Γράφει ο Αλέξανδρος Τορνικίδης
Το παρελθόν, μας έχει διδάξει ότι η ανθρωπότητα έχει δοκιμαστεί ξανά από μολυσματικές ασθένειες, οι οποίες κόστισαν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων όπως η Ισπανική γρίπη το διάστημα 1918-1919. Η πιθανότητα μιας πανδημικής κρίσης απαιτεί διαρκή επαγρύπνηση καθώς οι επιπτώσεις της είναι πολύπλευρες για την εθνική ασφάλεια των κρατών. Όπως επισήμανε ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Antonio Guterres η πανδημία μπορεί να οδηγήσει σε οπορτουνιστικές τρομοκρατικές επιθέσεις, σε πολιτική αστάθεια καθώς επίσης και σε διάβρωση της εμπιστοσύνης των πολιτών απέναντι στους δημόσιους θεσμούς.
Ο ρόλος των υπηρεσιών πληροφοριών, είναι να παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες στους κυβερνητικούς σχηματισμούς με σκοπό την ορθότερη λήψη πολιτικών αποφάσεων από την ηγεσία σε ζητήματα που αφορούν την εθνική ασφάλεια και την αντιμετώπιση απειλών από πραγματικούς ή δυνητικούς εχθρούς. Στην μεταψυχροπολεμική περίοδο, οι δραστηριότητες των υπηρεσιών πληροφοριών άλλαξαν άρδην, καθώς οι μορφές συγκρούσεων που παρατηρούνται είναι πλέον στο επίπεδο των εμφυλίων πολέμων με εθνολογικά στοιχεία, καθώς επίσης και θρησκευτικά – πολιτισμικά, εν αντιθέσει με την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου που ως επί τον πλείστων ήταν ιδεολογικά – πολιτικά. Στο καινούριο αυτό περιβάλλον, οι υπηρεσίες πληροφοριών καλούνται να αντιμετωπίσουν μια σειρά από ζητήματα ασφαλείας όπως είναι η τρομοκρατία, ο περιορισμός διάδοσης όπλων μαζικής καταστροφής, τα ναρκωτικά, η οικονομική κατασκοπεία, οι ερευνητικές επιχειρήσεις, το περιβάλλον και τέλος η υγεία που θα αναλυθεί στο παρόν άρθρο σε συσχετισμό με την πανδημία του COVID-19.
Τα ζητήματα που αφορούν την υγεία αποτελούν σχετικά καινούριο αντικείμενο στην ατζέντα των υπηρεσιών πληροφοριών. Αν και δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός στην διεθνή βιβλιογραφία του όρου “Βιοασφάλεια” οι Εθνικές Αμερικανικές Ακαδημίες Επιστημών (NAS) αποδίδουν τον όρο ως εξής: “Η ασφάλεια απέναντι σε μια ακατάλληλη, ακούσια ή εκ προθέσεως κακόβουλη χρήση δυνητικά επικίνδυνων βιολογικών ή βιοτεχνολογικών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένου την ανάπτυξη, την παραγωγή, την αποθήκευση ή τη χρήση βιολογικών όπλων, όπως επίσης και του ξεσπάσματος μιας νέας αναδυόμενης επιδημικής ασθένειας”.
Η κύρια αρμοδιότητα των υπηρεσιών πληροφοριών, όσον αφορά το θέμα της βιοασφάλειας, είναι να εντοπίζουν έγκαιρα, σε συνεργασία πάντα με τις αρχές Υγείας του κάθε κράτους, πιθανές πανδημικές απειλές που οι συνέπειές τους μπορεί να μετατραπούν σε απειλή για την εγχώρια ασφάλεια. Ωστόσο, αυτό ενδέχεται να έχει έναν υψηλό βαθμό δυσκολίας, καθώς το παράδειγμα της επιδημίας του Ebola το 2014 στην Αφρική, δείχνει ότι είναι δύσκολο να προβλεφθεί το ξέσπασμα μιας επιδημιολογικής κρίσης. Στο πιο πρόσφατο παράδειγμα, αυτό της πανδημίας SARS Covid-19 που έπληξε ολόκληρο τον πλανήτη, παρατηρήθηκε ότι λόγω της κατάστασης υπήρξε σημαντική επιρροή στην παγκόσμια και εγχώρια οικονομία. Οι χώρες έμπαιναν σε καθεστώς lockdown, κλείνοντας τα σύνορά τους, μειώνοντας καθ’ αυτόν τον τρόπο την κινητικότητα των πολιτών παγκοσμίως. Συνεπώς όταν μια πανδημία είναι τόσο εύκολα διαδιδόμενη, αναπόφευκτα έχει αντίκτυπο και στην οικονομική κατάσταση των κρατών, το οποίο με τη σειρά του αποτελεί ζήτημα εθνικής ασφάλειας, με την ευρύτερη έννοια του όρου.
Το πρώτο μέλημα των υπηρεσιών πληροφοριών κατά το ξέσπασμα της πανδημίας είναι να προειδοποιήσει τους λήπτες αποφάσεων για την επικινδυνότητα της υγειονομικής κρίσης που έρχεται. Εν συνεχεία, σημαντική αρμοδιότητα τους είναι η παρακολούθηση των εξελίξεων, αρχικά από ανοιχτές πηγές πληροφοριών (Open Sources), όπως είναι για παράδειγμα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, που παρέχει αναλυτικές πληροφορίες και στατιστικά στοιχεία σχετικά με την πορεία της νόσου. Επίσης, οι εισαγωγές στα νοσοκομεία και η αυξημένη ζήτηση φαρμάκων από κάποιες χώρες, δίνουν πολύτιμα στοιχεία για την εξέλιξη μιας πανδημίας παγκοσμίως. Μια επίσης εξόχως σημαντική πηγή πληροφοριών που συμβάλει καθοριστικά στην κατανόηση της κατάστασης κατά τη διάρκεια μιας κρίσης είναι οι ανθρώπινες πηγές, Human Intelligence (Humint). Οι αναφορές των ανθρώπων όπως είναι για παράδειγμα οι ταξιδιώτες που επέστρεφαν από χώρες του εξωτερικού, δίνουν πληθώρα πληροφοριών για την εξαγωγή συμπερασμάτων. Όλες αυτές οι πληροφορίες που συγκεντρώνονται, αναλύονται και παραδίδονται στους λήπτες αποφάσεων βοηθώντας καθ’ αυτόν τον τρόπο στην εξαγωγή συμπερασμάτων και τελικώς στην υιοθέτηση μιας ορθής στρατηγικής αντιμετώπισης της πανδημικής κρίσης στην προκειμένη περίπτωση.
Τέλος, οι ηγέτες των κρατών, καλούνται να λάβουν αποφάσεις με γνώμονα την διατήρηση της ασφάλειας και της ευημερίας του κοινωνικού συνόλου. Η ανάπτυξη προγραμμάτων για την πρόβλεψη και τον έλεγχο πανδημικών κρίσεων θα ενισχύσει την προσπάθεια των επιστημόνων στην ανάπτυξη φαρμακευτικών αγωγών πετυχαίνοντας έτσι την μείωση των θανάτων.
Βιβλιογραφία
- Archibugi, D. (1998). Re-imagining political community. Cambridge: Polity.
- Bernard, R., Bowsher, G., Milner, C., Boyle, P., Patel, P., & Sullivan, R. (2018, February 10). Intelligence and global health: assessing the role of open source and social media intelligence analysis in infectious disease outbreaks. Journal of Public Health, σσ. 509–514.
- Brewster, M. (2021, January 14). Is it time for Western intelligence agencies to treat pandemics as security threats? Ανάκτηση από https://www.cbc.ca/news/politics/pandemic-early-warning-five-eyes-intelligence-1.5872123
- Burton , B. (2005). Top Secret: The Dictionary of Espionage and Intelligence. New York: Citadel Press Books.
- Davidson, H. (2020, April 10). Coronavirus threat to global peace and stability, UN chief warns. Ανάκτηση από https://www.theguardian.com/world/2020/apr/10/coronavirus-threat-to-global-peace-and-stability-un-chief-warns
- Lowenthal, M. (2009). Intelligence From Secrets to Policy – Fourth Edition. Washington DC: CQ Press.
- Oshewolo, S. (2020). COVID-19: Projecting the National Security Dimensions of Pandemics. Strategic Analysis, σσ. 269-275.
- Rollie Flynn, C. (2020, April 28). What Role Does the Intelligence Community Play in a Pandemic? Ανάκτηση από https://www.fpri.org/article/2020/04/what-role-does-the-intelligence-community-play-in-a-pandemic/
- Walsh, P. (2016). Managing Emerging Health Security Threats Since 9/11: The Role of Intelligence. International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, σσ. 341-367.
- Walsh, P. (2018). Intelligence, Biosecurity and Bioterrorism. Palgrave Macmillan.
- Κωνσταντόπουλος, Ι. (2010). Οικονομία και κατασκοπεία θεωρία και πράξη. Αθήνα: Ποιότητα.