Γράφει η Μαρία Ειρήνη Δαφνομήλη
Διαχρονικά η φύση του χρήματος έχει εξελιχθεί σύμφωνα με τις κοινωνικοοικονομικές αλλαγές, επομένως, στην Ψηφιακή Εποχή του 21ου αιώνα, με την ραγδαία αύξηση της ψηφιοποίησης και της τεχνολογίας, θα ήταν αδύνατο το χρήμα να μην ακολουθήσει τις εξελίξεις. Έτσι, τον Οκτώβρη του 2020 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) δημοσίευσε μία έκθεση που αναλύει τη βιωσιμότητα ενός ψηφιακού ευρώ με την Πρόεδρο της, Christine Lagarde, να αναφέρει σε δημοσίευση της ότι «Θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να εκδώσουμε ψηφιακό ευρώ, εφόσον προκύψει η ανάγκη». Δεδομένων των εξελίξεων, με τη δημιουργία του Σταθερού Κρυπτονομίσματος Diem από την εταιρία Facebook, αντίστοιχων πρωτοβουλιών από τις κεντρικές τράπεζες της Κίνας και της Σουηδίας για την δημιουργία δικών τους ψηφιακών νομισμάτων, την άνοδο των κρυπτονομισμάτων όπως το Bitcoin, καθώς και της πανδημίας του Covid-19 που επιταχύνει τις εξελίξεις αναδεικνύοντας την ανάγκη για ανέπαφες συναλλαγές, φαίνεται ότι η δημιουργία του Ψηφιακού Ευρώ από την ΕΚΤ είναι μονόδρομος.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι το ψηφιακό ευρώ δεν θα είναι παράλληλο νόμισμα, ούτε θα αντικαταστήσει τα χαρτονομίσματα αλλά θα λειτουργεί συνδυαστικά με αυτά, υποστηρίζοντας την ψηφιοποίηση του χρηματοπιστωτικού τομέα και, ως εκ τούτου, της ευρύτερης οικονομίας της Ευρωζώνης. Το Ψηφιακό Ευρώ θα είναι Ψηφιακό Νόμισμα Κεντρικής Τράπεζας (CBDC) που σημαίνει ότι θα εκδίδεται από την ΕΚΤ και θα εκτελεί όλες τις λειτουργίες του χρήματος, θα διαφέρει επομένως από τα κρυπτονομίσματα που είναι ασταθή, χωρίς ρύθμιση και ευάλωτα σε κυβερνοεπιθέσεις. Σύμφωνα με την ΕΚΤ, στόχος είναι να συνδυάζει την αποδοτικότητα των ψηφιακών νομισμάτων με την ασφάλεια που προσδίδει η Κεντρική Τράπεζα, ώστε να ικανοποιούνται οι προτιμήσεις των Ευρωπαίων καταναλωτών. Θα είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να είναι ασφαλές, χωρίς κόστος, με ευκολία στην πρόσβαση και απλό στη χρήση.
Ένα τέτοιο εγχείρημα από την Ευρωζώνη πέρα από καινοτομία ίσως αποτελέσει και αναγκαιότητα. Η παροχή ηλεκτρονικών πληρωμών από ξένες κεντρικές τράπεζες ή ιδιωτικούς παρόχους υπηρεσιών που βρίσκονται εκτός Ευρωζώνης θα δημιουργήσει πρόσθετες προκλήσεις για το Ευρωσύστημα όσον αφορά την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των ευρωπαϊκών πληρωμών. Επομένως, η δημιουργία του ψηφιακού ευρώ θα συμβάλλει στην στρατηγική αυτονομία της Ευρωζώνης και θα προστατεύσει τη νομισματική της κυριαρχία, παρέχοντας μία εναλλακτική λύση έναντι των ξένων παρόχων. Σε περίπτωση που η ΕΚΤ δεν ακολουθήσει τις εξελίξεις, κινδυνεύει να μείνει πίσω και να δώσει χώρο σε τρίτους να ελέγχουν τις συναλλαγές των Ευρωπαίων πολιτών, εκτός των κανονισμών και του ελέγχου της, συλλέγοντας δεδομένα σχετικά με τις καταναλωτικές τους συνήθειες. Πολλές ξένες κεντρικές τράπεζες, και ιδιαίτερα η Κινεζική, αξιολογούν τη δυνατότητα έκδοσης του δικού τους CBDC, το οποίο θα διατίθεται ενδεχομένως και στους Ευρωπαίους πολίτες. Αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει υποκατάσταση του νομίσματος καθώς και αύξηση του συναλλαγματικού κινδύνου στη Ζώνη του Ευρώ, ενώ μία τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να απειλήσει την Ευρωπαϊκή οικονομική και, κατ’ επέκταση, πολιτική κυριαρχία. Άρα, η έκδοση ψηφιακού ευρώ είναι προς συμφέρον της ΕΚΤ προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι πληρωμές εντός της ζώνης πληρούν τα υψηλότερα πρότυπα και διεξάγονται υπό τον άμεσο έλεγχο της, διασφαλίζοντας παράλληλα την αυτονομία της.
Ταυτόχρονα, η δημιουργία ενός ψηφιακού ευρώ θα μπορούσε να συμβάλλει στην διατήρηση της παγκόσμιας φήμης του, καθώς και στην προώθηση του διεθνούς ρόλου του Ευρώ, ιδίως εάν άλλες μεγάλες ξένες κεντρικές τράπεζες προχωρήσουν στην έκδοση δικού τους CBDC. Αυτό εκδηλώνεται με δύο βασικούς τρόπους. Πρώτον, η απουσία ενός τέτοιου ευρωπαϊκού νομίσματος θα μπορούσε να κάνει την Ευρώπη πιο ευάλωτη στις διεθνείς εξελίξεις, αφού η ευρεία υιοθέτηση ψηφιακών νομισμάτων από ξένες κεντρικές τράπεζες θα μπορούσε να καταστήσει την Ευρωπαϊκή οικονομία και κατά συνέπεια το χρηματοπιστωτικό της σύστημα πιο ευαίσθητο σε σοκ που προέρχονται από το εξωτερικό. Δεύτερον, η έκδοση CBDC από μεγάλες ξένες κεντρικές τράπεζες θα μπορούσε να βελτιώσει την κατάσταση άλλων διεθνών νομισμάτων, όπως του γουάν και του γιέν, σε βάρος του ευρώ. Σε μια τέτοια κατάσταση, η ΕΚΤ θα μπορούσε να εκδώσει ένα ψηφιακό ευρώ για να υποστηρίξει τον διεθνή ρόλο του, τονώνοντας τη ζήτηση για ευρώ μεταξύ ξένων επενδυτών. Ένας πρόσθετος παράγοντας υπονόμευσης του διεθνούς ρόλου της Ευρωζώνης αφορά τις ιδιωτικές εταιρίες, κυρίως του τεχνολογικού τομέα, που αναπτύσσουν τα δικά του ψηφιακά νομίσματα, όπως το Diem το οποίοθα είναι διαθέσιμο στους 2,7 δις χρήστες του Facebook και θα μπορούσε δυνητικά να αποτελέσει πηγή αμφισβήτησης των κεντρικών τραπεζών και άρα, σημαντική απειλή για το Ευρωσύστημα.
Επιπλέον, αν σχεδιαστεί σωστά το ψηφιακό ευρώ θα μπορούσε να επιτύχει σημαντικές βελτιώσεις στο συνολικό κόστος, καθώς και στο οικολογικό αποτύπωμα του νομισματικού συστήματος και του συστήματος πληρωμών. Δηλαδή, o σχεδιασμός του πρέπει να επιτύχει μείωση του κόστους του τρέχοντος οικοσυστήματος πληρωμών και να είναι φιλικό προς το περιβάλλον. Η παραγωγή μέσων πληρωμής και υποδομών μπορεί να μην είναι πάντα ενεργειακά αποδοτική, αφού η εκτύπωση χαρτονομισμάτων, η παραγωγή κερμάτων ή ακόμα και η χρήση των ΑΤΜ συνεπάγεται μία αρκετά σημαντική περιβαλλοντική επίπτωση. Επομένως, o σχεδιασμός του ψηφιακού ευρώ θα πρέπει να βασίζεται σε τεχνολογικές λύσεις που ελαχιστοποιούν το οικολογικό του αποτύπωμα και βελτιώνουν αυτό του τρέχοντος συστήματος πληρωμών. Αυτό θα συμβάλλει ακόμα περισσότερο στους στόχους της ΕΕ για μία βιώσιμη οικονομία και θα αναδείξει, για άλλη μία φορά, τον παγκόσμιο ηγετικό ρόλο της Ένωσης στον τομέα του περιβάλλοντος.
Ακόμα δεν έχει αποφασιστεί το εάν και πότε θα εκδοθεί το ψηφιακό ευρώ, με την Φρανκφούρτη να βρίσκεται σε μία φάση προετοιμασίας. Ωστόσο, όπως όλα δείχνουν, η έκδοση του είναι αναπόφευκτη, δεδομένων των εξελίξεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Όπως και να έχει, θα χρειαστούν αρκετά χρόνια μέχρι το ψηφιακό ευρώ να είναι ευρέως διαθέσιμο ούτως ώστε να έχουν εξεταστεί προσεκτικά όλες οι πτυχές του σχεδιασμού του προκειμένου να λειτουργήσει ορθά και χωρίς προβλήματα καθώς αν σχεδιαστεί σωστά, είναι πιθανό να αποτελέσει πηγή οικονομικής αναστάτωσης. Τέλος, είναι υψίστης σημασίας κατά την δημιουργία του να ληφθούν υπόψη ορισμένα ζητήματα που προκύπτουν, όπως οι κίνδυνοι του κυβερνοχώρου και η προστασία της ιδιωτικής ζωής των χρηστών, καθώς και ο αντίκτυπος που μπορεί να έχει στη δραστηριότητα των τραπεζών, τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και κατ’ επέκταση στη νομισματική πολιτική της Ευρωζώνης. Ένα σωστά σχεδιασμένο ψηφιακό ευρώ θα πρέπει να αντιμετωπίσει όλους αυτούς τους κινδύνους και να αναδείξει τα οφέλη του, τόσο για τους Ευρωπαίους πολίτες όσο και για τον διεθνή ρόλο της Ευρωζώνης.
Βιβλιογραφία
Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα Ψηφιακό Ευρώ. Διαθέσιμο σε https://www.ecb.europa.eu/euro/digital_euro/html/index.el.html
European Central Bank, (2020). Report on a Digital Europe, European Central Bank. Διαθέσιμο σε https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/Report_on_a_digital_euro~4d7268b458.en.pdf.
Lorenzen, A. (2017). Analysis: the carbon footprint of currency, A greener lige, a greener world. Διαθέσιμο σε https://agreenerlifeagreenerworld.net/2017/09/04/analysis-the-carbon-footprint-of-currency/
Panetta, F. (2021). Evolution or revolution? The impact of a digital euro on the financial system, Bruegel Online Seminar. Διαθέσιμο σε https://www.ecb.europa.eu/press/key/date/2021/html/ecb.sp210210~a1665d3188.en.html.