Γράφει η Κυριακή Θεοδοσάκη
Οι εκλογές της 14ης Μαΐου στη γείτονα χώρα έρχονται σε συνέχεια της ισχυρής σεισμικής δόνησης της 6ης Φεβρουαρίου, η οποία πέραν του μεγάλου κόστους σε ανθρώπινες ζωές, ανέδειξε και σημαντικές παθογένειες στη διάρθρωση του πολιτικού συστήματος και συγκεκριμένα του κρατικού μηχανισμού. Οι παθογένειες αποτελούν αναμφίβολα αρνητική συνιστώσα της κοινής γνώμης, αλλά παρόλα αυτά η συνάρτηση των εκλογών είναι πολυμεταβλητή και το τελικό αποτέλεσμα της δεν θα εξαρτηθεί μόνο από τον αντίκτυπο του σεισμού.
Ο σεισμός ανέδειξε προβλήματα τα οποία συνέβαλαν στην τραγωδία και προβλήματα τα οποία επέτειναν την συνεπακόλουθη ανθρωπιστική κρίση και απέδειξαν την ανεπάρκεια διαχείρισης εκτάκτων καταστάσεων. Αφενός, η οικοδομική άνθηση της χώρας γινόταν σε σαθρά θεμέλια. Χαμηλής ποιότητας οικοδομικά υλικά συνέθεταν το μείγμα οικοδόμησης κτηρίων τα οποία ανεγείρονταν γρήγορα, υπό τις πιέσεις του πολιτικού καθεστώτος, για λόγους πολιτικής προβολής. Η τεράστια αυτή οικοδομική ανάπτυξη στηριζόταν στη διαπλοκή μεγάλων κατασκευαστών και οικοδόμων με το πολιτικό σύστημα. Περισσότερες από 130 κατασκευαστικές εταιρείες διερευνώνται από τις αρχές, μετά το σεισμό, για τα σχέδια τους. Η «συμμορία» των πέντε μεγάλων εργολάβων που βρίσκονταν κοντά στον Ερντογάν και αναλάμβαναν τη συντριπτική πλειοψηφία δημοσίων έργων αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Παράλληλα με αυτό, οι απαιτήσεις ασφάλειας των κτηρίων δεν πληρούνταν σε πολλά νεόδμητα κτήρια. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2018 η κυβέρνηση Ερντογάν πέρασε νομοθετική πράξη, η οποία προσέφερε αμνηστία σε κατασκευαστικά έργα τα οποία παραβίαζαν τα πρότυπα ασφάλειας. Κατά συνέπεια, μη αδειοδοτημένα κτήρια χωρίς τις ελάχιστες προϋποθέσεις ασφαλείας ανεγείρονταν ταχύτατα, μεγεθύνοντας έτσι τα υπερκέρδη των εργολάβων και βελτιστοποιώντας κατά το «φαίνεσθαι» μόνο την εικόνα της κυβέρνησης.
Αφετέρου, η κατάσταση επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο την επαύριον της τραγωδίας αυτής. Τεράστια βραδύτητα χαρακτήρισε τις κινήσεις της κυβέρνησής ως προς τους διασωθέντες και τους εγκλωβισμένους τα πρώτα δύο εικοσιτετράωρα μετά το σεισμό. Σημαντική απουσία στρατιωτικών δυνάμεων και ειδικών σωμάτων, αρμόδιων για τέτοιες φυσικές καταστροφές, ελάχιστη ανταπόκριση στην παροχή ειδών πρώτης ανάγκης για τους πληγέντες και αναποτελεσματική παροχή διεθνούς ανθρωπιστικής βοήθειας μόνο μετά τις δύο πρώτες μέρες του σεισμού, συνέθεταν το σκηνικό της αδυναμίας διαχείρισης. Όλες αυτές οι αρνητικές εκφάνσεις απορρέουν εξίσου από το δυσλειτουργικό κράτος. Η μεγάλη συγκέντρωση εξουσιών στο πρόσωπο του Ερντογάν καθιστά δύσκολη τη γρήγορη ανταπόκριση και την αυτονομία δράσης, όπως απαιτείται σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης. Συγχρόνως, πελατειακές σχέσεις υφίστανται και σε επίπεδο καίριων οργανισμών, με αποτέλεσμα να αποτελούν οι περισσότεροι από αυτούς, εργαλεία της πολιτικής του Ερντογάν. Παράδειγμα αυτού είναι ότι ο διοικητής του οργανισμού AFAD από τον περασμένο Ιανουάριο, Ismail Palakoglu προέρχεται από το χώρο του Ισλάμ χωρίς καμία απτή εμπειρία σε θέματα διαχείρισης φυσικών καταστροφών, καθώς πριν διατελούσε στη διεύθυνση θρησκευτικών υποθέσεων του κράτους.
Αν και όλα αυτά θα υπέθετε κανείς ότι θα συνιστούσαν ένα αρνητικό αντίβαρο της κοινής γνώμης με μεγάλο πολιτικό κόστος για την κυβέρνηση Ερντογάν στις επερχόμενες εκλογές, τα αποτελέσματα δεν διαφαίνονται πλέον τόσο ξεκάθαρα. Αρχικά, η υπόθεση περί καθυστέρησης των εκλογών, ώστε να ατονήσει το αρνητικό κλίμα οργής των πολιτών απορρίφθηκε με τις εκλογές να προκηρύσσονται εντός εύλογης προθεσμίας, την 14η Μαΐου. Η πραγματική αιτία σαφώς είναι ότι στη προσπάθεια να καθυστερήσουν οι εκλογές, ώστε να ξεχαστεί αυτή η ανθρωπιστική κρίση, θα δοκιμάζονταν τα ευρύτερα όρια της κυβέρνησης Ερντογάν και κατ’ επέκταση δεν θα υπήρχαν πλέον άλλα διαθέσιμα εργαλεία για την προσέλκυση της κοινής γνώμης. Τελικά, η κυβέρνηση θα έχανε περισσότερα αν ρίσκαρε να καθυστερήσει κι άλλο την εκλογική αναμέτρηση. Επιπλέον, δεν πρέπει να αγνοηθεί ότι ο σεισμός συνέβη σε μια ήδη ταλαιπωρημένη και αρκετά δοκιμασμένη Τουρκία, από τον πληθωρισμό, με αποτέλεσμα να είναι πολλές πλέον οι πηγές προέλευσης της λαϊκής δυσαρέσκειας. Τα διευρυμένα δημοσιονομικά περιθώρια, τα οποία αντέχουν οριακά μέχρι την 14η Μαΐου, επιτρέπουν μερική ακόμα ευελιξία στη κυβέρνηση, για τη διαχείριση της δυσαρέσκειας των πολιτών αναφορικά με το κόστος ζωής, την άνοδο των τιμών και γενικότερα τις εγχώριες αντίξοες οικονομικές συνθήκες που δοκιμάζουν καθημερινά τον μέσο τούρκο πολίτη.
Συγχρόνως, το κυβερνών κόμμα ευνοείται και από την αδυναμία συσπείρωσης της αντιπολίτευσης. Η απουσία μιας ισχυρής και ενωμένης αντιπολίτευσης μόνο θετικά θα μπορούσε να επηρεάσει τη κυβέρνηση, με αποτέλεσμα οι εξωτερικές συνθήκες να προσφέρουν ένα ακόμα χαρτί προς εκμετάλλευση στους κόλπους τους κυβερνώντος κόμματος. Η αχίλλειος πτέρνα της «Συμμαχίας του Έθνους», όπως ονομάζεται ο συνασπισμός των έξι ετερόκλητων κομμάτων της αντιπολίτευσης, αποκαλύφθηκε στην εσωτερική διαμάχη του συνασπισμού για τον ορισμό του κοινού υποψηφίου τους ως αντίπαλο του Ερντογάν στις επερχόμενες εκλογές. Με τις εσωτερικές ισορροπίες της συμμαχίας να δοκιμάζονται ανακοινώθηκε τελικώς στις αρχές Μαρτίου, ο Κεμάλ Κιλιντζάρογλου, ηγέτης του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Παρά την επίτευξη της τελικής συμφωνίας, η προσφάτως δοκιμασμένη εύθραυστη ισορροπία των έξι διαφορετικών κομμάτων δεν αποπνέει ισχυρότερη αύρα εμπιστοσύνης από την ήδη υπάρχουσα κυβέρνηση στα μάτια πολλών ψηφοφόρων. Σύμφωνα μάλιστα με διάφορες δημοσκοπήσεις που πραγματοποιήθηκαν σε διαφορετικά διαστήματα μετά το σεισμό, το σταθερό προβάδισμα του κόμματος του Ερντογάν έναντι του συνασπισμού της αντιπολίτευσης παρέμενε σταθερό.
Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα αποτέλεσμα το οποίο θα κριθεί από την οπτική γωνία των ίδιων των Τούρκων πολιτών. Αν και ο σεισμός φάνηκε αρχικά να θέτει σε κίνδυνο το εκλογικό προβάδισμα του Ερντογάν στις εκλογές, στην πραγματικότητα το τελικό αποτέλεσμα των εκλογών εξαρτάται και από την επίδραση άλλων παραγόντων της τουρκικής πολιτικής σκηνής, όπως προαναφέρθηκαν. Η υποκειμενική κρίση επί της πολιτικής του Ερντογάν, ανεξαρτήτως της υφιστάμενης πολιτικής διαφθοράς και της ανθρωπιστικής κρίσης, είναι αυτή που θα αποφασίσει τον νικητή των εκλογών. Και ως γνωστόν, η εκλογική γνώμη εύκολα μεταβάλλεται και συχνά εκπλήττει με τις επιλογές που κάνει κατά την πολιτική αναμέτρηση.
Βιβλιογραφία:
Aksoy H.A. & Çevik S. (2023). Political and Economic Implications of the Turkish Earthquakes.SWP. Διαθέσιμο σε: https://www.swp-berlin.org/en/publication/political-and-economic-implications-of-the-turkish-earthquakes?fbclid=IwAR0wp78ecDD2gZKMQX7cbuidtlv0Jkd3tPTcszboB2w1HZFxC1elCC1402Q
Özel S. (2023). Will Turkey’s earthquakes create shock waves on election day?. INSTITUT MONTAIGNE. Διαθέσιμο σε: https://www.institutmontaigne.org/en/expressions/will-turkeys-earthquakes-create-shock-waves-election-day?fbclid=IwAR0HKTXfUFSj6ri1rD0l3e6c9NWeYcpelBemmVcGtBX7gd6GKSCWBM93zsE
Huffington Post. (2023). Τουρκία: Η αντιπολίτευση των “έξι” επέλεξε τον Κιλιτσντάρογλου ως κοινό υποψήφιο για τις εκλογές. Διαθέσιμο σε: https://www.huffingtonpost.gr/entry/toerkia-e-antipoliteese-ton-exi-epelexe-ton-kilitsntaroyloe-os-koino-epopsefio-yia-tis-ekloyes_gr_64063807e4b0c78bb7444647
Altayli B. & Pamuk H. (2023). Pollsters see support for Erdogan’s AKP largely unscathed despite quake. REUTERS. Διαθέσιμο σε: https://www.reuters.com/world/middle-east/pollsters-see-support-erdogans-akp-largely-unscathed-despite-quake-2023-03-03/?fbclid=IwAR2C37L4LXNfGmg-Myo0VpUPNEXZvlmvYM9FE_T47v2T677Gg3UHOkjssUs
Luhn/Iskenderun A. (2023). How Erdoğan’s Obsession With Power Got in the Way of Turkey’s Earthquake Response. TIME. Διαθέσιμο σε: https://time.com/6256540/erdogan-turkey-earthquake-response/?fbclid=IwAR2-I8F5_m-QWrB5s7cnWH5wK9Z29umu1OugXSVZAnp_H0Yx61Gxz0XEjBQ