Γράφει ο Θανάσης Τσιούτσιας
Στόχος της Νομισματικής πολιτικής στην Ευρωζώνη είναι η σταθερότητα των τιμών και η διατήρηση της αγοραστικής δύναμης του ευρώ. Με κύρια όργανα τα επιτόκια της νομισματικής πολιτικής (δανεισμού, καταθέσεων και της διατραπεζικής αγοράς) αλλά και επηρεάζοντας την Νομισματική Βάση, με την έκδοση χρήματος, φροντίζει να διατηρεί τον ρυθμό πληθωρισμού σε συγκεκριμένα επίπεδα. Από τον Ιούλιο του 2022, η περιοριστική νομισματική πολιτική δείχνει να αντικατέστησε την επεκτατική, κάτι το αναμενόμενο άλλωστε δεδομένων των πληθωριστικών πιέσεων που επικρατούν. Οι ανισορροπίες που δημιουργήθηκαν είναι πολλές και διαφορετικές. Στην παρούσα ανάλυση θα επικεντρωθεί στον τρόπο με τον οποίον η σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής επηρεάζει το φορτίο χρέους των οικονομικά ασθενέστερων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το δημόσιο χρέος δημιουργείται και τροφοδοτείται όταν ένα κράτος έχει σκοπό να δαπανήσει περισσότερα από όσα εισπράττει και προκειμένου να καλύψει αυτό το έλλειμμα, δανείζεται. Για να υπολογίσουμε την δυνατότητα ενός κράτος να αποπληρώσει αυτό το χρέος, το υπολογίζουμε ως προς το ονομαστικό ΑΕΠ του.
Το φορτίο του χρέους
Ο Δείκτης του Χρέους προς το ΑΕΠ είναι συνισταμένη πολλών δυνάμεων. Όπως βλέπουμε και στην παρακάτω εξίσωση, το πραγματικό επιτόκιο, το ΑΕΠ, αλλά και ο ρυθμός μεταβολής του είναι μερικές μόνο από της μεταβλητές που επηρεάζουν το φορτίο του χρέους. Το πρωτογενές πλεόνασμα ασφαλώς και επηρεάζει το φορτίο του χρέους, επειδή εύκολα όμως μπορεί να ρυθμιστεί από την εκάστοτε κυβερνητική αρχή, θα αναλογιστούμε τις επιδράσεις των υπολοίπων μεταβλητών στην παρούσα ανάλυση.
Θα μπορούσε να υποθέσει κανείς, ότι ο υψηλός πληθωρισμός μειώνει το φορτίο του χρέους, αφού συμβάλλει στην αύξηση της καταναλώσεως και των επενδύσεων και, μέσω αυτής, σε αύξηση της παραγωγής, της απασχολήσεως, των φορολογικών εσοδών και του Ονομαστικού ΑΕΠ.
Η εξέλιξη του Δημόσιου χρέους
Ο προϋπολογισμός είναι η κυβερνητική αποταμίευση μιας χώρας, η οποία είτε παρουσιάζεται πλεονασματική είτε ελλειμματική. Προκειμένου μία κυβέρνηση να επιτύχει την σταθεροποίηση του δημόσιου χρέους της, είναι αναγκαίο να δημιουργήσει πρωτογενή πλεονάσματα, καθώς τα διαρκή ελλείμματα επιβάλλουν μεγαλύτερα μελλοντικά πλεονάσματα. Όπως βλέπουμε και παρακάτω, ο προϋπολογισμός επηρεάζεται από τον φορολογικό συντελεστή (t), την παραγωγή (Υ) και τις δημόσιες δαπάνες (G).
SG = tY-G-TR-INT
Η άσκηση συσταλτικής νομισματικής πολιτικής όπως μπορούμε να καταλάβουμε επιβαρύνει τον προϋπολογισμό, αφού πρωτίστως περιορίζει την παραγωγή (Υ¯) της εκάστοτε οικονομίας. Ακόμα χειρότερα, χώρες με ήδη υψηλό έλλειμα του προϋπολογισμού τους διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο, αφού θα πρέπει να επωμιστούν υψηλή ανεργία και δυσμενείς οικονομικές συνθήκες.
Επικαιρότητα
Μπροστά στον κίνδυνο της εξάπλωσης του COVID-19, η ΕΚΤ εφάρμοσε μέτρα στήριξης προς την οικονομία τα οποία εξασφάλισαν ποσοτική χαλάρωση. Μία διαδικασία, κατά την οποία το εκάστοτε κράτος εκδίδει κρατικά ομόλογα τα οποία αγοράζονται από την ΕΚΤ, εξασφαλίζοντας έτσι μεγάλη ρευστότητα στην αγορά. Η αύξηση της νομισματικής κυκλοφορίας σε ένα περιβάλλον χαμηλών ή ακόμα και αρνητικών επιτοκίων συνέβαλε στην αύξηση του ΑΕΠ, καθώς και τη μείωση του φορτίου του χρέους των περισσότερων Ευρωπαϊκών χωρών. Τα βραχυχρόνια αποτελέσματα πράγματι ήταν θετικά, ωστόσο μακροχρόνια, η επίδραση στην οικονομική ανάπτυξη εξαφανίζεται, ενώ στο επίπεδο των τιμών παραμένει. Ο ετήσιος πληθωρισμός στην Ευρώπη διαμορφώθηκε στο 10,9% τον Σεπτέμβριο του 2022, ανησυχώντας όλο και περισσότερο την ερευνητική κοινότητα.
Τον Ιούλιο του 2022 είχε ήδη σηματοδοτηθεί το τέλος των αρνητικών επιτοκίων, όταν αυτό διαμορφώθηκε από -0,5% σε 0,0%. Με μία επιπρόσθετη αύξηση που έγινε τον Σεπτέμβριο ανήλθε στο 0,75% και οι προσδοκίες για περισσότερο συσταλτική πολιτική επιβεβαιώθηκαν. Η άσκηση συσταλτικής νομισματικής πολιτικής πραγματοποιείται με αύξηση των επιτοκίων και μείωση του ΑΕΠ και του ρυθμού μεταβολής του. Συνεπώς, υπάρχει επιβράδυνση της οικονομίας και ο Δείκτης του Χρέους προς το ΑΕΠ αυξάνεται.
Οι χώρες του Νότου ευνοήθηκαν σε μία περίοδο υψηλού πληθωρισμού, αφού τα επίπεδα του δημόσιου χρέους των περισσότερων αναπτυσσόμενων χωρών είναι υψηλά. Με την απόφαση της όμως, η Ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα επιβάρυνε τις οικονομίες τους καθώς τα κράτη αυτά δεν είναι πλέον σε θέση να καλύψουν τα χρέη τους.
Η νομισματική πολιτική στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στην καταπολέμηση του πληθωρισμού και στην αντιμετώπιση των προσδοκιών που δημιουργούνται. Ωστόσο, η σύσφιξη της θα έχει δραματικές συνέπειες για τις ποιο ευάλωτες, λόγω του υψηλού επιπέδου χρέους, χώρες. Συνεπώς, οι πιθανότητες μιας παγκόσμιας κρίσης χρέους πληθαίνουν, ενώ η ύφεση είναι συνακόλουθη με φτώχεια, ανεργία και περισσότερη αβεβαιότητα.
Μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο υψηλότερος Δείκτης Δημοσίου Χρέους προς ΑΕΠ στο τέλος του δεύτερου τριμήνου του 2022, καταγράφηκε στην Ελλάδα (182,1%), ενώ ακολουθούν και άλλες χώρες του Νότου, όπως η Ιταλία (150,2%), η Πορτογαλία (123,4%) και η Ισπανία (116,1%). Όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα, η πορεία του δείκτη στην Ελλάδα παρουσιάζει αυξομειώσεις την τελευταία τριετία. Από τον Ιούλιο του 2021 έχει σημειωθεί αξιοσημείωτη μείωση του δείκτη, γεγονός που οφείλεται στην αύξηση του ΑΕΠ, η οποία σε απόλυτα ποσά ήταν μεγαλύτερη της αύξησης του χρέους. Ωστόσο, το πρόβλημα του χρέους στην χώρα μας δεν παύει να είναι ανησυχητικό και με το πέρας της πανδημίας θα αναδειχθεί ξανά.
(2019-2022)
Πηγή: CeicData
Οι έκτακτες περιστάσεις απαιτούν έκτακτη δράση, ωστόσο η άσκηση της οικονομικής πολικής είναι περισσότερο σύνθετη από όσο νομίζουμε. Το κοινωνικό κόστος είναι αυτό που σπανίως λαμβάνεται υπόψιν και δύσκολά εν τέλει αντιμετωπίζεται.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αντζουλάτος Α. (2019). Κυβερνήσεις, Χρηματαγορές & Μακροοικονομία. Εκδόσεις Διπλογραφία.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΜΗ. Ορατός ο Κίνδυνος νέας κρίσης χρέους. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/economy/561878629/oratos-o-kindynos-neas-krisis-chreoys/
ΗΜΕΡΗΣΙΑ. (2022). Eurostat: Μειώθηκε ο δείκτης χρέους της Ελλάδας το πρώτο τρίμηνο – Ο υψηλότερος στην ΕΕ. Διαθέσιμο σε: https://www.imerisia.gr/oikonomia/48695_eurostat-meiothike-o-deiktis-hreoys-tis-elladas-proto-trimino-o-ypsiloteros-stin-ee
Τράπεζα της Ελλάδος. Στόχος της Νομισματικής πολιτικής. Διαθέσιμο σε: https://www.bankofgreece.gr/kiries-leitourgies/nomismatikh-politikh/statherotita-ton-timon
CeicData.com. Greece government Debt/GDP. Διαθέσιμο σε: https://www.ceicdata.com/en/indicator/greece/government-debt–of-nominal-gdp
Euronews. (2020). Ποσοτική χαλάρωση 750 δις. Ευρώ ανακοίνωσε η ΕΚΤ. Διαθέσιμο σε: https://gr.euronews.com/2020/03/19/ecb-posotiki-xalarosi
Eurostat. (2022). Government Debt down to 94.2% of GDP in euro area. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/15131955/2-21102022-BP-EN.pdf/eeb714b8-83c4-cd8c-56b8-e9aa7c5798a8?t=1666339583703
Eurostat. (2022). Annual inflation up to 9.9% in the euro area. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/15131946/2-19102022-AP-EN.pdf/92861d37-0275-8970-a0c1-89526c25f392
MoneyReview. (2021). ΔΝΤ: Η τέλεια καταιγίδα, σε ρίσκο οι χώρες με υψηλό χρέος. Διαθέσιμο σε: https://www.moneyreview.gr/business-and-finance/international/60071/dnt-i-teleia-kataigida-se-risko-oi-chores-me-ypsilo-chreos/