Γράφει η Ειρήνη Σαββίδη
Unmanned Aircraft Systems (UASs) ή Unmanned Aircraft Vehicles (UAVs) είναι αυτά που σήμερα έχουν ονομαστεί ως drones. Το Σεπτέμβριο του 2015, η Αμερικανική σύγκλητος με το νόμο περί Εκσυγχρονισμού και Μεταρρύθμισης του 2012 (FAA Modernization and Reform Act of 2012, P.L. 112-95), ανέθεσε στην Ομοσπονιακή Διοίκηση της Αεροποριάς (Federal Aviation Administration) την απελευθέρωση των συστημάτων αυτών στον ουρανό. Παρόλο που η νομοθεσία αυτή παραθέτει ως πρωτεύοντα ζητήματα αυτά τη ιδιωτικότητας, της ασφαλείας, και της προστασίας των πολιτών, ωστόσο φαίνεται να αποτυγχάνει να απαντήσει τα ερωτήματα σχετικά με τη νόμιμη χρήση αυτών των συστημάτων (Donovan, 2014).
Τα drones αποτελούν τεχνολογικά μέσα επιτήρησης όχι μόνο για διασκέδαση αλλά παράλληλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ‘όπλα’ για την καταπολέμηση του εγκλήματος, και της τρομοκρατίας καθώς διαθέτουν κάμερες και αισθητήρες πάνω τους που μπορούν να εντοπίσουν εγκληματίες και ύποπτες δραστηριότητες. Πιο συγκεκριμένα, οι ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ και η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (CIA) συχνά συλλέγουν δεδομένα μέσω των drones ώστε να επιτύχουν τη διακοπή τρομοκρατικών οργανώσεων όπως το ISIS και η Al Qaeda (Barrinha & da Mota, 2017). Ωστόσο, τι συμβαίνει όταν τα drones είναι διαθέσιμα στην αγορά για το ευρύ κοινό;
Παρόλο που έχουν τεθεί μέτρα για την ορθή ιδιωτική χρήση των drones (δίπλωμα εναέριας οδήγησης για μη επανδρωμένα αεροσκάφη), οι παραβιάσεις και η μη σωστή χρήση τους είναι συχνό φαινόμενο. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσίευσε η Ομοσπονδιακή Διοίκηση Αεροπορίας, υπάρχει ένας συνεχής αυξανόμενος ρυθμός στην αγορά των drones, ο οποίος αναμένεται να εκτοξευτεί από 2 εκατομμύρια drones το 2016, σε 7 εκατομμύρια το 2020 (Shen, 2016; Vanian, 2016). Τις τελευταίες δυο δεκαετίες και ιδιαίτερα μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και τις επιθέσεις στο Λονδίνο το 2005, οι συζητήσεις σχετικά με τις τεχνολογίες παρακολούθησης ως εργαλείο στην πρόληψη του εγκλήματος και της τρομοκρατίας έχουν απασχολήσει τη κοινη γνώμη και το πολιτικό προσκύνιο (Clarke, 2014). Πραγματικότητα απαρτίζει το γεγονός πως σ’αυτές τις χώρες μετά τα εν λόγω τρομοκρατικά χτυπήματα, η χρήση των ιδιωτικών εταιριών ασφαλείας και οι κάμερες (CCTV) στους δρόμους αυξήθηκαν δραματικά (Linn, 2011 & BBCnews 2015). Παρόλα αυτά, ζητήματα κατά πόσο νόμιμη είναι αυτή η συνεχής επιτήρηση υπό το πρίσμα της καταπολέμησης του εγκλήματος και της τρομοκρατίας χωρίς παράλληλα να παραβιάζεται η ιδιωτική ζωή και η αξιοπρέπεια του ανθρώπου, βρίσκονται ακόμη αναπάντητα.
Σήμερα, τα drones προσθέτουν μία νέα διάσταση στη συζήτηση επίβλεψης δεδομένου ότι τέθηκαν σε ισχύ μόλις πριν από λίγα χρόνια στις ΗΠΑ. Εκτός του ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μέτρα καταπολέμησης του εγκλήματος από την αστυνομία, συχνά έχουν χρησιμοποιηθεί ως μορφές περιβαλλοντικής παρακολούθησης της φύσης και των ζώων, καθώς επίσης σε κατασκευές κτηρίων, και σε οδικές, θαλάσσιες, ή εναέριες μεταφορές (Clarke, 2014). Αυτό που προκαλεί ενδιαφέρον, είναι πως πλέον μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως μέτρο ιδιωτικής αστυνόμευσης από καθημερινούς πολίτες για την επίβλεψη του ιδωτικόυ τους χώρου (π.χ. κατοικία). Ωστόσο, δεδομένου ότι τα συστήματα αυτά διαθέτουν αισθητήρες παρακολούθησης (π.χ. κάμερες, συσκευές θερμικής απεικόνισης, καθώς και δυνατότητα αναπαραγωγής ήχου), πολλές φορές έχουν κατηγορηθεί πως απειλούν την ιδιωτική ζωή και τα δικαιώματα των πολιτών, καθώς ο κάτοχός τους μπορεί να προβεί σε παράνομη χρήση τους (Donovan, 2014). Με άλλα λόγια, εφόσον τα drones είναι προσιτά στο κοινό, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ‘λανθασμένα’ (Chamata, 2017).
Η 4η Τροπολογία (Fourth Amendment) για την απαγόρευση της παράνομης επιτήρησης, δίνει τη δυνατότητα μόνο σε κυβερνητικούς αξιωματούχους και υπό συγκεκριμένες συνθήκες (μόνο βάση κρατικών, ομοσποδιακών, ή δικαστικών αποφάσεων) να καταχραστούν τη χρήση των drones, ενώ η ιδιωτική χρήση πρέπει να περιορίζεται στον ιδωτικό χώρο και μόνο του κατόχου και να μην επεκτείνεται σε ξένη περιουσία (Donovan, 2014). Η έννοια της «ιδιωτικότητας» είναι άρρητα συνδεδεμένη με τη δυνατότητα να έχει κάποιος ιδιωτικό χώρο. Ωστόσο, χρησιμοποιώντας τα drones ως μέσω ιδιωτικής επίβλεψης, ίσως δώσει τη δυνατότητα σε ανθρώπους με ‘καχύποπτα’ κίνητρα να καταχραστούν το δικαίωμα της ιδιωτικότητας των άλλων καταγράφοντας τις κινήσεις τους παράνομα. Παράλληλα, υφίσταται η περίπτωση πως οι ιδιωτικοί χρήστες, και κυρίως τα παιδιά, να μη γνωρίζουν τη σχετική νομοθεσία, επομένως η καταπάτηση της ιδιωτικότητας των άλλων να είναι αναπόφευκτα πιθανή λόγω αμάθειας. Επομένως, μία εκ παραδρομής και αμελητέα ενέργεια χωρίς εμφανείς προεκτάσεις μπορεί να αποτελέσει παραβίαση του δικαιώματος της ιδιωτικότητας των άλλων. Για παράδειγμα, εάν ένα παιδί σε μία οικογένεια που χρησιμοποιεί drones παίξει μαζί τους, ίσως άθελα του καταχραστεί την ιδιωτικότητα κάποιου γείτονα καταγράφοντας τις κινήσεις του, αφού πιθανότατα να μη γνωρίζει την εν λόγω νομοθεσία. Γι’ αυτό το λόγο η Αμερικανική Σύγκλητος έπειτα από ενστάσεις των πολιτών σχετικά με το ποιός κατευθύνει αυτά τα συστήματα, και πώς τα χρησιμοποιεί, εξέφρασε ανησυχίες σχετικά με τη νομιμότητα του νόμου του 2012, καθως αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο τα drones να χρησιμοποιηθουν ανεξέλεγκτα παραβιάοντας έτσι το θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα της ιδιωτικότητας (Clothier, Greer, & Mehta, 2015).
Σε μια κριτική προσπάθεια ανάλυσης σχετικά με τη νομιμότητα του νόμου 2012 στις ΗΠΑ, τα drones μπορούν να συλλέξουν μεγάλο όγκο δεδομένων όπως η «αναγνώριση προσώπου» (facial recognition), πράγμα που δυστυχώς δημιουργεί απειλές. Συγκεντρώνοντας ένα ευρύ φάσμα δεδομένων, είναι εύκολο να συλλεχθούν ταυτόχρονα στοιχεία από κάτι το οποίο είναι απαγορευμένο. Δηλαδή, προκειμένου κάποιοι να αποτρέψουν κάποιο έγκλημα ή να συλλάβουν τον εγκληματία τη στιγμή της παρανομίας στον ιδιωτικό τους χώρο, ίσως παραβιάζουν το δικαίωμα της ιδιωτικότητας των άλλων. Επιπλέον, η εκτεταμένη και λανθασμένη χρήση των drones από τους κατοίκους, μπορούν να περιορίσουν την αυτονομία και την κινητικότητα των υπολοίπων κατοίκων καθώς οι περισσότερες κινήσεις τους θα βιντεοσκοπούνται. Έτσι όταν κάποιος γνωρίζει ότι ο γείτονας του χρησιμοποιεί drones, ίσως θελήσει να αποφύγει να περάσει ακόμη και έξω από το δρόμο της κατοικίας του. Επομένως, η κατάσταση αυτή μπορεί να δημιουργήσει φόβο και ανασφάλεια στους κατοίκους από το συνεχές αίσθημα επιτήρησης της ιδιωτικότητάς τους.
Εν κατακλείδι, γίνεται κατανοητό πως η απεριόριστη και ανεξέλεγκτη χρήση των drones όχι μόνο έχει τη δυνατότητα να καταπατήσει το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής των κατοίκων μιας περιοχής, αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί στους ανθρώπους αίσθημα ανασφάλειας καθώς οι κινήσεις τους καταγράφονται με αποτέλεσμα να περιορίζονται τα δικαιώματά τους για ελευθερία κίνησης και έκφρασης. Κατ’ ακολουθίαν, η χρήση των drones μπορεί να οδηγήσει στο σημείο να καταχρασθούν οι ανθρώπινες ελευθερίες και ως εκ τούτου να υποβαθμιστεί η δημοκρατία. Ωστόσο, εκτός από τις παραπάνω παραβάσεις, θα πρέπει κανείς να αναλογιστεί και άλλα σχετικά με την προστασία των δεδομένων που καταγράφουν (Chamata, 2017). Ποιός είναι ο προορισμός όλων αυτών των δεδομένων; Ποιός θα τα διαχειριστεί και πώς θα τα διαχειριστεί αυτός που τα έχει στα χέρια του; Και μία σκέψη για το τέλος, εφόσον τα drones μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καταπολέμηση του εγκλήματος και την εξόντωση των τρομοκρατικών οργανώσεων, και παράλληλα είναι προσιτά στο κοινό, πως μπορεί κανείς να διασφαλίσει τη νόμιμη χρήση τους και όχι την μετατροπή τους σε όπλα; (Clarke, 2014).
Πηγές Πληροφόρησης:
Barrinha, A., & da Mota, S. (2017). Drones and the uninsurable security subjects. Third World Quarterly, 38(2), 253-269.
BBCnews (2015, January 15). The end of CCTV era? Retrieved from: https://www.bbc.com/news/magazine-30793614
Chamata, J. (2017). Factors Delaying the Adoption of Civil Drones: A Primitive Framework. The International Technology Management Review, 6(4), 125-132.
Clarke, R. (2014). The regulation of civilian drones’ impacts on behavioural privacy. Computer Law & Security Review, 30(3), 286-305.
Clarke, R. (2014). Understanding the drone epidemic. Computer Law & Security Review, 30(3), 230-246.
Clothier, R. A., Greer, D. A., Greer, D. G., & Mehta, A. M. (2015). Risk perception and the public acceptance of drones. Risk analysis, 35(6), 1167-1183.
Linn, A. (2011, March 23). Post 9/11, surveillance cameras everywhere. NBCNEWS.com. Retrieved from: http://www.nbcnews.com/id/44163852/ns/business-h
Shen, L. (2016, May 25). Drone Sales Have Tripled in the Last Year. FORTUNE. Retrieved from: http://fortune.com/2016/05/25/drones-ndp-revenue/
Solove, D. J. (2005). A taxonomy of privacy. U. Pa. L. Rev., 154, 477.
Vanian, J. (2016, March 25). Drone Sales Are About to Go Crazy. FORTUNE. Retrieved from: http://fortune.com/2016/03/25/federal-governmen-drone-sales-soar/