Loading...
Latest news
Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική Επικαιρότητα

Το σταυροδρόμι γεωπολιτικών ανταγωνισμών στο Τζιμπουτί

Γράφει ο Θάνος Δημήτριος

Το Τζιμπουτί είναι ένα μικρό κρατίδιο της Αφρικής στον κόλπο του Άντεν, ένα από τα σημαντικότερα ναυτικά περάσματα στον κόσμο. Η σημασία της θέσης του το έχει μετατρέψει σε θέατρο διεθνών ανταγωνισμών και σιωπηλών συγκρούσεων επιρροής. Η περίπτωσή του κεντρίζει το ενδιαφέρον μεταξύ άλλων λόγω του αριθμού στρατιωτικών βάσεων που έχουν εγκατασταθεί σε αυτό το μικρό κράτος.

Το Τζιμπουτί αποτελεί πρώην γαλλική αποικία και ο πληθυσμός του δεν ξεπερνάει το 1,5 εκατομμύριο κατοίκους. Βρίσκεται στο Κέρας της Αφρικής και συγκεκριμένα στο στενό του Bab el-Mandeb, που αποτελεί την είσοδο για τη Ερυθρά θάλασσα και τη διώρυγα του Σουέζ. Η τοποθεσία του αποτελεί τον λόγο που αυτό το μικρό κρατίδιο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για όλες τις ναυτικές δυνάμεις, καθώς από εκεί περνούν σχεδόν 30.000 πλοία κάθε χρόνο. Η πολιτική του σταθερότητα σε σύγκριση με τις γειτονικές χώρες, όπως το Σουδάν, η Υεμένη και η Σομαλία, το καθιστά ελκυστικό προορισμό για ξένες επενδύσεις και στρατιωτικές βάσεις από ισχυρές χώρες του Δυτικού κόσμου και της Ασίας. Επιπλέον, ο πόλεμος κατά των σομαλών πειρατών στον κόλπο του Άντεν ενίσχυσε τη γεωπολιτική σημασία του Τζιμπουτί με πολλές χώρες να εμπλέκονται ενεργά σε αυτόν και να χρησιμοποιούν το Τζιμπουτί ως βάση των επιχειρήσεών τους.

Από τις αρχές του 1998, λόγω της σύγκρουσης μεταξύ Αιθιοπίας και Ερυθραίας το Τζιμπουτί αποτέλεσε την πόρτα της Αιθιοπίας προς τη θάλασσα, με το λιμάνι του να εξυπηρετεί το μεγαλύτερο μέρος των εισαγωγών της Αιθιοπίας. Ένας από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της Αιθιοπίας ήταν η Κίνα, η οποία με τα χρόνια απέκτησε στενούς δεσμούς και με το Τζιμπουτί στα πλαίσια της στροφής της προς τις αγορές της αφρικανικής ηπείρου.

Η Κίνα και το Τζιμπουτί ξεκίνησαν να έχουν διπλωματικές σχέσεις μόλις δύο χρόνια μετά την ανεξαρτητοποίηση του τελευταίου, η εξέλιξη των σχέσεων των δύο κρατών κινήθηκε με αργούς ρυθμούς.

Η σχέση αυτή ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο όταν το κινεζικό ναυτικό ενεπλάκη στον πόλεμο κατά της πειρατείας και ξεκίνησε να αναλαμβάνει σημαντικά έργα υποδομών στο μικρό αφρικανικό κρατίδιο, όπως για παράδειγμα τον εκσυγχρονισμό του σιδηροδρόμου από το Τζιμπουτί ως την Αντίς Αμπέμπα, την πρωτεύουσα της γειτονικής Αιθιοπίας, διευκολύνοντας την κυκλοφορία αγαθών και εμπορευμάτων. Άλλα έργα υποδομών που υλοποιήθηκαν από κινεζικές κρατικές επιχειρήσεις, όπως η China Merchant Holdings, ήταν η αγορά μεγάλου μέρους λιμανιών και η κατασκευή νέων, ώστε να εξυπηρετούνται οι ανάγκες του κινεζικού πολεμικού και εμπορικού ναυτικού που δρα στην περιοχή, αλλά και η κατασκευή ζωνών ελεύθερου εμπορίου, για την εξυπηρέτηση των εμπορικών σκοπών των κινεζικών επιχειρήσεων. Οι επενδύσεις και τα έργα υλοποιήθηκαν στο θαλάσσιο σκέλος της στρατηγικής του «Belt and Road Initiative», γνωστή και ως ο σύγχρονος δρόμος του μεταξιού. Η ίδια τακτική με τον συνδυασμό επενδύσεων και έργων υποδομής σε λιμάνια έναντι στρατηγικής και οικονομικής πρόσβασης ακολουθήθηκε και στις περιπτώσεις της Σρι Λάνκα, του Πακιστάν και του Μπαγκλαντές.

 Όλα αυτά τα έργα υλοποιήθηκαν με κινεζική χρηματοδότηση σε μορφή δανείων, εκτινάσσοντας το δημόσιο χρέος του Τζιμπουτί στο 104% του ΑΕΠ του, με το ποσοστό του χρέους προς την Κίνα να αγγίζει το 77% του ΑΕΠ το 2017. Αυτή η στρατηγική διπλωματίας μέσω του χρέους παρατηρήθηκε και στην περίπτωση της Σρι Λάνκα, στην περίπτωση του λιμανιού της Χαμπαντόρα, και γεννά ανασφάλειες στις ΗΠΑ και τις λοιπές Δυτικές δυνάμεις για την πρόσβαση στους αφρικανικούς πόρους σε πρώτο στάδιο και εν συνεχεία για τη στρατιωτική παρουσία τους στην περιοχή.

Η κινεζική στρατιωτική βάση ξεκίνησε με την πρόφαση να λειτουργεί ως σημείο ανεφοδιασμού του κινεζικού πολεμικού ναυτικού για την υποστήριξη των δράσεων του στον πόλεμο κατά της πειρατείας στον κόλπο του Άντεν και στις ανθρωπιστικές και ειρηνευτικές δράσεις του ΟΗΕ στην ευρύτερη περιοχή της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Πλέον αποτελεί σημαντικό κομμάτι της στροφής της Κίνας στην εξυπηρέτηση των στρατηγικών, γεωπολιτικών και οικονομικών συμφερόντων. Πρόκειται για την πρώτη κινεζική στρατιωτική βάση εκτός κινεζικού εδάφους. Κατόπιν της ανακοίνωσης των κινεζικών σχεδίων για εγκατάσταση στρατιωτικής βάσης εκεί υπήρξαν αντιδράσεις τόσο από τις άμεσα εμπλεκόμενες ΗΠΑ όσο και από χώρες, όπως η Ινδία, που ένιωθαν ανασφάλεια από τον επεκτατισμό της Κίνας.

Μέχρι την εμπλοκή της Κίνας στο Τζιμπουτί, οι χώρες που είχαν στρατιωτικές βάσεις στη χώρα ήταν η Γαλλία, ως πρώην άποικος, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία. Η στρατιωτική βάση Camp Lemonnier στο Τζιμπουτί αποτελεί τη μοναδική στρατιωτική βάση των ΗΠΑ στην Αφρική και παρείχε στρατιωτική πρόσβαση στον κόλπο του Άντεν και στον πόλεμο κατά της πειρατείας. Η Ιαπωνία, παρά το γεγονός ότι δείχνει πρόθεση καλής συνεργασίας με την κινεζική στρατιωτική βάση, τείνει να νιώθει ανασφάλεια με τη διαρκώς αυξανόμενη παρουσία της Κίνας εκεί.

Το 2018 η Σαουδική Αραβία συμφώνησε επίσης για την κατασκευή στρατιωτικής βάσης στο Τζιμπουτί, δίχως ακόμα το έργο να έχει προχωρήσει. Τέλος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είχαν εκφράσει το ενδιαφέρον τους για την κατασκευή βάσης εκεί, ακολουθώντας το παράδειγμα των υπολοίπων, επέλεξαν όμως να παραμείνουν με τις βάσεις που διατηρούσαν στις γειτονικές Ερυθραία και Σομαλιλάνδη.

Όσον αφορά τη συνύπαρξη σε μία τόσο μικρή γεωγραφική περιοχή, οι χώρες του ΝΑΤΟ διατηρούν και μία σχετική συνεργασία δεδομένης της συνύπαρξής τους στη συμμαχία. Παρά τον ανταγωνισμό μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας σε επίπεδο υψηλής στρατηγικής και τις κατηγορίες από αμφότερες πλευρές για κατασκοπία, η σταθερότητα του Τζιμπουτί, η διατήρηση της ειρήνης και οι δράσεις κατά της πειρατείας αποτελούν σημεία κοινού ενδιαφέροντος για τις δύο πλευρές και τείνουν να υπερισχύουν.

Εν κατακλείδι, στην περίπτωση του Τζιμπουτί μπορεί να αντικατοπτριστεί ένας μικρόκοσμος του ανταγωνισμού μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Η Κίνα εισέρχεται μέσω της επεκτατικής οικονομικής και εμπορικής πολιτικής της σε μία περιοχή εξαιρετικής γεωπολιτικής σημασίας και ως επόμενο βήμα η επιρροή της εξαπλώνεται σε ζητήματα ασφαλείας και πολιτικής επιρροής σε μία περιοχή που μέχρι πρόσφατα υπήρχε έντονη αμερικανική και νατοϊκή παρουσία. Η κατάσταση ανταγωνισμού και συνύπαρξης που παρατηρείται στο Τζιμπουτί, αποτελεί μία κατάσταση που θα γίνεται όλο και πιο κοινή λόγω της διαρκούς εξάπλωσης της κινεζική επιρροής σε περιοχές όπου η αμερικανική και δυτική επιρροή έχει αρχίσει να εξασθενεί.

Βιβλιογραφία

Cabestan, J.-P. (2019, Δεκέμβριος). China’s Military Base in Djibouti: A Microcosm of China’s Growing Competition with the United States and New Bipolarity. Journal of Contemporary China.

Griffin, C. (2018, Αυγουστος 16). Strategic Competition for Bases in Djibouti. TRENDS Research & Advisory. Ανάκτηση Δεκέμβριος 18, 2021, από https://trendsresearch.org/insight/strategic-competition-for-bases-in-djibouti/

Lee, J. (2015, Απρίλιος 12). Djibouti Becomes a Theater of Geopolitical Competition. Hudson Institute. Ανάκτηση Δεκέμβριος 17, 2021, από https://www.hudson.org/research/11221-djibouti-becomes-a-theater-of-geopolitical-competition

Neethling, T. (2015, Αύγουστος 1). What the Djibouti military base tells us about China’s growing role in Africa. Τhe Conversation. Ανάκτηση Δεκέμβριος 16, 2021, από https://theconversation.com/what-the-djibouti-military-base-tells-us-about-chinas-growing-role-in-africa-81783

Ragas, K. (2021, Φεβρουάριος 9). Djibouti at a Crossroads: China’s African Engagement and an Adversarial Beijing-Washington Relationship. Future Directions International. Ανάκτηση από https://www.futuredirections.org.au/publication/djibouti-at-a-crossroads-chinas-african-engagement-and-an-adversarial-beijing-washington-relationship/

Wilhelm, J. P. (2021, Απρίλιος 8). Tiny but mighty: Djibouti’s role in geopolitics. Deutsche Welle. Ανάκτηση Δεκέμβριος 17, 2021, από https://www.dw.com/en/tiny-but-mighty-djiboutis-role-in-geopolitics/a-57136069

Woody, C. (2017, Ιούνιος 7). The US military is worried about China building overseas bases right next to their own. Insider. Ανάκτηση Δεκέμβριος 16, 2021, από https://www.businessinsider.com/pentagon-report-on-china-military-base-expansion-2017-6

Τσιμπλάκης, Α. (2018, Μάρτιος 4). Πώς η Κίνα διεκδικεί τον έλεγχο διακίνησης του εμπορίου. Ναυτεμπορική. Ανάκτηση Δεκέμβριος 18, 2021, από https://m.naftemporiki.gr/story/1324245

Πηγή εικόνας: https://static01.nyt.com/images/2017/02/18/world/00Djibouti1/00Djibouti1-jumbo.jpg?quality=75&auto=webp