Γράφει η Μαρία Άλτα
Σύμφωνα με το Άρθρο 16 παρ. 2 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων “Γάμος δεν μπορεί να συναφθεί παρά μόνο με ελεύθερη και πλήρη συναίνεση των μελλονύμφων”. Δυστυχώς, κάτι τέτοιο διαψεύδεται από τα δεδομένα των ερευνών, που αποκαλύπτουν πως ένας παιδικός γάμος τελείται περίπου ανά 2 δευτερόλεπτα.
Το φαινόμενο τέτοιων γάμων παρατηρείται κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής και αφορά στην πλειοψηφία του ανήλικα κορίτσια, γεγονός που δίνει και φυλετική διάσταση στο ζήτημα. Παρόλα αυτά, δεν πρέπει να αγνοείται και το μικρό ποσοστό αγοριών, που εξαναγκάζεται σε έναν τέτοιον γάμο.
Βασικό αίτιο, που οδηγεί στην σύζευξη ενός ανήλικου παιδιού με έναν άνθρωπο κατά πολλά έτη μεγαλύτερο, φαίνεται πως είναι η φτώχεια. Η οικογένεια παντρεύει μια κόρη, ελπίζοντας πως θα έχει μια καλύτερη ζωή, αφού πλέον θα την συντηρεί ο σύζυγος. Επίσης, είναι και ένας τρόπος αποπληρωμής κάποιου χρέους.
Άλλες φορές πάλι, η αιτία είναι ο φόβος των γονέων, ειδικά αφού τα κορίτσια μπουν στην έμμηνο ρύση. Κάποιοι φοβούνται την πιθανότητα εγκυμοσύνης εκτός γάμου, πιθανόν από κάποιο βιασμό, ή την σεξουαλική παρενόχληση και για αυτό, βλέπουν και τον γάμο ως ασπίδα προστασίας τόσο για τις κόρες, όσο και για την τιμή της οικογένειας. Βέβαια, πολλές μαρτυρίες κοριτσιών, που παντρεύτηκαν μικρές και χωρίς την θέλησή τους, αποκαλύπτουν ότι μέσα στον γάμο κινδύνευαν περισσότερο.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, υπάρχει και η ανησυχία για αυτό που κοινώς θα λέγαμε “τι θα πει ο κόσμος”, γιατί σε αρκετές από τις μικρές κοινωνίες των προαναφερθέντων χωρών, υπάρχει η αντίληψη ότι μια μεγαλύτερη κοπέλα, που δεν έχει παντρευτεί, έχει κάποιο “κουσούρι”. Εκτός όλων των παραπάνω, όμως, οι εξαναγκαστικοί παιδικοί γάμοι, έχουν επικρατήσει εδώ και δεκάδες χρόνια και έχουν πλέον την μορφή παράδοσης στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Σε περιπτώσεις που το παιδί δεν παντρεύεται για να ξεπληρώσει το χρέος της οικογένειας, ο μέλλοντας γαμπρός επιλέγει την νύφη του και αφού δωθεί και η προίκα πχ κάποιο ζώο ή λίγα χρήματα, τελείται το μυστήριο και η ανήλικη πλέον παύει να είναι παιδί. Γίνεται σύζυγος και γυναίκα.
Το “παιδί-νύφη” μετακομίζει με τον σύζυγο και κάπου εκεί η ελπίδα για μια καλύτερη ζωή, χωρίς φτώχεια, σβήνει. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία, οι μαρτυρίες των κοριτσιών που γλύτωσαν, περιγράφουν μια ζωή με βία, υποταγή και χωρίς δικαιώματα.
Η νόμιμη πια σύζυγος θεωρείται ιδιοκτησία του άνδρα, οπότε μιλάμε για για μορφή δουλείας.
Αν κάποιο από τα κορίτσια πήγαινε σχολείο, το σταματάει, χάνοντας έτσι το δικαίωμά της για μόρφωση.
Προτεραιότητα πλέον και βασική υποχρέωση είναι να υπηρετεί τον άντρα της. Μέσα στο τοξικό συζυγικό περιβάλλον, η ανήλικη υπακούει σε ό,τι ζητάει ο σύζυγος. Υπάρχει μάλιστα η αντίληψη ότι όσο μικρότερη είναι μια νύφη, τόσο πιο υπάκουη είναι.
Η υπακοή έχει πολλές πτυχές, από το να κάνει κάποια δουλειά στο σπίτι ή το φαγητό που θα της ζητήσει, μέχρι το να προβεί σε σεξουαλικές πράξεις χωρίς την θέλησή της. Ο βιασμός και η άσκηση σωματικής και λεκτικής βίας είναι τα συχνότερα φαινόμενα.
Ως συνέπεια των βιασμών προκύπτει και το ζήτημα τις πρόωρης εγκυμοσύνης. Η εγκυμοσύνη σε μικρή ηλικία και ενώ το σώμα δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα τόσο στο έμβρυο όσο και στην μητέρα, χωρίς να αποκλείεται και το ενδεχόμενου του θανάτου.
Μάλιστα, έχουν καταγραφεί πολλές περιπτώσεις κατά τις οποίες μετά την γέννα, ο άντρας εγκαταλείπει μητέρα και παιδί. Το αποτέλεσμα είναι να μείνουν στο δρόμο δύο παιδιά, αφού μετά την εγκατάλειψη η μητέρα δεν έχει χρήματα αλλά ούτε και την δυνατότητα να εργαστεί, αφού είναι ανεκπαίδευτη. Μια εγκαταλελειμμένη νύφη, πλήττει και την οικογενειακή τιμή. Γι’αυτό η οικογένεια δεν τις δέχεται πίσω ή προσπαθεί να τις ξαναπαντρέψει, καταδικάζοντας τες να υποστούν δεύτερη φορά την ίδια βία.
Ένας παιδικός γάμος, λοιπόν, στερεί από το παιδί το δικαίωμά του να ζήσει παιδική ηλικία, να μορφωθεί, να εκφράζεται ελεύθερα, να ζει σε ένα ασφαλές περιβάλλον και όχι εκτεθειμένο σε κίνδυνο, να επιλέξει ελεύθερα τον σύντροφό του.
Έρευνα της UNICEF εκτιμά πως αν δεν αλλάξει άμεσα η κατάσταση και δεν σταματήσει η διαιώνιση του φαινομένου, έως το 2030, ο αριθμός των κοριτσιών, που θα έχουν εξαναγκαστεί σε παιδικό γάμο, θα αγγίξει τα 120 εκατομμύρια.
Είναι σαφές πως το να σταματήσει μια τόσο βαθιά ριζωμένη πρακτική, είναι δύσκολο. Ωστόσο, κύριως σύμμαχος της προσπάθειας είναι η εκπαίδευση. Η εκπαίδευση και η ενδυνάμωση των κοριτσίων στις χώρες αυτές. Aπαραίτητη είναι και η θέσπιση νόμων, που ορίζουν ως κατώτερο ηλικιακό όριο γάμου τα 18 έτη, μάλιστα είναι κάτι που προβλέπεται και από την Σύμβαση για την συναίνεση σε γάμο, το ελάχιστο όριο ηλικίας και την εγγραφή σε γάμο. Πρόβλημα, ωστόσο, υπάρχει στην τήρηση τέτοιων νόμων, καθώς έχει παρατηρηθεί πως ακόμα και αν υπάρχει κάποια διάταξη, μπορεί να καμφθεί με την συναίνεση του γονέα. Τέλος, απαραίτητη είναι και η ενημέρωση, τόσο της παγκόσμιας κοινότητας, όσο και των οικογενειών στις αναπτυσσόμενες χώρες, για τις συνέπειες αυτής της πρακτικής.
Πηγές:
UNICEF, Child marriage- Unicef data, Απρίλιος 2020, Διαθέσιμο σε: https://data.unicef.org/topic/child-protection/child-marriage/
UNICEF, Harmful Practises, Μάρτιος 2020, Διαθέσιμο σε: https://www.unicef.org/protection/harmful-practices
Plan International, Child Marriage, Διαθέσιμο σε: https://plan-international.org/sexual-health/child-marriage-early-forced?gclid=CjwKCAjwtNf6BRAwEiwAkt6UQoc3FiOTQKov3YKyrZWAaRAzbt0v63hNGc9Mv-qBPAZbVBeyQ6TVLxoCx1AQAvD_BwE
GirlsNotBrides, Why does child marriage happe?, Διαθέσιμο σε: https://www.girlsnotbrides.org/why-does-it-happen/
Humanists International, Child Marriage: a violation of human rights, Απρίλιος 2007, Διαθέσιμο σε: https://humanists.international/2007/04/child-marriage-violation-human-rights/
Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, 1948, Διαθέσιμο σε: https://www.ohchr.org/EN/UDHR/Documents/UDHR_Translations/grk.pdf
Σύμβαση για την συναίνεση σε γάμο, το ελάχιστον όριο ηλικίας και την εγγραφή σε γάμο, 1964, Διαθέσιμο σε: https://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/MinimumAgeForMarriage.aspx
Πηγή εικόνας εξωφύλλου: nikosxeiladakis.gr