γράφει ο Γιώργος Φόρογλου
Τα enterprise funds αποτελούν κρατικές επιχειρηματικές οντότητες των ΗΠΑ, με στόχο να πραγματοποιούν επενδύσεις σε επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα σε αναπτυσσόμενες οικονομίες. Τα funds προωθούσαν την επιχειρηματικότητα αλλά παράλληλα επέστρεφαν κέρδη στην βάση της χρηματοδότησης, που ήταν ο Αμερικανός φορολογούμενος. Σε επίπεδο διεθνών σχέσεων αλλά και εξωτερικής πολιτικής, το αμερικανικό κράτος δημιουργούσε βάσεις για ανάπτυξη των διμερών σχέσεων με τις χώρες που επιλέγονταν καθώς και ζώνες επιρροής λόγω των οικονομικών συμφερόντων που αναπτύσσονταν παράλληλα με τις επενδύσεις.
H χρησιμοποίηση τους σαν εργαλεία εξωτερικής πολιτικής φάνηκαν όταν στις αρχές του 1990, άρχισαν να δραστηριοποιούνται στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη καθώς και σε χώρες του πρώην Σοβιετικού μπλοκ. Οι συνολικές επενδύσεις από πλευράς της αμερικανικής κυβέρνησης έφτασαν το $1,2 δις ενώ σταδιακά άρχισε να συμμετέχει και ο ιδιωτικός τομέας στην χρηματοδότηση. Σύμφωνα με έκθεση της USAID (US Agency for International Development), τα κέρδη από τις επενδύσεις έφτασαν τα $1,7 δις ενώ δημιουργήθηκαν πάνω από 300.000 νέες θέσεις εργασίας. Το 2013, 9 από τα 10 enterprise funds σταμάτησαν τις νέες επενδύσεις και ξεκίνησαν να ρευστοποιούν τις θέσεις τους, δείχνοντας ότι έχουν επιτελέσει το έργο τους και μπορούν να αποχωρήσουν με τα κέρδη που κατοχύρωσαν.
H πρώτη προσπάθεια έγινε το 1989 επί προεδρίας του George Bush Sr. (1988 – 1992), όπου συστάθηκαν 2 ξεχωριστά funds με προϋπολογισμό στα $300 εκατομμύρια, στοχεύοντας στις αγορές της Πολωνίας και της Ουγγαρίας. Η λειτουργία βασιζόταν στην επένδυση πάνω σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε αντάλλαγμα μετοχές της εταιρίας ή συναλλαγματικές, στην περίπτωση που υπήρχε δανεισμός. Ο σχεδιασμός αφορούσε 10 με 15 χρόνια, μέσα στο οποίο το fund πέρα από τα χρήματα, θα περνούσε και τεχνογνωσία στις επιχειρήσεις αλλά και διασυνδέσεις ώστε να μπορέσουν να αναπτυχθούν σε μεγαλύτερο βαθμό.
Η επιτυχία των επενδύσεων στις 2 αυτές χώρες, οδήγησε στην εξάπλωση του προγράμματος και σε άλλες περιοχές, όπως οι χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, της Βαλτικής και της Κεντρικής Ασίας. Τα επενδυτικά προγράμματα έφεραν κέρδη $200 εκατομμύρια στο αμερικανικό κράτος, αλλά το σημαντικότερο ήταν ότι στερέωσαν τις ΗΠΑ σαν μια δύναμη που μπορούσε να επηρεάζει τον επιχειρηματικό κόσμο με θετικό τρόπο.
Το δεύτερο κύμα των enterprise funds ξεκίνησε με εντολή του Μπαράκ Ομπάμα, το 2012 με χώρες-στόχους την Αίγυπτο και την Τυνησία. Το fund της Αιγύπτου πραγματοποίησε επενδύσεις ύψους $110 εκατομμυρίων ενώ προσέλκυσε και ιδιωτικές επενδύσεις $130 εκατομμυρίων. Στην διάρκεια των 2 χρόνων που κράτησαν οι επενδύσεις, δημιουργήθηκαν πάνω από 500 θέσεις εργασίας στις περιοχές που έγιναν οι επενδύσεις. Το αντίστοιχο fund της Τυνησίας πραγματοποίησε επενδύσεις ύψους $10 εκατομμυρίων μέχρι το 2016, με την προοπτική για άλλα $75 εκατομμύρια.
Στα θετικά στοιχεία του προγράμματος βρίσκεται και η προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Στις χώρες που έτρεξε το πρόγραμμα, τη δεκαετία του 1990 η άμεση ξένη επένδυση βρισκόταν στα $60 δις ενώ το 2015 έφτασε τα $800 δις, αύξηση περίπου 1300 % σε βάθος 20ετίας. Η επιρροή που είχαν τα funds στις χώρες που ιδρύθηκαν ήταν τόσο μεγάλη που δημιούργησαν τις συνθήκες για να μπορέσει να υπάρξει πολιτική και οικονομική συνεργασία. Οι ΗΠΑ μπόρεσαν να αποκτήσουν βήμα μέσω των εταιριών που συμμετείχαν και να επηρεάζουν αποφάσεις, σύμφωνα με τα συμφέροντα τους. Η επίδραση επίσης που είχαν στη κοινωνία ήταν μεγάλη, δείχνοντας ότι ενδιαφερόντουσαν για την κοινωνία δημιουργώντας θέσεις εργασίας και συνθήκες ανάπτυξης.
Σύμφωνα με τα νέα που υπάρχουν σήμερα γύρω από την NSS (National Security Strategy) του Donald Trump, οι ΗΠΑ πρέπει να είναι σε θέση να επηρεάζουν την παγκόσμια οικονομία ώστε να μπορούν να εξασφαλίζουν την δική τους ασφάλεια. Παράλληλα, αποζητά την προστασία των δουλειών στο εσωτερικό, την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας αλλά και την αύξηση της εξαγωγικής δυνατότητας των ΗΠΑ. Η USAID έχει την δυνατότητα και την εμπειρία για να «τρέξει» τα νέα enterprise funds που μπορούν να δημιουργηθούν.
Τα enterprise funds έχουν την δυνατότητα να κινητοποιήσουν πόρους που δεν χρησιμοποιούνται, να προωθήσουν μεταρρυθμίσεις αλλά και να επενδύσουν σε νέες τεχνολογίες. Όλα τα παραπάνω όμως πρέπει να μπούνε στο πλαίσιο κατά το οποίο θα πρέπει να συμβαδίζουν με τα συμφέροντα των ΗΠΑ, λαμβάνοντας υπόψιν τόσο το οικονομικό όσο και το κοινωνικό αντίκτυπο που θα προσφέρουν. Η επιλογή των διαχειριστών για το fund κάθε χώρας αλλά και η σύμπλευση των επενδύσεων με τα συμφέροντα της χώρας θα αποτελέσουν τα κύρια στοιχεία, τα οποία πρέπει να λάβουν υπόψιν οι ΗΠΑ πριν ξεκινήσουν ένα τρίτο γύρο enterprise funds σε οικονομίες που δεν έχουν μπει ακόμα.
Πηγές
Daniel Runde – A Tale of Two Paths: Divergence in Development, CSIS Project on Prosperity and Development, February 2017 διαθέσιμο σε https://csis-prod.s3.amazonaws.com/s3fs-public/publication/170227_Runde_DivergentDevelopmentLandscape_Web_0.pdf?XwSBfmApDe9ISHvuXb8aGhuSHVcsrIbx
Egyptian American Enterprise Fund διαθέσιμο σεhttp://www.eaefund.org/about-eaef/
John Birkelund – Doing Good While Doing Well: The Unheralded Success of American Enterprise Funds, Foreign Affairs September/October 2001 Issue διαθέσιμο σε https://www.foreignaffairs.com/articles/2001-09-01/doing-good-while-doing-well-unheralded-success-american-enterprise-funds
National Security Strategy of USA, December 2017 διαθέσιμο σε https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2017/12/NSS-Final-12-18-2017-0905.pdf
Seed Act διαθέσιμο σε http://www.seedact.com/seed-act-fs-act
USAID – The enterprise funds in Europe and Eurasia : Successes and Lessons Learned διαθέσιμο σε https://www.csis.org/analysis/enterprise-funds-american-soft-power
US Department of State – U.S. Support for Economic Growth in Egypt, 15 Μαρτίου 2011 διαθέσιμο σε https://2009-2017.state.gov/r/pa/prs/ps/2011/03/158397.htm
United Nations Conference on Trade and Development – World Investment Report 2016 διαθέσιμο σε https://unctad.org/en/PublicationsLibrary/wir2016_en.pdf