Γράφει ο Αλέξανδρος Σιωμουλης
Οι τράπεζες της Ελβετίας είναι από τις παλαιότερες και πιο ισχυρές της Ευρώπης και οι Ελβετοί τραπεζίτες θεωρούνται από πολλούς ως οι καλύτεροι του είδους τους. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την ιδιωτικότητα των καταθετών, την σταθερότητα της Ελβετικής οικονομίας και τον χαμηλό φορολογικό συντελεστή προσδίδουν κύρος στο τραπεζικό σύστημα, για το οποίο η Ελβετία είναι ευρέως γνωστή. Στις αρχές του έτους όμως, ένα από τα μεγαλύτερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της χώρας, η Credit Suisse, θα φέρει στο προσκήνιο μια σειρά ερωτημάτων σχετικά με την αξιοπιστία των ελβετικών τραπεζών, και στην συνέχεια με την κατάρρευση της θα θέσει υπό αμφισβήτηση την ακεραιότητα του τραπεζικού συστήματος της Ελβετίας.
Μια σύντομη ιστορική αναδρομή.
Το 1856, η Ελβετική Συνομοσπονδία ήταν μια μικρή οικονομία χωρίς ιδιαίτερη βιομηχανία. Τότε, ο πολιτικός και τραπεζίτης Alfred Escher κατάλαβε ότι για να αναπτυχθεί η συνομοσπονδία, απαιτούνταν ένα εξελιγμένο σιδηροδρομικό δίκτυο. Έτσι, προκειμένου να βρεθούν τα κεφάλαια που απαιτούνταν, ο Escher ιδρύει την τράπεζα με όνομα «Schweizerische Kreditanstalt», η οποία στη συνέχεια μετονομάστηκε σε Credit Suisse. Με το πέρασμα των χρονών η Ελβετία, χάρη στην de facto ουδετερότητα της και την ανωνυμία που προσέφερε το τραπεζικό της σύστημα, εξελίχθηκε σε μια ισχυρή οικονομία. Πλέον, η μικρή αυτή χώρα είχε βρεθεί περικυκλωμένη από μεγάλες υπερδυνάμεις οι οποίες είχαν καταστραφεί από τους δυο παγκοσμίους πολέμους και έχρηζαν αναδόμησης. Γεγονός που οι ελβετικές εταιρείες εκμεταλλευτήκαν με τον καλύτερο τρόπο, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο τον πλούτο της χωράς. Στα χρόνια που ακολουθήσαν, η ελβετική οικονομία είχε συνεχώς ανοδική πορεία και έβγαινε σχεδόν αλώβητη από κάθε κρίση που προέκυπτε, ενισχύοντας ακόμη περισσότερο την αξιοπιστία της. Το 2023 όμως, η αξιοπιστία αυτή θα αμφισβητηθεί, καθώς η τραπεζική κρίση που έπληξε τις ΗΠΑ φτάνει στην Ελβετία φέρνοντας στην επιφάνεια τις αδυναμίες του τραπεζικού συστήματος της χώρας. Η τράπεζα που έθεσε τα θεμέλια για την ανάπτυξη της Ελβετικής Συνομοσπονδίας έχει πλέον καταρρεύσει.
Το μέγεθος της Credit Suisse.
H Credit Suisse ιδρύθηκε το 1856 στην Ζυρίχη, και παρόλο που ήδη στην Ελβετία υπήρχαν πολλές παλαιότερες τράπεζες, τόσο ιδιωτικές όσο και περιφερειακές, γνώρισε γρηγορά μεγάλη οικονομική ανάπτυξη. Αυτό επιτεύχθει χάρη στην άμεση σχέση που είχε η τράπεζα με τα σιδηροδρομικά έργα και την ταχύτητα με την οποία υιοθετούσε τις νέες τεχνολογίες της εποχής. Πετυχαίνοντας μεγάλη ανάπτυξη και αναγνώριση στην Ελβετία, η Credit Suisse ανοίγει το 1870 γραφείο στην Νέα Υόρκη επεκτείνοντας ακόμη περισσότερο το πελατολόγιο της. Στα επόμενα χρόνια η ελβετική τράπεζα καταφέρνει να βγει αλώβητη από μια σειρά κρίσεων, όπως την κρίση του 1920 και τους δυο παγκοσμίους πολέμους καθώς και την κρίση του 2008. Μέχρι και την κατάρρευση της, η Credit Suisse είχε αναδειχθεί η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα στην Ελβετία και μια από τις μεγαλύτερες και πιο αναγνωρίσιμες τράπεζες του κόσμου. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της τράπεζας, αξίζει να σημειωθεί ότι το 2022 η Credit Suisse διαχειριζόταν περιουσιακά στοιχεία αξίας 540,5 δισεκατομμυρίων ελβετικών φράγκων, με το ΑΕΠ της Ελβετίας για το ίδιο έτος να είναι 781,4 δισεκατομμύρια ελβετικά φράγκα.
«Τα κάστρα πέφτουν εκ των ‘Έσω»
Θα περίμενε κάνεις πως μια τράπεζα τέτοιου βεληνεκούς θα άντεχε στον χρόνο και θα αντιμετώπιζε με επιτυχία τις διάφορες διεθνείς οικονομικές κρίσεις. Πράγματι, η τράπεζα μέχρι και το 2022 αριθμούσε 166 έτη λειτουργίας. Επίσης η Credit Suisse, εν αντίθεσί με την ανταγωνίστρια UBS (Union Bank of Switzerland), δεν χρειάστηκε οικονομική βοήθεια από τη Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας κατά την κρίση του 2008. Παρατηρήθηκε ότι η ελβετική τράπεζα αντιμετώπιζε με επιτυχία τις οικονομικές εξελίξεις εδώ και σχεδόν δύο αιώνες. Αξίζει να τονιστεί όμως πως η τράπεζα είχε εμπλακεί σε μια σειρά σκανδάλων τα οποία σε συνδυασμό με το ανεπαρκές management είχαν ως αποτέλεσμα να φεύγουν εκατομμύρια ελβετικά φράγκα από τα ταμεία της τράπεζας για να πληρωθούν πρόστιμα, να καλυφθούν δικαστικά έξοδα και να πληρωθούν εγγυήσεις και συμβιβασμοί. Μόνο από τα πρόστιμα των Ρυθμιστικών αρχών εκτιμάται πως η τράπεζα από το 2000 μέχρι και το 2022 έχασε περίπου 100 δισεκατομμύρια. Εκτός από την ζημιά που προκλήθηκε όμως στην ιδιά την Credit Suisse, οι ενέργειες της είχαν ως αποτέλεσμα να χαθούν αρκετά εκατομμύρια φορολογικών εσοδών τόσο για την Ελβετία όσο και για πολλά άλλα κράτη. Το σκάνδαλο με τις πιο επώδυνες συνέπειες είναι γνωστό ως « Το σκάνδαλο της Μοζαμβίκης» το οποίο οδήγησε την αφρικανική χώρα σε οικονομική κρίση, καθώς η χώρα είχε ζημίες ίσες με το ΑΕΠ ενός ολοκλήρου έτους, και στην συνέχεια έχασε και την στήριξη από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Βέβαια, τεράστια ευθύνη έχουν και οι αξιωματούχοι της Μοζαμβίκης καθώς εκείνοι είναι που καταχράστηκαν τα χρήματα τα οποία δάνεισε η τράπεζα στην χώρα τους, αυτό όμως δεν αναιρεί την συνενοχή των διευθυντών της τράπεζας στην συγκεκριμένη υπόθεση. Άλλα σημαντικά σκάνδαλα αφορούν το ξέπλυμα χρήματος για λογαριασμό διακινητών κοκαΐνης, την παρακολούθηση πρώην υπαλλήλων, την υπόθεση Archegos – Greensill, και την συνεργασία με διάφορους δικτάτορες και μαφιόζους. Είναι λογικό με την αποκάλυψη όλων αυτών των σκανδάλων, οι επενδυτές να απομακρύνονται από την τράπεζα, οι απλοί καταθέτες να δυσαρεστούνται, και οι ρυθμιστικές αρχές να έχουν την τράπεζα κάτω από αυστηρό έλεγχο.
Η Κατάρρευση
Με την αύξηση των επιτοκίων, την κατάρρευση της Silicon Valley Bank, και την αβεβαιότητα που επικρατούσε στην οικονομία το πρώτο τρίμηνο του έτους, η Credit Suisse είδε την μετοχή της να πέφτει σε ιστορικό χαμηλό. Η κεφαλαιοποίηση της τράπεζας δεν ξεπερνούσε πλέον τα 7 δισεκατομμύρια ελβετικά φράγκα. Για πολλούς αναλυτές αυτό ήταν αναμενόμενο, καθώς λόγω της πληθώρας σκανδάλων στα οποία είχε εμπλακεί η τράπεζα, και σε συνδυασμό με το κακό management των τελευταίων ετών η Credit Suisse αποτελούσε το «τέλειο θύμα» για μια κρίση. Μάλιστα, χωρίς την βοήθεια της Saudi National Bank, η κατάρρευση της είναι πιθανό να συνέβαινε ήδη από το προηγούμενο έτος. Σε κάθε περίπτωση, η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της Ελβετίας βρισκόταν στο χείλος του γκρεμού. Αν γινόταν το παραμικρό λάθος, η χώρα θα δεχόταν ένα τεράστιο πλήγμα τόσο στην αξιοπιστία της, όσο και στον οικονομικό της σχεδιασμό για τα επόμενα έτη. Σε διεθνές επίπεδο, θα κινδύνευε μια πληθώρα τραπεζών, εταιριών και κυβερνήσεων, με ό,τι συνέπειες μπορούσε να έχει αυτό για την διεθνή οικονομία. Αντιλαμβανομένη την κατάσταση, η Ελβετική Κεντρική Τράπεζα αποφασίζει να δώσει έκτακτη βοήθεια στην Credit Suisse ύψους περίπου 50 δισεκατομμυρίων. Η κρατική βοήθεια όμως δεν αποδείχθηκε επαρκής, και έτσι η κυβέρνηση της χωράς και η αρμόδια ρυθμιστική αρχή (FINMA) «ανάγκασαν» την UBS να εξαγοράσει την Credit Suisse έναντι 3,2 δισεκατομμυρίων. Επίσης η κυβέρνηση δεσμεύτηκε να δώσει άλλα 100 δισεκατομμύρια στις δυο αυτές τράπεζες ώστε να ισορροπήσουν οι αγορές και να επανέλθει η εμπιστοσύνη του κοινού και των επενδυτών. Η τράπεζα που διαδραμάτισε καθοριστικό ρολό στην ανάπτυξη της Ελβετίας, πλέον αποτελεί παρελθόν.
Το παρόν και το μέλλον
Το δεύτερο τρίμηνο του 2023, η UBS ανακοίνωσε ρεκόρ κερδών, δείχνοντας πως η εξαγορά αποδίδει καρπούς και αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά το κύρος του ελβετικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Στην Ελβετική οικονομία οι επιπτώσεις της εξαγοράς μέχρι στιγμής είναι περιορισμένες, υπό την έννοια ότι εκτός από τους μετόχους και τους ομολογιούχους, ούτε οι πελάτες της Credit Suisse ούτε το κράτος έχασαν χρήματα. Όσον αφορά τις απολύσεις, οι υπόλοιπες ελβετικές τράπεζες δείχνουν έτοιμες να καλύψουν το κενό που αφήνει η Credit Suisse, και η ασφαλιστικές εταιρείες προσαρμόζουν τα προγράμματα τους ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν θα αυξηθεί η ανεργία και οι πρώην εργαζόμενοι της τράπεζας θα συνεχίσουν την εργασία τους, τόσο εντός όσο και εκτός του τραπεζικού τομέα. Σχετικά με την ελβετική οικονομία σήμερα, η κυβέρνηση φαίνεται αισιόδοξη για την οικονομική πορεία της χωράς, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύει, στα επόμενα χρονιά το δημοσιονομικό ισοζύγιο από το 2025 και μετά βελτιώνεται όλο και περισσότερο.
Συμπέρασμα
Η κατάρρευση της Credit Suisse αποδεικνύει για ακόμη μια φορά την αβεβαιότητα της οικονομικής ζωής. Μια τράπεζα που αριθμούσε πάνω από 150 χρόνια ιστορίας, είχε έδρα σε μια από τις πιο σταθερές οικονομίες του πλανήτη, διαχειριζόταν περιουσιακά στοιχεία πολλών δισεκατομμυρίων και είχε αντιμετωπίσει με επιτυχία όλες τις προηγούμενες παγκόσμιες κρίσεις καταρρέει σε χρόνο μηδέν. Χωρίς τη έγκαιρη παρέμβαση της Ελβετικής κυβέρνησης και της FINMA πιθανόν η διεθνής οικονομία να ζούσε καταστάσεις παρόμοιες με αυτές που προκλήθηκαν από τη κατάρρευση ενός άλλου τραπεζικού κολοσσού, της αμερικάνικης τράπεζας “Lehman Brothers”. Όσο αφορά το μέλλον, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στους αξιωματούχους της UBS, διότι το μέγεθος αυτή της τράπεζας είναι πλέον τόσο μεγάλο, ώστε αν βρεθεί ποτέ σε κατάσταση παρόμοια με αυτή της Credit Suisse η παγκόσμια οικονομία θα δεχθεί τεράστιο πλήγμα. Έπειτα από τα πρόσφατα γεγονότα, επικρατεί η άποψη πως οι ρυθμιστικές αρχές της κάθε χώρας θα είναι πολύ πιο αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση κρίσεων, και περιπτώσεις όπως αυτές των Silicon Valley Bank και Credit Suisse θα απασχολούν όλο και πιο σπάνια την επικαιρότητα.
Βιβλιογραφία:
Joseph Jung (2006). Alfred Escher 1819–1882. Der Aufbruch zur modernen Schweiz. Εκδόσεις NZZ Libro
Dirk Schütz (2023). Zu hart am Wind – Warum die Credit Suisse untergehen musste. Εκδόσεις Beobachter
UBS Group AG and UBS AG. (2023). UBS’s second-quarter 2023 results. Διαθέσιμο σε: https://www.ubs.com/global/en/media/display-page-ndp/en-20230831-2q23-quarterly-result.html
Credit Suisse Group AG. (n.d.). Annual Report 2022. Διαθέσιμο σε: https://www.credit-suisse.com/about-us/en/reports-research/annual-reports.html
Federal Department of Finance FDF. (2023). Federal Finances at a glance, 2024 Budget. Διαθέσιμο σε: https://www.efv.admin.ch/efv/en/home/finanzberichterstattung/bundeshaushalt_ueb.html
Credit Suisse Group AG. (n.d.). Who we are. Διαθέσιμο σε: https://www.credit-suisse.com/about-us/en/our-company/who-we-are.html
Federal Statistical Office. (2022). Overview of the national economy. Διαθέσιμο σε: https://www.bfs.admin.ch/bfs/en/home/statistics/national-economy.html
Πηγή εικόνας: Liam Proud. (2021). Credit Suisse’s safer future poses returns dilemma. Reuters. 22 Απριλίου 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.reuters.com/breakingviews/credit-suisses-safer-future-poses-returns-dilemma-2021-04-22/