Γράφει ο Άγγελος Νικολάκης
Βλέποντας την Ευρωπαϊκή Ήπειρο να παλεύει κάθε μέρα με την επιδημία των ναρκωτικών μη μπορώντας να αντιμετωπίσει την χρήση τους από τους κατοίκους της και προφανώς τη ροή τους από όλο τον κόσμο η Πορτογαλία επέλεξε να χειριστεί το όλο θέμα διαφορετικά. Συγκεκριμένα τα τελευταία 20 χρόνια μέσα από μια σειρά ενεργειών που ξεχωριστά συνέβαλαν στην ΄΄αποποινικοποίηση μικροποσοτήτων στη θεραπεία΄΄ και γενικά επέβαλαν ΄΄αυστηρότερες ποινές σε εμπόρους΄΄.
Αναλυτικότερα η κατοχή μικρών ποσοτήτων αποποινικοποιήθηκε για όλες τις ουσίες που αποτελούν την βάση του παράνομου εμπορίου ναρκωτικών και όχι μόνο αυτή της κάνναβης. Κρίθηκε σημαντικότερο να μην εστιάσει το ανθρώπινο δυναμικό της αστυνομίας σε μικρής κλίμακας ποσότητες ουσιών όπως η ηρωίνη, η έκσταση και η κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη, απελευθερώνοντας λοιπόν, με αυτόν τον τρόπο σημαντικά ποσά του κράτους αλλά και χρόνο του Αστυνομικού Σώματος. Αυτό δεν σημαίνει πως το Πορτογαλικό κράτος δεν τιμωρεί τους διακινητές τους, απλώς όσους χαρακτηρίζονται ως χρήστες τους αντιμετωπίζει και δικάζει σε μεγαλύτερη βαθμίδα, σε βαθμό πλημμελήματος.
Η προσπάθεια, που ξεκίνησε ουσιαστικά από το 2001, έχει χαρακτηριστεί ως τεράστια επιτυχία, αφού τα στατιστικά σε σχέση με το 1990, όπου σημειώνονταν τρομακτικά ποσοστά στις φυλακές και συγκεκριμένα 200 θάνατοι και 10.000 συλλήψεις ετησίως, έχουν μειωθεί δραματικά. Επεξηγώντας, από το 2001, το κάπνισμα μαριχουάνας και η χρήση ναρκωτικών με σύριγγα δεν διώκονται ποινικά.
Δίνοντας έμφαση στο Πορτογαλικό μοντέλο, οι χρήστες είναι υποχρεωμένοι να παρουσιαστούν ενώπιον των επονομαζόμενων ΄΄πάνελ αποτροπής΄΄ που αποτελούνται από ειδικούς σε θέματα νομικά, κοινωνικά και ψυχολογικά. Η πλειοψηφία σπάει μέσα από τις συζητήσεις αυτές τον κύκλο της εξάρτησης, ενώ για αυτούς που ξαναπαρουσιάζονται ενώπιον του συγκεκριμένου πάνελ, τους χορηγείται από συμβουλευτική ενθάρρυνση, μέχρι θεραπεία αποκατάστασης με οπιοειδή.
Ο Goulao ο εθνικός συντονιστής για την αντιμετώπιση των ναρκωτικών, για χρόνια δικαίως λαμβάνει μια μεγάλη μερίδα από τα συγχαρητήρια παγκοσμίως. Παρά το γεγονός πως στην αρχή του εγχειρήματος έπρεπε να αντιμετωπίσει από το διεθνές όργανο ελέγχου του ΟΗΕ επικρίσεις και επιπλήξεις, ο ίδιος ο οργανισμός πλέον χρησιμοποιεί το μοντέλο της Πορτογαλίας ως φωτεινό παράδειγμα. Με απλά λόγια η χρήση ναρκωτικών δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως ταμπού, με αποτέλεσμα οι χρήστες να ζητάνε ευκολότερα βοήθεια από το κράτος, που με τη σειρά του φροντίζει τους ασθενείς του.
Εκτός των άλλων, το συγκεκριμένο πρόγραμμα στηρίζει έμπρακτα και το κοινωνικό στρώμα που έχει επηρεαστεί από τον ιό HIV. Οι νοσούντες έχουν μειωθεί θεαματικά από το 2001, φτάνοντας το 2012 στον απίστευτα χαμηλό αριθμό των 56, σε αντίθεση με τους 1.016 το 2001, σε εθνικό επίπεδο. Επιπλέον, οι θάνατοι από υπερβολική δόση έχουν μειωθεί από 80 ετησίως, σε μόλις 16 δέκα χρόνια μετά, επικρίνοντας με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο την πολιτική της ΕΕ, αφού η χώρα βρίσκεται πέντε φορές κάτω από τον μέσο όρο θνησιμότητας από ναρκωτικά.
Κατανοούμε πως, από τη στιγμή που ένα κράτος σαν την Πορτογαλία που βρέθηκε σε μια κρίση λιτότητας τη δεκαετία του 2010, μπορεί να εφαρμόσει με τέτοια επιτυχία τέτοιου είδους πολιτική, τα πράγματα είναι πολύ απλά για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Πορτογαλία, αρκετοί πάροχοι του δημοσίου αναγκάστηκαν να μειώσουν το κόστος διατήρησης των υπαλλήλων, αφού στα πλαίσια περικοπών δεν ήταν δυνατόν να δοθεί βοήθεια σε εργοδότες στην πληρωμή των μισθών τοξικομανών και να μην τους αφήσουν στο περιθώριο απολύοντας τους στην πρώτη παρατυπία. Επιπρόσθετα η κρατική χρηματοδότηση είναι ετήσια, με αποτέλεσμα τα μακροπρόθεσμα σχέδια να είναι δύσκολο να δρομολογηθούν από το πρόγραμμα.
Συγκρίνοντας διάφορα στατιστικά, φαίνεται πως η χώρα μας έχει χαρακτηριστεί ως παράδειγμα προς αποφυγή. Χωρίς τις απαραίτητες κοινωνικές προδιαγραφές, όταν η χώρα μας ήρθε αντιμέτωπη με προγράμματα λιτότητας, η δραματική μείωση στήριξης στον τομέα της υγείας είχε οδυνηρά αποτελέσματα, με αποτέλεσμα η μετάδοση του ιού ΗΙV να πραγματοποιηθεί σε νέους ρυθμούς ρεκόρ, ενώ η ακύρωση προγραμμάτων καταπολέμησης ουσιών, όπως της μεθαδόνης, γέμισαν τους δρόμους με ακόμα περισσότερους εθισμένους ανθρώπους, που δεν είχαν τρόπο να αποφύγουν τις ναρκωτικές ουσίες.
Συνοψίζοντας, η προσπάθεια αυτή το λιγότερο που μπορεί να προσφέρει είναι έμπνευση μέσα από τα αποτελέσματά της. Η επιβολή προστίμων αντί φυλάκισης παρέχουν στους χρήστες ναρκωτικών ουσιών περισσότερες δυνατότητες επιστροφής στην κοινωνία. Δεν μπορούμε παρά να θαυμάσουμε μια πρωτοβουλία που, στη συντριπτική της πλειοψηφία, φροντίζει άτομα πριν οδηγηθούν στον δρόμο της καταστροφής, επεμβαίνοντας έγκαιρα με ένα κοινωνικό και κρατικό ιστό-πλέγμα. Τα κονδύλια που άλλοτε θα χρησιμοποιούνταν για την επικήρυξη ανώτατων μελών εγκληματικών οργανώσεων διακίνησης ναρκωτικών, δίχως να αποδίδουν σημαντικά αποτελέσματα, πλέον χορηγούνται σε προγράμματα αποκατάστασης και θεραπείας ναρκωτικών. Παρά τα όποια πισωγυρίσματα, με συνεχείς μειώσεις προϋπολογισμού και σφοδρή κριτική που έχει δεχτεί περιστασιακά το πρόγραμμα, το πρόσημο της συγκεκριμένης προσπάθειας είναι κάτι παραπάνω από θετικό.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Life, D. (2022). Πορτογαλία: Η χώρα που αποποινικοποίησε τη χρήση και νίκησε. DOC TV | documentingeverydaylife. Retrieved 30 June 2022
- Πορτογαλία: Κινδυνεύει το πρότυπο πρόγραμμα καταπολέμησης ναρκωτικών. ProtoThema. (2022).
- Group), R. (2022). Πώς οι αρχές της Πορτογαλίας κατάφεραν να μειώσουν τους τοξικοεξαρτημένους. ΕΘΝΟΣ
- Το Παράδειγμα της Πορτογαλίας: Τι Συνέβη Όταν Αποποινικοποίησε όλα τα Ναρκωτικά, από το Χόρτο ως την Ηρωίνη. Vice.com. (2022).
- Πορτογαλία: Ο… διαφορετικός δρόμος έφερε μείωση των τοξικομανών. M.naftemporiki.gr. (2022).
- LIFE, T., &FUN, G. (2022). Πώς πέτυχε η Πορτογαλία μείωση των τοξικομανών | in.gr. in.gr.
- Portugal’s radical drugs policy is working. Why hasn’t the world copied it?.the Guardian. (2022).