Γράφει η Μαρία Άλτα
Ως “παράδοση” νοείται οτιδήποτε αναπτύσσεται ανά την διάρκεια της ιστορίας και μεταδίδεται από γενιά σε γενιά μέσω συμπεριφορών, ιδεών, αντιλήψεων και εθίμων και ορισμένες φορές, όπως στην περίπτωση του Νεπάλ, αποδεικνύεται ισχυρότερη και από τους νόμους.
Ο λόγος για την παράδοση ή αλλιώς την πρακτική που ονομάζεται Chhaupadi (τσοουπάντι) πραγματοποιείται στο Νεπάλ, κυρίως στις αγροτικές περιοχές του και ενώ έχει απαγορευτεί με νόμο από το 2005, συνεχίζει ακόμα να υφίσταται.
Πρόκειται για μια παράδοση που προέρχεται από την ινδουιστική θρησκεία, σύμφωνα με την οποία ο θεός Indra δημιούργησε την έμμηνο ρήση ως τιμωρία και ως τρόπο μετάδοσης κατάρων, ακόμα και ως ένα είδος δηλητηρίου. Αυτός ο μύθος δημιούργησε δεισιδαιμονίες, φόβο και πλέον ταμπού απέναντι στην φυσιολογική διαδικασία της εμμήνου ρήσεως (menstrual taboo).
Τι ακριβώς συμβαίνει όμως κατά την διάρκεια του Chhaupadi;
Κορίτσια και γυναίκες που διανύουν την περίοδο της εμμήνου ρήσεως αποκλείονται από κάθε κοινωνική δραστηριότητα και θρησκευτική τελετή, όπως κάποιος γάμος, ενώ οι μικρότερες ηλικιακά απουσιάζουν από το σχολείο. Απαγορεύεται επίσης να βρεθούν σε δημόσιους χώρους. Οι απαγορεύσεις συνεχίζονται και στην προσωπική τους ζωή και χώρο. Οι γυναίκες αυτές, δεν επιτρέπεται να μαγειρέψουν και να κάνουν μπάνιο με νερό από την ίδια παροχή, που χρησιμοποιούν οι υπόλοιποι κάτοικοι του σπιτιού. Δεν μπορούν να αγγίξουν τους συζύγους τους ή οποιοδήποτε άλλο αρσενικό μέλος της οικογένειας, γιατί θα τους ¨μολύνουν”, με εξαίρεση τους γιους τους. Και σε αυτή την περίπτωση όμως, που η μητέρα ακουμπήσει το παιδί της, για να μπει ξανά στο σπίτι, το παιδί πρέπει να πλυθεί, για να μην μεταφέρει την “μόλυνση” ή “κακή τύχη”.
Εκτός από τα παραπάνω, η γυναίκα έχει περιορισμούς και στην διατροφή της, αφού αποκλείεται από την κατανάλωση κρέατος, γιατί σύμφωνα με την παράδοση, αν καταναλώσει κρέας, θα μολυνθούν ή θα πεθάνουν τα ζώα από τα οποία προέρχεται, όπως επίσης και από την κατανάλωση κάθε είδους γαλακτοκομικών προϊόντων για τον ίδιο λόγο. Έτσι λοιπόν, κατά την διάρκεια των ημερών αυτών, η γυναίκα τρέφεται με ξηρά τροφή. Το φαγητό της το μεταφέρουν άλλα μέλη της οικογένειας, πάντα από απόσταση, αποφεύγοντας κάθε είδους επαφή. Λόγω των παραπάνω, η γυναίκα δεν μένει μέσα στο σπίτι μέχρι το τέλος της ρήσης.
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η πρακτική αυτή αφορά και γυναίκες που μόλις γέννησαν και είναι υποχρεωμένες να μείνουν εκτός σπιτιού μαζί με το νεογέννητο, βάζοντας σε κίνδυνο τόσο την δική τους υγεία όσο και του παιδιού τους.
Μικρές καλύβες (menstruation hut) κατασκευασμένες έξω από το σπίτι και ορισμένες φορές και χιλιόμετρα μακριά σε απομονωμένα σημεία, φιλοξενούν τις γυναίκες αυτές. Οι καλύβες αυτές είναι μικροσκοπικές, σκοτεινές, πρόχειρες και δεν προσφέρουν καμία ασφάλεια, με αποτέλεσμα πολλές γυναίκες να έχουν βρεθεί νεκρές. Οι θάνατοι μπορεί να προέρχονται είτε μετά από επίθεση κάποιου ζώου κατά την διάρκεια της νύχτας, όπως η 18χρονη Tulasi Shahi, είτε μετά από κάποιο ατύχημα, όπως για παράδειγμα από ασφυξία λόγω φωτιάς σαν την 15χρονη Roshani Tiruwa. Οι πιο πρόσφατοι καταγεγραμμένοι θάνατοι λόγω της πρακτικής αυτής, εντοπίζονται το 2019, όταν η 21χρονη Barbati Bogati, βρέθηκε νεκρή μετά από αναθυμιάσεις.
Εκτός από τα προαναφερθέντα, οι γυναίκες που αποκλείονται από το σπίτι τους και την κοινότητά τους, κινδυνεύουν να αρρωστήσουν τόσο σωματικά, όπως παραδείγματος χάριν εξαιτίας πνευμονίας, αλλά και ψυχικά. Ορισμένες φορές μάλιστα, έχουν γίνει και θύματα βιασμών από συγχωριανούς τους.
Και μπορεί, όπως αναφέρεται στην αρχή, η πρακτική αυτή να έχει απαγορευτεί από την κυβέρνηση με νόμο ήδη από το 2005, ωστόσο συνέχισε να λαμβάνει χώρα κανονικά σε αγροτικές περιοχές. Το 2017 το chhaupadi ποινικοποιήθηκε με ποινές που ανέρχονταν σε πρόστιμο 3000 ρουπίων (30$) ή και φυλάκιση 3 μηνών. Εξακολουθεί, όμως, η παράδοση αυτή να υφίσταται, καθώς το κοινωνικό κόστος και η κατακραυγή είναι μεγαλύτερα από το πρόστιμο.
Σε συνέχεια του νομικού πλαισίου, το Chhaupadi απαγορεύεται και από τον Ποινικό Κώδικα του Νεπάλ στο Άρθρο 168(3):
“(3) Banishing a woman to a shed (Chhaupadi) during menstruation or delivery, or subjecting, causing to be subjected, her to similar other discrimination, untouchability or inhuman treatment of any kind is prohibited.”
Απαγόρευση για έθιμα και παραδόσεις που αντιβαίνουν στους νόμους υπάρχει και στον Αστικό Κώδικα της χώρας στο Άρθρο 15:
“15. Custom or tradition contrary to law not to be recognized: No custom or tradition contrary to law shall be recognized in the dispensation of justice.”
Εκτός από τους εσωτερικούς νόμους του Νεπάλ, πρόβλεψη κατά τέτοιων πρακτικών υπάρχει και σε διεθνές επίπεδο με την Σύμβαση του 1979 για την εξάλειψη των διακρίσεων κατά των γυναικών, συμβαλλόμενο μέλος της οποίας αποτελεί και το Νεπάλ από το 1991. Συγκεκριμένα στο Άρθρο 5(α) αναγράφεται πως:
“Τα κράτη μέλη λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα ώστε:
α) Να τροποποιήσουν τα σχέδια και τα πρότυπα κοινωνικοπολιτιστικής συμπεριφοράς του άνδρα και της γυναίκας με σκοπό να φθάσουν στην εξάλειψη των προκαταλήψεων και των εθιμικών ή κάθε άλλου τύπου συνηθειών που βασίζονται στην ιδέα της κατωτερότητας ή της ανωτερότητας του ενός ή του άλλου φύλου ή στην ιδέα ενός στερεότυπου ρόλου των ανδρών και των γυναικών.”
Μάλιστα το γεγονός πως η πρακτική εφαρμόζεται και σε γυναίκες που μόλις γέννησαν, καταπατά το Άρθρο 12 της Σύμβασης που προβλέπει:
“1. Τα κράτη μέλη λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για να εξαλείψουν τις διακρίσεις κατά των γυναικών στον τομέα της υγειονομικής περιθάλψεως, ώστε να εξασφαλίσουν σ’ αυτές, σε βάση ισότητας άνδρα και γυναίκας, τα μέσα ώστε να δικαιούνται ιατρικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων κι εκείνων που αφορούν τον οικογενειακό προγραμματισμό.
2. Παρά τις διατάξεις της ανωτέρω παραγράφου 1, τα κράτη μέλη θα παρέχουν στις γυναίκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, κατά τον τοκετό και μετά τον τοκετό, κατάλληλες υπηρεσίες και εν ανάγκη δωρεάν, καθώς και κατάλληλη διατροφή κατά την εγκυμοσύνη και το θηλασμό.”
Εκτός του κρατικού και διεθνούς νομικού πλαισίου, για τον τερματισμό της παράδοσης αυτής έχουν διεξαχθεί και προγράμματα ενημέρωσης και πληροφόρησης όχι μόνο των γυναικών αλλά και ολόκληρων των κοινοτήτων των αγροτικών περιοχών του Νεπάλ. Παράδειγμα αποτελεί η δράση του UΝ Trust Fund και του προγράμματος “Abolition of Chhaupadi in the Far- and Mid-Western Regions of Nepal” και των προγραμμάτων από την Save the Children, με στόχο την ενδυνάμωση των γυναικών, την πρόσβαση σε προϊόντα υγιεινής κατά την διάρκεια της εμμηνόρροιας, την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση αγοριών και κοριτσιών κ.α.
Συμπερασματικά, η παράδοση του Chhaupadi υφίσταται εδώ και αιώνες. Είναι μια πρακτική που καταπατά τα ατομικά δικαιώματα των γυναικών και θέτει τις ζωές τους σε κίνδυνο. Δεν κινδυνεύει μόνο η σωματική τους ακεραιότητα από την παραμονή τους εκτός της εστίας τους αλλά και η ψυχική, καθώς υπάρχει έντονα το φαινόμενο του κοινωνικού στιγματισμού.
Είναι θετικό ότι οι κρατικές αρχές έχουν προβεί σε νομικά μέτρα για την εξάλειψη του φαινομένου με νόμους και ποινικές κυρώσεις σε συνδυασμό με την διεθνή κινητοποίηση, ωστόσο η εξάλειψη του φόβου και των δεισιδαιμονιών αιώνων από το μυαλό των ντόπιων είναι χρονοβόρα διαδικασία, που χρειάζεται ενημέρωση όλων αλλά και ενδυνάμωση των νέων γενιών, ώστε να σταματήσουν τέτοιου είδους πρακτικές και διακρίσεις εις βάρος των γυναικών.
Πηγές
Αρθρογραφία
1.Actionaid.org, Chhaupadi and menstruation taboos, 25 Μαίου, 2021. Διαθέσιμο σε https://www.actionaid.org.uk/our-work/period-poverty/chhaupadi-and-menstruation-taboos
2.Amnesty.org, Nepal: Authorities must proactively act to eradicate the harmful practice of banishing women and girls to insanitary and dangerous huts during their menstrual cycles, 14 Ιανουαρίου, 2019. Διαθέσιμο σε https://www.amnesty.org/en/latest/news/2019/01/nepal-authorities-must-proactively-act-to-eradicate-the-practice-of-chhaupadi/
3.Bbc.com, Nepal criminalises banishing menstruating women to huts, 10 Αυγούστου, 2017. Διαθέσιμο σε https://www.bbc.com/news/world-asia-40885748
4.Bbc.com ,Nepal police investigate death of girl banished for menstruating, bbc.com, 20 Δεκεμβρίου, 2016. Διαθέσιμο σε https://www.bbc.com/news/world-asia-38384889
5.Butterly Amelie. What it’s like to be on your period and in a disaster zone, bbc.com, 8 Ιουνίου, 2015. Διαθέσιμο σε https://www.bbc.com/news/newsbeat-33007032
6.Smith Caitlin, Parliament in Nepal passes a bill to outlaw chhaupadi, campaings.savethechildren.net, 27 Μαρτίου, 2018. Διαθέσιμο σε https://campaigns.savethechildren.net/blogs/caitlinsmith/parliament-nepal-passes-bill-outlaw-chhaupadi
7. Shrestha Elisha,Everything you need to know about Chhaupadi, the taboo ritual of banishing women to period huts, Kathmandupost.com, 11 Δεκεμβρίου, 2019. Διαθέσιμο σε https://kathmandupost.com/national/2019/12/11/everything-you-need-to-know-about-chhaupadi-the-taboo-ritual-of-banishing-women-to-period-huts
8.Gutierrez Lisa, Teen banished to cowshed because of her period dies after being bitten by a snake, Newsobserver.com, 12 Ιουλίου, 2017. Διαθέσιμο σε https://www.newsobserver.com/news/nation-world/world/article161033864.html
9.Ratcliffe Rebecca,Young woman dies in fourth ‘period hut’ tragedy this year in Nepal, Theguardian.com 6 Φεβρουαρίου, 2019.Διαθέσιμο σε https://www.theguardian.com/global-development/2019/feb/06/young-woman-dies-fourth-period-hut-tragedy-this-year-nepal
10.Theguardian.com, Nepalese teenager dies after being banished to shed for menstruating, 21 Δεκεμβρίου, 2016. Διαθέσιμο σε https://www.theguardian.com/world/2016/dec/21/nepal-teenager-dies-banished-shed-menstruating
11. Gartulla Prasad Ritu, Final Evaluation: Abolition of Chhaupadi in the Far- and Mid-Western Regions of Nepal, Untf.unwomen.org, 2018. Διαθέσιμο σε https://untf.unwomen.org/en/learning-hub/evaluations/2018/02/final-evaluation-of-abolition-of-chhaupadi-in-the-far-and-mid-western-regions-of-nepal-project
Νομικό Πλαίσιο
1.Αστικός Κώδικας Νεπάλ, 16 Οκτωβρίου, 2017. Διαθέσιμος σε http://moljpa.gov.np/en/wp-content/uploads/2018/12/Civil-code.pdf
2.Ποινικός Κώδικας Νεπάλ, 16 Οκτωβρίου, 2017. Διαθέσιμος σε http://moljpa.gov.np/en/wp-content/uploads/2018/12/Penal-Code-English-Revised-1.pdf
3.Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των διακρίσεων κατά των γυναικών, 18 Δεκεμβρίου, 1979. Διαθέσιμη σε https://unric.org/el/%CF%83%CF%8D%CE%BC%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CE%BE%CE%AC%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%88%CE%B7-%CF%8C%CE%BB%CF%89%CE%BD-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%BC%CE%BF%CF%81%CF%86-2/