Γράφει η Μαρία-Αναστασία Κάγκα
Η ένωση και συσπείρωση των ατόμων που ανήκουν σε μία θρησκεία, δεν έχει αρνητικό αντίκτυπο σε οποιαδήποτε κοινωνία. Η διατήρηση της θρησκευτικής ταυτότητας προστατεύεται από τη νομοθεσία στις περισσότερες δημοκρατικές χώρες, όμως οι πράξεις ενός μικρού ποσοστού ατόμων που ανήκουν στην μουσουλμανική θρησκεία, καταλήγουν να αποκλείουν αυτά τα άτομα από πλήθος ευκαιριών που θα έπρεπε να τους παρέχονται. Από το 2015, αυτή η κατάσταση αποκαλείται «Ισλαμοφοβία»[1], με την παρουσία των αντί-Ισλαμικών ομάδων να αυξάνεται, παράλληλα με τις επιθέσεις – λεκτικές ή σωματικές – σε άτομα που ανήκουν σε αυτή την θρησκεία. Ως φοβία, αποτελεί μία παραλλαγή της ξενοφοβίας που εμφανίζεται απέναντι σε άτομα διαφορετικής χώρας, φυλής ή/και θρησκείας.
Στην Ελλάδα, είναι πρωτοφανής η άνοδος των ποσοστών των ακροδεξιών κομμάτων στις εκλογές, που εν μέρει έχουν στον πυρήνα των θέσεών τους την ξενοφοβία. Το επιχείρημα ότι «προκαλούν» είναι συχνό. Ωστόσο, υπάρχουν παραδείγματα που δείχνουν το αντίθετο. Ένα από αυτά, ήταν η εξύβριση[2] του Προφήτη και του Ισλαμισμού από άνδρα σε κεντρικό δρόμο της Αθήνας για αρκετή ώρα στις 3/12/2019. Η κίνηση θα μπορούσε εύκολα να οδηγήσει σε επεισόδια, όμως η Πακιστανική κοινότητα Αθήνας αρκέστηκε στην πραγματοποίηση πορείας με αίτημα την επιβολή ποινής ανάλογης με τον ελληνικό νόμο στον άνδρα που είχε συλληφθεί.
Από τι πυροδοτείται όμως αυτή η «νέα» φοβία; Μία από τις πιο κοινές αιτίες παγκοσμίως, είναι οι φιλοδοξίες μίας τρομοκρατικής – και όχι θρησκευτικής πλέον – ομάδας, για την ίδρυση ενός παγκόσμιου μουσουλμανικού κράτους, οι οποίες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως μη ρεαλιστικές και επιβλαβείς τόσο για τα θύματα αυτών των επιθέσεων, όσο και για τους πιστούς του Ισλάμ που όμως είναι πολίτες άλλων χωρών. Έπειτα από τις επιθέσεις, οι οποίες κατά καιρούς αυξάνονται, οι πιστοί της μουσουλμανικής θρησκείας υπόκεινται σε μέτρα και περιορισμούς, λόγω του φόβου που έχει δημιουργηθεί γύρω από το μόνο κοινό χαρακτηριστικό τους με τους τρομοκράτες, τη θρησκεία τους. Παρόμοια φαινόμενα, παρατηρούνται έπειτα από τα προκλητικά επεισόδια που ξεκίνησαν από την τουρκική κυβέρνηση τη φετινή χρονιά, καθώς και με την αύξηση των μεταναστών που προέρχονται από χώρες της Μέσης Ανατολής.
Μερικά από αυτά, είναι:
• Το κοινωνικό στίγμα, που τους περιορίζει καθημερινά και τους απομονώνει από την κοινωνία που ζουν
• Οι περιορισμοί και οι επιπλέον έλεγχοι, στις περιπτώσεις διακρατικών μετακινήσεων ή μετανάστευσης
• Η μείωση των φοιτητών από μουσουλμανικές χώρες που γίνονται δεκτοί σε διεθνή εκπαιδευτικά ιδρύματα
• Η άρνηση δυνατότητας μετανάστευσης είτε πρόκειται για οικονομική, είτε γίνεται λόγος για πρόσφυγες πολέμου
Αναλυτικότερα[3], το πιο κοινό στερεότυπο που διαιωνίζεται, είναι πως οι άντρες Μουσουλμάνοι αντιμετωπίζονται ως «βάρβαροι», ενώ οι γυναίκες ως άβουλες, χωρίς βλέψεις και προσωπικότητα. Η υπηκοότητα και οι υπόλοιπες πτυχές της ζωής ενός ατόμου, όπως εργασία, μόρφωση, χρόνια διαμονής σε μία χώρα κ.α., αρκετές φορές παραβλέπονται. Όπως είναι αναμενόμενο, σε πολλές περιπτώσεις αυτός ο κοινωνικός αποκλεισμός οδηγεί τα άτομα να επιλέξουν να αποστασιοποιηθούν από την κοινωνία στην οποία μέχρι πρότινος ήταν ενεργά μέλη. Οι πολίτες των δυτικών χωρών, σε γενικές γραμμές θεωρούν τις κοινωνίες τους ανώτερες και εξευγενισμένες σε σύγκριση με μη-δημοκρατικές, χώρες της Ανατολής. Ωστόσο, θα έπρεπε να αναλογιστούμε κατά πόσο αυτό ισχύει, όταν έπειτα από τρομοκρατικές επιθέσεις, χιλιάδες άτομα στοχοποιούνται και τελικώς, βιώνουν την απομόνωση, αλλά και δέχονται τα ίδια επιθέσεις λόγω της θρησκείας τους.
Όσον αφορά τους μουσουλμάνους που μένουν στην Αθήνα, οι διακρίσεις που βιώνουν φαίνεται να οφείλονται κατά πρώτον, περισσότερο στο γεγονός ότι είναι αλλοδαποί, και κατά δεύτερον, στην ισλαμική θρησκεία. Παράλληλα, στην ελληνική κοινή γνώμη το Ισλάμ θεωρείται ταυτόσημο της Τουρκίας, συσχετισμός που οδηγεί σε αρνητικές προκαταλήψεις λόγω του ιστορικού παρελθόντος και των τεταμένων σχέσεων επαναφέροντας εθνικιστικές απόψεις που ίσως είχαν περιοριστεί. Δυστυχώς, τα στερεότυπα για μια πιο «άγρια» φυλή, χωρίς πολιτισμό που έχει τάση να παρανομεί, να μην σέβεται τη χώρα που διαμένει και τους γύρω της, συνεχίζουν να υπάρχουν σε σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού.
Όσον αφορά τις αιτίες της εξάπλωσης της εν λόγω φοβίας, αυτές δεν σχετίζονται αποκλειστικά με την αύξηση τρομοκρατικών επιθέσεων και την πολιτική αστάθεια που παρατηρείται στην Μέση Ανατολή. Δυστυχώς και στη χώρα μας, οι πολίτες επηρεάζονται αρκετά από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, που είτε προβάλουν στο μέγιστο βαθμό τα γεγονότα που σχετίζονται με ισλαμική τρομοκρατική δράση, είτε αφιερώνουν λιγότερο τηλεοπτικό/ραδιοφωνικό χρόνο ή έκταση σε άρθρα για άλλα γεγονότα, λόγω της δημοτικότητας που έχει αποκτήσει το θέμα. Επίσης, είναι αρκετά συχνό φαινόμενο, η ακροδεξιά πτέρυγα της πολιτικής σκηνής να επιρρίπτει ευθύνες για την αύξηση της ανεργίας, της εγκληματικότητας κ.α. στο πιο ευάλωτο ποσοστό του πληθυσμού που είναι οι μετανάστες μίας κοινωνίας, ενισχύοντας έτσι την ήδη υπάρχουσα σε ένα βαθμό ξενοφοβία. Η απόκλιση ευκαιριών και το «bullying», αποτελούν τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα όσον αφορά την εκδήλωση αυτής φοβίας στην καθημερινότητά μας. Ως μία χώρα με ανεξιθρησκία, θα έπρεπε να προσφέρουμε τις ίδιες ευκαιρίες εργασίας, επιμόρφωσης και εκδήλωσης λατρείας στους κατοίκους ανεξαρτήτως θρησκείας και να έχουμε προβεί σε ενέργειες που στοχεύουν στην ενημέρωση και εν συνεχεία την εξάλειψη του στίγματος που βαραίνει αυτά τα άτομα στην καθημερινή ζωή τους.
Βιβλιογραφία
Rebecca A. Clay (2017) Islamophobia, American Psychological Association. Διαθέσιμο σε: http://www.apa.org/monitor/2017/04/islamophobia.aspx. [4/9/2020].
Islamic Networks Group (2018) Islamophobia and Its Impact. Διαθέσιμο σε: https://ing.org/islamophobia-and-its-impact/. [4/9/2020].
ProtoThema (2019) Η Πακιστανική Κοινότητα Ζητά Την Τιμωρία Άνδρα Που Έβρισε Το Ισλάμ Σε Συγκέντρωσή Τους. Διαθέσιμο σε: https://www.protothema.gr/greece/article/954991/i-pakistaniki-koinotita-zita-tin-timoria-andra-pou-evrise-to-islam-se-sugedrosi-tous/ [4/9/2020].
[1] American Psychological Association / Rebecca A. Clay. 2017. Islamophobia.
[2] ProtoThema. 2019. Η Πακιστανική Κοινότητα Ζητά Την Τιμωρία Άνδρα Που Έβρισε Το Ισλάμ Σε Συγκέντρωσή Τους.
[3] Islamic Networks Group. 2018. Islamophobia and Its Impact.