όπως λέει και ο λαός), αλλά το γεγονός ότι δημιουργείται ένα κλειστό καρτέλ στη διαχείριση των μοντέλων μηχανικής μάθησης που θα χρησιμοποιούνται παντού σε λίγο διάστημα. Ο όρος “καρτέλ” δεν χρησιμοποιείται για εντύπωση αλλά ουσιαστικά αφού σε ένα τέτοιο ολιγοπώλιο θα είναι αδύνατο να παρεισφρήσει ο οποιοσδήποτε νέος “παίκτης” μιας και οι εταιρείες που διαθέτουν τα χρήματα και την υπολογιστική ισχύ για να εκπαιδεύσουν παρόμοια μοντέλα είναι ελάχιστες και η “οικονομική πίτα” έχει σχεδόν ήδη μοιραστεί.
Τι λοιπόν μένει να κάνουν οι άνθρωποι; Πλέον υπάρχει ένα μοντέλο το οποίο μπορεί όχι απλά να κάνει τις εργασίες κάθε μαθητή γυμνασίου αλλά μπορεί να περάσει σχεδόν με άριστα πολλά μαθήματα πανεπιστημιακού επιπέδου[6]. Αν αυτό δεν πρέπει (!) να μας οδηγήσει σε ριζικές και ριζοσπαστικές αλλαγές και αποφάσεις τότε η κοινωνία ίσως αφήνεται στο έλεος μιας χούφτας εταιρειών. Πάντως, χώρες όπως η Ιταλία έχουν ήδη απαγορεύσει τη χρήση του GPT[7], και άλλες όπως η Γερμανία είναι θετικά διακείμενες προς αυτήν την κατεύθυνση[8]. Το μεγάλο ερώτημα όμως παραμένει ανοιχτό: η Ευρώπη, όλος ο υπόλοιπος κόσμος αλλά και ο καθένας από εμάς ατομικά που θα στάθει;
[1] OpenAI (2023), “Introducing ChatGPT”. Διαθέσιμο σε: https://openai.com/blog/chatgpt
[2] OpenAI (2023), “Research Index”. Διαθέσιμο σε: https://openai.com/research
[3] Devin Coldewey (2021), “OpenAI’s $100M startup fund will make ‘big early bets’ with Microsoft as partner”, Τechcrunch. Διαθέσιμο σε: https://techcrunch.com/2021/05/26/openais-100m-startup-fund-will-make-big-early-bets-with-microsoft-as-partner/?guccounter=1
[4] Tom B. Brown et al. (2020), “Language Models are Few-Shot Learners”, arXiv. Διαθέσιμο σε: https://arxiv.org/pdf/2005.14165.pdf
[5] Arooj Ahmed (2023), “Chat GPT Achieved One Million Users in Record Time – Revolutionizing Time-Saving in Various Fields”, Digital Information World. Διαθέσιμο σε: https://www.digitalinformationworld.com/2023/01/chat-gpt-achieved-one-million-users-in.html
[6] Lakshmi Varanasi (2023), “OpenAI just announced GPT-4, an updated chatbot that can pass everything from a bar exam to AP Biology. Here’s a list of difficult exams both AI versions have passed.”, Business Insider. Διαθέσιμο σε: https://www.businessinsider.com/list-here-are-the-exams-chatgpt-has-passed-so-far-2023-1#the-sat-3
[7] Shiona McCallum (2023), “ChatGPT banned in Italy over privacy concerns”, BBC. Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/technology-65139406
[8] Anthony Cuthbertson (2023), “Germany considers ChatGPT ban”, Independent UK. Διαθέσιμο σε: https://www.independent.co.uk/tech/chatgpt-ban-germany-ai-privacy-b2314487.html
Υποσημείωση: η εικόνα του άρθρου δημιουργήθηκε με τη χρήση του Dall-E, ενός άλλου μοντέλου της OpenAI.