Υβριδικός πόλεμος, Ισλαμικό Κράτος και το παράδειγμα του Λιβάνου

Γράφει η Χριστίνα Βασιλική Χατζηιωάννου

Από τον κλασικό στον υβριδικό πόλεμο…

Στις μέρες μας οι συγκρούσεις χαρακτηρίζονται όλο και περισσότερο από ένα υβριδικό μίγμα παραδοσιακών και ακανόνιστων τακτικών και ενός αποκεντρωμένου σχεδιασμού που χρησιμοποιεί τόσο απλές όσο και εξελιγμένες τεχνολογίες με καινοτόμους τρόπους, χωρίς σαφή διάκριση μεταξύ οργανωμένης βίας, τρομοκρατίας, εγκλήματος και πολέμου. Ο όρος “υβριδικός πόλεμος” είναι ο πιο συνηθισμένος όρος που χρησιμοποιείται σήμερα για να προσπαθήσει να συλλάβει την πολυπλοκότητα των συγκρούσεων αυτών του 21^ου αιώνα, ο οποίος περιλαμβάνει μια πληθώρα δρώντων, καθιστώντας δυσδιάκριτες τις παραδοσιακές διαφορές μεταξύ των διαφόρων τύπων ένοπλων συγκρούσεων, θολώνοντας ακόμη και τα όρια μεταξύ πολέμου και ειρήνης.

Ο υβριδικός πόλεμος ενσωματώνει μια σειρά διαφορετικών τύπων πολέμου, συμπεριλαμβανομένων των συμβατικών δυνατοτήτων, των ακανόνιστων τακτικών και σχηματισμών, των τρομοκρατικών ενεργειών συμπεριλαμβανομένης της αδιάκριτης βίας, του εξαναγκασμού και της εγκληματικής διαταραχής, των όπλων μαζικής καταστροφής και των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο, υποστηριζόμενων συχνά από κακόβουλες ενημερωτικές εκστρατείες. Αναθεωρητικά κράτη, έχοντας επίγνωση των αδυναμιών τους δύναται να υιοθετήσουν μια υβριδική προσέγγιση προς απόκτηση ενός ασύμμετρου πλεονεκτήματος. Όπως διαπιστώθηκε στο Κοσσυφοπέδιο, το Αφγανιστάν και το Ιράκ, ασύμμετροι αντίπαλοι υιοθετούν τακτικές και μοντέλα επιχειρήσεων για να αντισταθμίσουν την δύναμη και τα πλεονεκτήματά στη συλλογή, παρακολούθηση και αναγνώριση πληροφοριών. Αυτός ο τύπος πολέμου, έχει πολλά συστατικά στοιχεία και η συντριπτική στρατιωτική δύναμη από μόνη της είναι ανεπαρκής για να εξυπηρετήσει τα στρατηγικά συμφέροντα οποιουδήποτε.

Η περίπτωση της Χεζμπολάχ

Η σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ του Λιβάνου είναι το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο παράδειγμα ενός πολέμου που εντάσσεται στους σύγχρονους ορισμούς του υβριδικού πολέμου. Ουσιαστικά, η μάχη μεταξύ τους έχει καταδείξει την ικανότητα μη κρατικών φορέων να μπορούν να μελετήσουν και να αποικοδομήσουν τις ευπάθειες των στρατευμάτων του δυτικού τύπου και να καταρτίσουν κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισης.

Η Χεζμπολάχ, που είχε εκπαιδευτεί και εξοπλιστεί από το Ιράν, εξέπληξε το Ισραήλ με τον περίπλοκο συνδυασμό αντάρτικων και συμβατικών στρατιωτικών τακτικών, όπλων και συστημάτων επικοινωνίας που συνήθως συνδέονται με τις ένοπλες δυνάμεις των ανεπτυγμένων κρατών. Σε στρατηγικό επίπεδο, η Χεζμπολάχ χρησιμοποίησε αποτελεσματικά το Διαδίκτυο και άλλα μέσα ενημέρωσης για ενημέρωση και προπαγάνδα, όπου η διαχείριση των πληροφοριών της αποδείχτηκε πολύ πιο επιτυχημένη απ’ ότι αυτή του Ισραήλ, επηρεάζοντας έτσι την παγκόσμια γνώμη από την αρχή της σύγκρουσης.

Ωστόσο, αυτό που φαίνεται από το παράδειγμα της Χεζμπολάχ, αλλά και άλλων, συμπεριλαμβανομένων των ανταρτών στην Τσετσενία και το πιο πρόσφατο παράδειγμα του Ισλαμικού Κράτους (IS), είναι ότι τα σύγχρονα συστήματα όπλων έχουν αυξήσει σημαντικά τη θνησιμότητα των μη κρατικών φορέων. Επίσης, οι εξελίξεις στην τεχνολογία της πληροφορίας παρέχουν σε αυτές τις ομάδες μια άνευ προηγουμένου ικανότητα να εμπλέκονται στον πόλεμο πληροφοριών και να ανταγωνίζονται αποτελεσματικά τα κράτη για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης.

Το Ισλαμικό Κράτος

Το Ισλαμικό Κράτος είναι ένα σύγχρονο παράδειγμα μη κρατικού φορέα που πραγματοποιεί “υβριδικούς πολέμους” προς στοχοποιημένες κατευθύνσεις χρησιμοποιώντας για παράδειγμα, επαγγελματικά ανεπτυγμένες ταινίες προπαγάνδας για να απεικονίσει την αποφασιστικότητά του και να απεικονίσει τους μαχητές του ως ήρωες.

Το Ισλαμικό Κράτος δείχνει πλήρη αδιαφορία για τους διεθνώς αποδεκτούς νόμους και τα καθολικά ανθρώπινα δικαιώματα και οι μαζικές εκτελέσεις των μειονοτικών ομάδων έχουν γίνει συνήθεις πρακτικές. Μόλις καταλάβει έδαφος, το IS επιβάλλει την τάξη μέσω βίαιης καταπίεσης και τρομοκρατίας. Οι εξτρεμιστές του Ισλαμικού Κράτους χρησιμοποιούν χαλαρές ερμηνείες για το Κοράνι για να δικαιολογήσουν την σφαγή αθώων, τους εκβιασμούς και τα βασανιστήρια στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν ένα διακρατικό ισλαμικό χαλιφάτο υπό μια παραμορφωμένη παράδοση του νόμου της Σαρία.

Επίλογος

Αναμφίβολα, ο υβριδικός πόλεμος δεν αλλάζει τη φύση του πολέμου. Η βία παραμένει στον πυρήνα του όπως και σε οποιαδήποτε άλλη μορφή πολέμου όπου ο στόχος της είναι ο ίδιος, η εκμετάλλευση της απειλής ή η χρήση οργανωμένης βίας για την απόκτηση σωματικών ή ψυχολογικών πλεονεκτημάτων έναντι ενός αντιπάλου. Ωστόσο, η πληθώρα της ορολογίας – υβριδικής, ασύμμετρης, μη συμβατικής, μη γραμμικής, νέας γενιάς, τέταρτης και πέμπτης γενιάς, γκρίζων πολέμων κλπ. – αντικατοπτρίζει τις δυσκολίες που εξακολουθούν να έχουν οι στρατηγικοί και οι μελετητές στην κατηγοριοποίηση των περίπλοκων ένοπλων συγκρούσεων του 21^ου αιώνα.

Η αλήθεια είναι ότι η θνησιμότητα και η ικανότητα των οργανωμένων ομάδων ολοένα και αυξάνεται, όπως επίσης και τα κίνητρα των κρατών να εκμεταλλεύονται τους μη παραδοσιακούς τρόπους πολέμου. Αυτό θα απαιτήσει να τροποποιήσουμε τη νοοτροπία μας σε σχέση με τη σχετική συχνότητα και τις απειλές μελλοντικών συγκρούσεων. Θα απαιτήσει επίσης μια επανεξέταση των προτεραιοτήτων στις αμυντικές δαπάνες και σοβαρό προβληματισμό σχετικά με τον ρόλο της τεχνολογίας στη στρατηγική μας κουλτούρα.

Βιβλιογραφία

• Hoffman, Frank (2007), “Conflict in the 21st Century: The Rise of Hybrid War”, Arlington: Potomac Institute for Policy Studies.

• Joshua Stowell, “What is Hybrid Warfare?” Global Security Review, Aug 1, 2018, available at: https://globalsecurityreview.com/hybrid-and-non-linear-warfare-systematically-erases-the-dividebetween-war-peace/