Γράφει ο Ευάγγελος Βέρνερ
Στην ερώτηση, «Τι είναι η παγκοσμιοποίηση;», μία απάντηση θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει την επαφή, την οποία έχει ο κάθε άνθρωπος ξεχωριστά και η κοινωνία ως σύνολο με το σύνολο των γεγονότων, που διαδραματίζονται όχι μόνο στο κοινό μας περίγυρο, αλλά σε όλο το εύρος και σε κάθε σημείο του Πλανήτη. Κοινά παραδείγματα θα μπορούσαν να είναι οι πληροφορίες που συλλέγουμε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι αγαπημένοι μας ψυχαγωγοί, πολιτικοί και άλλα πρόσωπα, καθώς και η δυνατότητα επικοινωνίας με όλο τον κόσμο, σε όλο τον κόσμο. Ο επίσημος ορισμός της, σύμφωνα με τον Θίοντορ Λέβιτ (1944) είναι: « η αυτονόμηση όλων εκείνων των παραμέτρων (οικονομία, επικοινωνία κλπ.) οι οποίες μέχρι πρόσφατα (μερικές δεκαετίες) επεδίωκαν να έχουν σύνορα μέσα σε ένα κράτος – προστάτη. Παράμετροι που τείνουν να ελευθερώνονται και να διαχέονται, ακολουθώντας την παγκοσμιοποίηση, είναι το εμπόριο, η κοινωνική δομή, η τεχνολογία, η κουλτούρα, το πολιτικό σύστημα, η γνώση κλπ..» .Στο παρελθόν, τα νέα- η ενημέρωση προερχόταν από εφημερίδες, κατά κύριο λόγο με την καθυστέρηση μιας ημέρας. Αργότερα, με το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, λαμβάνονταν ειδήσεις μέσα σε λίγα λεπτά. Το εμπόδιο της αναμονής ξεπεράστηκε. Το διαδίκτυο κατάφερε να εκμηδενίσει τις αποστάσεις, λαμβάνοντας πληροφορίες πλέον σε δευτερόλεπτα. Μέχρι που ακούσαμε για το «Wuhan» και εκεί η πληροφορία, η παγκοσμιοποίησή και ότι συνάδει με τους παραπάνω όρους πήρε άλλη διάσταση.
Μέρα Πέμπτη, Ημερομηνία 27.12.2019, τόπος Γαλλία, Ευρώπη: ασθενής 0. Τα γεγονότα που διαδραματίζονται σε κοινό ευρωπαϊκό επίπεδο, από τον Μάρτη απέδειξαν ότι η γνώση της τεχνολογίας, δεν ήταν ποτέ πιο αναγκαία, απ’ ότι στη χρονική περίοδο που διαπερνάμε, πέντε μήνες μετά την έξαρση της μοναδικής πανδημίας που γνώρισε ποτέ ο σύγχρονος άνθρωπος. Λόγος γίνεται για το COVID-19 (στα ελληνικά: «Κορωνοϊός»), που άλλαξε ριζικά τις συνήθειες του σύγχρονου πολίτη και διατάραξε όλον τον κόσμο. Η άνω κρίση, πανδημία, μόλις και όταν τελειώσει, θα έχει συνέπειες όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και στις πολιτικές δημόσιας υγείας και στην κοινωνία και θα προκαλέσει, όπως ήδη προκαλεί, μία επισπευσμένη εξέλιξη στην τεχνολογία. Ο επαγγελματικός χώρος, η εκπαίδευση, τα ταξίδια και η ενημέρωση, θα έχουν αλλάξει τόσο δραστικά, ώστε ο κόσμος και συγκεκριμένα η σχέση του ανθρώπου με αυτόν- το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης, θα έχει πάρει μία άλλη μορφή.
Ξεκινώντας, θα επικεντρωθούμε στον κλάδο της οικονομίας. Στην περίοδο του lock down οι επιχειρήσεις δοκιμάστηκαν, καθώς έπρεπε να συνεχίσουν να παράγουν και να λειτουργούν, δίχως να επιτρέπεται η επαφή με το κοινό. Αυτό είχε ως άμεσο αποτέλεσμα να κλείσουν αρκετές επιχειρήσεις, δημόσιες υπηρεσίες, καθώς και μεγάλο μέρος του τριτογενή τομέα. Ο τομέας που στηρίζεται και στηριζόταν ανέκαθεν στην καθημερινή του επαφή με το κοινό, έπαψε για μεγάλο χρονικό διάστημα να λειτουργεί κανονικά. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες, ιδιώτες έπρεπε να παρέμβουν άμεσα και να βρούνε λύσεις στο πρόβλημα, καθώς και να αναδιοργανωθούν. Ξαφνικά η επικοινωνία με τον πελάτη έπρεπε από προσωπική να αναμορφωθεί σε τηλεφωνική ή « τηλε-διασκεπτική», και η ανθρώπινη χειρονομία να αντικατασταθεί από τη γεμάτο απορία φράση «ναι; Με ακούτε;». Η τηλε-επικοινωνία όμως, επέτρεψε στον κόσμο τη συνδιαλλαγή ιδεών και απόψεων σε κάθε σημείο της γης. Πλέον η γνωστή σε εμάς τηλε-επικοινωνία, έγινε απαραίτητο στοιχείο της καθημερινότητας, τόσο στον κλάδο της οικονομίας, όσο και στον κλάδο της παιδείας και της εκπαίδευσης. Οι αποστάσεις πλέον δεν αποτελούν εμπόδιο στην καθημερινή επαφή με φίλους- γνωστούς- συνεργάτες και συναδέλφους, καθώς η αναβάθμιση και η εξέλιξη που παρατηρείται τους τελευταίους μήνες αποτελούν αξιοσημείωτο κατόρθωμα. Πλατφόρμες όπως το ΖΟΟΜ βοηθάνε με μεγάλη επιτυχία τη συνδιαλλαγή δεκάδων ανθρώπων, μέσα από το οικείο τους περιβάλλον, χωρίς έξοδα μεταφοράς και αδυναμίες μετακίνησης. Πλατφόρμες όπως το Evernote, διάφορα Clouds και διεθνής αναγνωρισμένες εφαρμογές, διακρίθηκαν, καθώς βοήθησαν- ανταποκρίθηκαν στην τρόπον τινά διατήρηση των απαιτήσεων της συνήθης καθημερινότητάς μας, αυτή τη φορά όμως, από το οικείο περιβάλλον του κάθε ανθρώπου.
Στην εκπαίδευση, αν και αργή, παρατηρήθηκε μία αρκετά ικανοποιητική ανταπόκριση του προβλήματος. Σχετικά γρήγορα τα πανεπιστήμια σε ολόκληρο τον κόσμο ανταποκρίθηκαν και έψαξαν λύσεις στο πρόβλημα του συνωστισμού τόσο στις πανεπιστημιουπόλεις, όσο και στα αμφιθέατρα. Η δυνατότητα τηλεκπαίδευσης και η προθυμία των καθηγητών στην αντιμετώπιση της κατάστασης αποτελεί σημάδι μαζικής αντιμετώπισης του προβλήματος- μη παραμερίζοντας τη σημασία της μόρφωσης. Στο εξωτερικό η τηλεκπαίδευση έγινε κατά κύριο λόγο με μαγνητοσκοπημένες διαλέξεις, που ο ίδιος ο καθηγητής/ καθηγήτρια δημοσίευε στην ηλεκτρονική πλατφόρμα του πανεπιστημίου, τη μέρα, που σύμφωνα με το πρόγραμμα, θα διεξαγόταν το μάθημα, το απαραίτητο υλικό για τους ενδιαφερόμενους φοιτητές. Στην Ελλάδα, όπου το πρόβλημα αριθμητικά ήταν σαφώς μικρότερο, οι καθηγητές υπερέβησαν τον εαυτό τους και δοκιμάστηκαν στις δυσκολίες μιας νέας μεθόδου. Η άρνηση πολλών να διδάξουν ηλεκτρονικά και η έλλειψη γνώσεων χρήσης και κυρίως προσαρμογής σε νέους μεθόδους, δημιούργησαν μια τεράστια σύγχυση στον πανεπιστημιακό χώρο. Παρόλα αυτά δεν παύει οι καθηγητές να προσπάθησαν να οργανώσουν ηλεκτρονικές διαλέξεις, που αν και με κάποια τεχνικά προβλήματα ήταν μία επιτυχημένη προσπάθεια. Ένα τεστ «generale», για μελλοντικές ίσως μεθόδους εκπαίδευσης. Για τον εκάστοτε καθηγητή, έργο δύσκολο, Για τον εκάστοτε μαθητή, μία ευκαιρία συμμετοχής σε όλες τις διαλέξεις ανεξαρτήτως χρονικού περιθωρίου και περιορισμού κίνησης. Η δεκτικότητα στην επίλυση ερωτήσεων ήταν αξιοσημείωτη. Μεγάλης σημασίας είναι άλλωστε ότι οι μαθητές/φοιτητές δεν χάσανε ένα εξάμηνο φοίτησης, καθώς και οι εξετάσεις αν και κάθε πανεπιστήμιο ακολούθησε διαφορετικές μεθόδους, διαπράχθηκαν με επιτυχία. Συνεπώς, μπόρεσαν όλοι από τις οικίες τους, να συμμετάσχουν στις διαλέξεις και δίχως οικονομική επιβάρυνση, να συμμετάσχουν στο ταξίδι της μόρφωσης. Επομένως, για την παιδεία και την εκπαίδευση, το αποτέλεσμα ήταν θετικό.
Ένας άλλος κλάδος με εξίσου μεγάλη σημασία για την παγκοσμιοποίηση είναι τα ταξίδια, που έχουν ως άμεσο αποτέλεσμα τη συνδιαλλαγή ανθρώπων διαφορετικών εθνικοτήτων και πολιτισμών. Ξεκινώντας από το lock down, τα διεθνή ταξίδια εκ των πραγμάτων μειώθηκαν ή και απαγορεύτηκαν. Ο περιορισμός των λαών στην ενδοχώρα, είχε τη σκοπιμότητα της καθυστέρησης εξάπλωσης ενός ιού, που η έλλειψη γνώσεων έκανε την ανάγκη αυτή επιτακτική. Πλάνα διακοπών και ο ανθρώπινος κατ΄ ιδίαν διάλογος διακόπηκε μεταξύ χωρών. Εκεί που η όρεξη και θέληση για ταξίδια είχε εντρυφήσει στην ανθρώπινη ζωή, το άγχος και ο φόβος κατέβαλε τον κόσμο όλο, με αποτέλεσμα να υπάρξει στέρεψη της δυνατότητας μετακίνησης μεταξύ των λαών. Από την άλλη, αν και η εξωτερική πολιτική όλων των χωρών διέκοψαν την εναρμόνιση μιας κοινής πολιτικής στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αρχικά, αργότερα σηματοδοτήθηκε μια συλλογική προσπάθεια ανάκαμψης στο πλαίσιο της στήριξης όλων των πληγέντων κρατών, από τα δεινά της πανδημίας. Η Ε.Ε. άμεσα εγκαινίασε τη διαδικτυακή πλατφόρμα ‘’Re-Open EU“, με σκοπό να παρέχονται σημαντικές πληροφορίες στους πρόθυμους πολίτες, που σκόπευαν να ταξιδέψουν. Αν και η άνεση στα ταξίδια, θα αργήσει να είναι για μεγάλο διάστημα εκείνη που γνωρίζαμε, η δυνατότητα επίσκεψης και συναναστροφής με διάφορους πολιτισμούς σύντομα, θα επιστρέψει στους πρώιμους γνωστούς ρυθμούς.
Τέλος, στην πληροφορία διακρίνεται μία σημαντική αλλαγή. Η διαφοροποίηση της πληροφόρησης και της παραπληροφόρησης επιδείχθηκε ιδιαίτερα σημαντική για το διάστημα το οποίο διανύουμε. Με τον Covid-19 και την άγνοια που διακατείχε τον κόσμο, η παραμικρή νέα πληροφορία ήταν αξιόλογη και μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, όλος ο πλανήτης γνώριζε για το δεδομένο συμβάν. Για κρούσματα, περιοχές και διασημότητες, που είχαν κολλήσει με το λεγόμενο ιό, ήξερε ο πλανήτης όλος. Το πρόβλημα της παραπληροφόρησης έκανε βέβαια το έργο των κυβερνήσεων ιδιαίτερα δύσκολο, καθώς ο κόσμος δεν γνώριζε, ποια πληροφορία είναι αξιόπιστη και ποια όχι. Σε κρίσιμες καταστάσεις μάλιστα, ο κόσμος κατά βάση δέχεται οποιαδήποτε πληροφορία πέσει στην αντίληψη του, παρά να πάρει το ρίσκο της αμφισβήτησης. Μόνος αντίλογος αποτελεί ότι εκείνη την περίοδο υπήρχε μία πληροφορία, μόνο ιός, Τα γεγονότα όμως συνέχιζαν να διαδραματίζονται αν και με μικρότερη ταχύτητα. Άλλα νέα εκτός τον ιό, έγιναν κατώτερης σημασίας, πράγμα αδιανόητο στη σύγχρονη εποχή που η πληροφορία είναι απαραίτητη για την εξέλιξη και ενημέρωση. Άλλη μία φορά αποδείχθηκε ότι η πληροφορία μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα φτάνει από οποιοδήποτε γωνία του κόσμου στον αναγνώστη και χωρίς εκείνη η παγκοσμιοποίηση θα ήταν μικρότερης σημασίας.
Συνοψίζοντας, ο ιός της εποχής μας, άλλαξε προς πολλές κατευθύνσεις την έννοια της παγκοσμιοποίησης. Άλλοτε έδωσε μία θετική χροιά στη μόρφωση, πληροφόρηση και τη δυνατότητα δρομολόγησης υποχρεώσεων πιο εύκολα και γρήγορα, εκσυγχρονίζοντας και επιταχύνοντας τον κλάδο της τηλεκπαίδευσης και γενικότερα της τεχνολογίας και άλλοτε απομάκρυνε και περιθωριοποίησε τον άνθρωπο στους δικούς του 4 τοίχους, μήτε δίνοντας την επιλογή συναναστροφής σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Γενικότερα, μία παγκόσμια κρίση δίνει την ευκαιρία συνεργασίας κρατών, αλλά ταυτόχρονα απομονώνει τα έθνη στη δική τους αυστηρή εσωτερική πολιτική, μέσα στα ίδια τους τα σύνορα, αντιμετωπίζοντας την κρίση σύμφωνα με την εθνική τους βούληση. Ίσως παραμείνουν όλα τα θετικά, μετά το τέλος της κρίσης, αλλά σε κάθε περίπτωση ο άνθρωπος είναι ένα ον, το οποίο προσαρμόζεται εύκολα και έτσι η ανάγκη της γνώσης και του παγκόσμιου βίου, να αποτελέσει τον πυρήνα ενίσχυσης του φαινομένου παγκοσμιοποίησης «ex post» του ιού.
Ευάγγελος Βέρνερ
Πηγές:
- Αγγελική Κοτσοβού, Πώς ο Covid-19 «σκοτώνει» την παγκοσμιοποίηση, 18/05/2020
λ.χ. https://www.naftemporiki.gr/finance/story/1599838/pos-o-covid-19-skotonei-tin-pagkosmiopoiisi –
- Fortune Greece, Η πανδημία εκτόξευσε τη χρήση του Zoom παγκοσμίως, αλλά και στην Ελλάδα, 01/04/2020
- Σkai.gr, Τεχνητή νοημοσύνη και τεχνολογία Cloud στη μάχη κατά του κορωνοϊο, 20/02/2020
- Alfavita, Πώς ο κορονοϊός επηρεάζει τη λειτουργία των πανεπιστημίων, 08/08/2020
λ.χ.https://www.alfavita.gr/ekpaideysi/329176_pos-o-koronoios-epireazei-ti-leitoyrgia-ton-panepistimion
- Newsroom-Redaction, Impact of the coronavirus pandemic on students, 26/08/2020
λ.χ.https://www.uni-hamburg.de/en/newsroom/intern/2020/0323-auswirkungen-studierende.html
- Reader.gr, Κορονοϊός: Ένας ιχθυοπώλης στη Γαλλία ο «ασθενής 0» στην Ευρώπη, 05/05/2020
- Επίσημος ιστότοπος της Ε.Ε., Ταξίδια και μεταφορές κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού, πληροφορίες 29/08/2020
- Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας/ ΕΟΔΥ, COVID-19 Οδηγίες για ταξιδιώτες, πληροφορίες από 29/08/2020
λ.χ. https://eody.gov.gr/neos-koronaios-covid-19-odigies-gia-taxidiotes/
- Άστριντ Πράνγκε δε Ολιβέιρα, Διαδικτυακή έκρηξη των ΜΜΕ επί κορωνοϊού, 02/05/2020
λ.χ. https://www.dw.com/el/διαδικτυακή-έκρηξη-των-μμε-επί-κορωνοϊού/a-53314795
- Επίσημος ιστότοπος της Ε.Ε. , Καταπολέμηση της παραπληροφόρηση, πληροφορίες από 29/08/2020 λ.χ.https://ec.europa.eu/info/live-work-travel-eu/health/coronavirus-response/fighting-disinformation_el
- ResearchAndMarkets.com , Impact of COVID-19 on the Video Conferencing Market, 16/04/2020 λ.χ.https://www.businesswire.com/news/home/20200416005739/en/Impact-COVID-19-Video-Conferencing-Market-2020–