γράφει η Εύη Μακρή
Τον Δεκέμβριο του 2015 υιοθετήθηκε από την 21η Σύνοδο των Μελών (Conference of theParties – COP 21) της Σύμβασης – Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (United Nations Framework Convention forClimate Change – UNFCCC) η Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή (ParisAgreement). Η Συμφωνία αυτή – ως απότοκο μακρών διαπραγματεύσεων και συζητήσεων – που θέτει το πλαίσιο δράσεων με στόχο τόσο την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όσο και την προσαρμογή στις συνέπειές της, αποτελεί την πρώτη οικουμενική και νομικά δεσμευτική συμφωνία για το κλίμα. Αξιοσημείωτοι δε, είναι οι στόχοι που θέτει η Συμφωνία, με κυριότερο εξ αυτών την διατήρηση της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας της Γης σε ένα επίπεδο «αρκετά κάτω» (όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην 1η παράγραφο του άρθρου 2) από τους 2οC σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, καθώς και την ταυτόχρονη συνεχή προσπάθεια περιορισμού της αύξησης αυτής στον 1,5οC σε σχέση με τα επίπεδα εκείνα, ως το τέλος του αιώνα που διανύουμε, προκειμένου να μειωθούν τόσο οι κίνδυνοι, όσο και οι επιπτώσεις που συνοδεύουν το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Ακόμα, τονίζει, πως για να επιτευχθούν οι εν λόγω στόχοι είναι κρίσιμο να περιοριστούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (greenhouse gases – GHGs) που προέρχονται από ανθρώπινες δραστηριότητες, πράγμα που απαιτεί μεταξύ άλλων, την τήρηση,από κάθε μέρος, των εθνικά καθορισμένων συνεισφορών (Intended Nationally DeterminedContribution – INDCs) που έχει καταρτίσει και κοινοποιήσει στο πλαίσιο της Συμφωνίας.
Αρχικά, ενώ η επίτευξη του στόχου του περιορισμού της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη μέχρι 2οC σε σύγκριση με την μέση θερμοκρασία που επικρατούσε προβιομηχανικά, μοιάζει να λύνει πολλά από τα προβλήματα που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και την υπερθέρμανση του πλανήτη, η έκθεση που δημοσίευσε στις 8 Οκτωβρίου του 2018 το Διακυβερνητικό Πάνελγια την Κλιματική Αλλαγή (IntergovernmentalPanel on Climate Change – IPCC) παρουσιάζει επιστημονικά δεδομένα που επιτάσσουν την διατήρηση της αύξησης αυτής αυστηρά στον 1,5οC ως το 2100. Μάλιστα, σύμφωνα με την έκθεση του IPCC, οι διαφορές στις συνέπειες που θα προκύψουν αν η αύξηση της θερμοκρασίας υπερβεί το συγκεκριμένο όριο και φτάσει τους 2οC μέσα στα επόμενα 80 σχεδόν χρόνια, θα είναι δυσανάλογα σφοδρές, ενώ δυσκολότερη θα είναι τόσο η αντιμετώπιση των φαινομένων που θα σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή όσο και η προσαρμογή σε αυτά.
Πιο συγκεκριμένα, μελέτες εκτιμούν πως ο περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5οC θα προκαλέσει άνοδο της τάξεως των 48 εκατοστών στην στάθμη της θάλασσας ως το τέλος του αιώνα, με το επίπεδο αυτό να φτάνει τα 56 εκατοστά αν η θερμοκρασία αυξηθεί εν τέλει κατά 2οC. Επιπλέον, σημαντική θα είναι και η διαφορά στην αύξηση της οξύτητας των ωκεανών, αφού προβλέπεται αύξηση κατά 9% στην πρώτη περίπτωση και κατά 24% στην δεύτερη, γεγονός που πλήττει σοβαρά τόσο το θαλάσσιο περιβάλλον, όσο και την θαλάσσια βιοποικιλότητα. Επιπρόσθετα, και εφόσον η αύξηση της στάθμης της θάλασσας συνδέεται άρρηκτα με το λιώσιμο των πάγων, η πιθανότητα να βρεθεί η Αρκτική χωρίς καθόλου πάγο κατά την διάρκεια κάποιου καλοκαιριού παρουσιάζεται σε ποσοστό μόλις 3% αν το όριο του 1,5οC δεν ξεπεραστεί και σε ποσοστό 16% αν η αύξηση της θερμοκρασίας αγγίξει τους 2οC. Ακόμα, εκτιμάται πως η πιθανότητα έκθεσης του πληθυσμού σε τουλάχιστον έναν ακραίο καύσωνα ανά μερικά χρόνια, ενώ ανέρχεται σε ποσοστό 9% για την αύξηση των 1,5οC, σκαρφαλώνει σε ποσοστό 28% αν το όριο αυτό ξεπεραστεί. Επίσης, υπολογίζεται πως η ένταση των βροχοπτώσεων καθώς και η συχνότητα ακραίων βροχοπτώσεων θα διπλασιαστεί αν η θερμοκρασία του πλανήτη αυξηθεί κατά 0,5οCπάνω από το επιθυμητό όριο.
Επομένως, εύλογα προκύπτει πως σοβαρότατες θα είναι οι συνέπειες και σε σχέση με πλημμυρικά φαινόμενα, με 72 εκατομμύρια ανθρώπους να πλήττονται από αυτά ετησίως, σε αντίθεση με 60 εκατομμύρια στην περίπτωση που η θερμοκρασία δεν ανέβει πάνω από το όριο που θέτει η έκθεση του IPCC. Την ίδια ώρα, εκτιμάται ότι 271 εκατομμύρια άνθρωποι θα έρθουν αντιμέτωποι με το φαινόμενο της λειψυδρίας αν το όριο των 2οC δώσει τη θέση του στον 1,5οC, αντίθετα με 388 εκατομμύρια σε διαφορετική περίπτωση. Όπως είναι αναμενόμενο, οι συνέπειες εκτείνονται τόσο σε επίπεδο βιοποικιλότητας, όσο και σε επίπεδο υγείας και οικονομίας αφού πολλά είδη, οι καλλιέργειες και το βιοτικό επίπεδο δεν γίνεται να μείνουν ανεπηρέαστα από τόσο ουσιαστικές μεταβολές. Παράλληλα, η πραγματικότητα είναι πως οι συνέπειες της υπέρβασης του ορίου των 1,5οC θα είναι σε μεγάλο βαθμό μη αναστρέψιμες.
Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να ληφθούν επαρκή μέτρα τόσο για την αντιμετώπιση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής, όσο και για την πρόληψη της επιδείνωσής του. Όπως ήδη αναφέρθηκε, τέτοια μέτρα προβλέπονται στα INDCs των κρατών μελών της Συμφωνίας του Παρισιού και απώτερο σκοπό έχουν την αισθητή μείωση των GHGs με κυριότερο αυτό του διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Ειδικότερα, προκειμένου να μην ξεπεραστεί το όριο του 1,5οC μέχρι το 2100, προκύπτει πως χρειάζεται να μειωθούν οι εκπομπές CO2 κατά 45% σε σχέση με το 2010, το αργότερο ως το 2030. Αναγνωρίζοντας την σημασία των παραπάνω, ολοκληρώθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο η 24ηΣύνοδος του UNFCCC – COP 24 – στο Κατοβίτσε της Πολωνίας, προκειμένου τα μέρη να καταλήξουν στις τελικές και λεπτομερείς μεθόδους με τις οποίες θα επιτύχουν τους στόχους του COP 21. Για να συμβεί αυτό, την ίδια ώρα που οι τρέχουσες πολιτικές πολλών κρατών – μεταξύ των οποίων και της Ελλάδας – οδηγούν σε αύξηση της μέσης θερμοκρασίας πάνω από 3οC, θα πρέπει να προωθηθούνενδεικτικά και μεταξύ άλλων, πρωτοβουλίεςόπως η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, η επένδυση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η χρήση του εργαλείου πιστώσεων άνθρακα και η αποτελεσματικότερη διαχείριση των αποβλήτων.
Συγκεφαλαιώνοντας, προκύπτει πως αν και η Συμφωνία του Παρισιού αποτελεί το κομβικότερο ίσως σημείο στη δράση κατά της κλιματικής αλλαγής παγκοσμίως, οι στόχοι που έθεσε δεν επαρκούν πλήρως, καθώς μεταγενέστερα στοιχεία φανερώνουν πως τα περιθώρια είναι αρκετά πιο στενά από όσο έμοιαζαν το 2015. Έτσι, στο πλαίσιο του επίσης σημαντικού COP 24 και λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία της έκθεσης του IPCC, διαφαίνεται η ανάγκη για άσκηση αυστηρότερων πολιτικών ενώ τονίζεται πως αν αυτές αποφασιστούν και εφαρμοστούν άμεσα το όριο του 1,5οC είναι εφικτό να μην ξεπεραστεί.
Πηγές:
UNFCCC, Paris Agreement, 2015t. Διαθέσιμοσε:https://unfccc.int/sites/default/files/english_paris_agreement.pdf
IPCC Special Report on Global Warming of 1.5oC. Διαθέσιμο σε: https://www.ipcc.ch/sr15/
The Katowice climate package: Making TheParis Agreement Work For All, UNFCCC, February 19, 2019. Διαθέσιμο σε: https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/katowice-climate-package
The impacts of climate change at 1.5C, 2C and beyond, CarbonBrief.org. Διαθέσιμο σε: https://interactive.carbonbrief.org/impacts-climate-change-one-point-five-degrees-two-degrees/?utm_source=web&utm_campaign=Redirect
Kelly Levin, Half a Degree and a World Apart: The Difference in Climate Impacts Between1.5˚C and 2˚C of Warming, World Resources Institute, October 7, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.wri.org/blog/2018/10/half-degree-and-world-apart-difference-climate-impacts-between-15-c-and-2-c-warming
Brad Plumer and Nadja Popovich, Why Half a Degree of Global Warming Is a Big Deal, The New York Times, October 7, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.nytimes.com/interactive/2018/10/07/climate/ipcc-report-half-degree.html
Matthew Taylor, Climate change making storms like Idai more severe, say experts, The Guardian, March 19, 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/world/2019/mar/19/climate-change-making-storms-like-idai-more-severe-say-experts
Rehana Nathoo, Climate Change: Enough of the ‘Why?’ Time for the ‘Now’, B the change.com, October 30, 2019. Διαθέσιμο σε: https://bthechange.com/climate-change-enough-of-the-why-time-for-the-now-8fecbc9129f3
Jaideep Shenoy, 3-5°C temperature rise is now ‘locked-in’ for the Arctic, The Economic Times, March 14, 2019. Διαθέσιμο σε: https://economictimes.indiatimes.com/news/environment/global-warming/3-5c-temperature-rise-is-now-locked-in-for-the-arctic/articleshow/68398563.cms
Γιώργος Παπαρσενίου, Το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα – Ανάγκη αναθεώρησης, EnergyPress.gr, 4 Δεκεμβρίου 2018. Διαθέσιμο σε: https://energypress.gr/news/ethniko-shedio-gia-tin-energeia-kai-klima-anagki-anatheorisis
CISD: Το ΕΣΕΚ αδυνατεί να προχωρήσει σε ριζικές δομικές τομές, EcoPress.gr, 14 Ιανουαρίου 2019. Διαθέσιμο σε: http://ecopress.gr/?p=17085