Loading...
Latest news
Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική Επικαιρότητα

Το προσφυγικό ζήτημα ως μέσο άσκησης εξωτερικής πολιτικής: Το παράδειγμα της Τουρκίας

Γράφει η Βικτωρία Σκουρτανιώτη

Το προσφυγικό αποτελεί ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει σε μεγάλο βαθμό πολλές ευρωπαϊκές χώρες, διεθνείς θεσμούς και ειδικούς, ιδίως μετά το ξέσπασμα του συριακού εμφυλίου πολέμου το 2011. Η Ελλάδα, ως χώρα που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, είναι μια από τις χώρες που έχουν δεχθεί τα μεγαλύτερα ρεύματα προσφύγων. Αφενός, η γεωγραφική της θέση και τα σύνορα της δεν της επιτρέπουν να ελέγξει πλήρως την εισδοχή των προσφύγων και αφετέρου οι ευρωπαϊκές συμβάσεις δεν είναι απολύτως δεσμευτικές για όλα τα κράτη-μέλη με αποτέλεσμα πολλοί από τους πρόσφυγες να εγκλωβίζονται στη χώρα μας.

Παράλληλα, η προσφυγική κρίση προκάλεσε συγκρούσεις ανάμεσα στα κράτη-μέλη της ΕΕ. Από τη μια, οι χώρες υποδοχής, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία απαίτησαν την παροχή περισσότερων πόρων και καλύτερο σύστημα διαμοιρασμού και από την άλλη οι χώρες του Βίσεγκραντ, όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία αρνούνταν να δεχθούν αιτούντες άσυλο. Η αδυναμία των ευρωπαϊκών χωρών να διαχειριστούν με αποτελεσματικότητα την προσφυγική κρίση οδήγησε την ΕΕ και την Τουρκία σε μια κοινή δήλωση, η οποία εξελίχθηκε σε συμφωνία ανάμεσα στις δύο πλευρές και προέβλεπε ότι η τελευταία θα  αναλάμβανε την υποχρέωση να περιορίσει τις προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη και επιπλέον οι παράτυποι μετανάστες που θα έφταναν στα σύνορα της ΕΕ θα επιστρέφονταν πίσω στην Τουρκία εφόσον εξεταζόταν η αίτησή τους για άσυλο. Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ θα προχωρούσε σε κατάργηση της υποχρέωσης θεώρησης για την κίνηση Τούρκων πολιτών εντός της Ένωσης, τη βελτίωση της Τελωνειακής Ένωσης με την Τουρκία, αλλά και την παροχή 6 δις ευρώ για τη στήριξη των προσφύγων που θα παρέμεναν στην Τουρκία.

Ωστόσο, η συμφωνία αυτή παρόλο που μείωσε κατά 97% τις προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη δημιούργησε αρκετές τριβές ανάμεσα στην ΕΕ και την Τουρκία, αφού η τελευταία εξαπέλυε συχνά απειλές προς την ΕΕ για διάλυση της συμφωνίας. Μάλιστα, η Τουρκία τον Φεβρουάριο του 2020, ως αντίδραση για την απώλεια των 33 Τούρκων στρατιωτών που πέθαναν στο Ιντλίμπ της Συρίας μετά από αεροπορική επίθεση των δυνάμεων του Άσαντ, απείλησε την ΕΕ ότι θα παραβιάσει τη συμφωνία τους για περιορισμό των προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη, αν η ΕΕ και το ΝΑΤΟ δεν στηρίξουν τη στρατιωτική επιχείρηση της Συρίας στο Ιντλίμπ.

Έτσι, η Τουρκία ουσιαστικά προχώρησε στην αθέτηση της συμφωνίας αυτής, ανακοινώνοντας στους πρόσφυγες ότι τα σύνορα προς την Ευρώπη θα είναι ανοιχτά, με αποτέλεσμα χιλιάδες πρόσφυγες να φτάσουν στον Έβρο, αναμένοντας να περάσουν στην Ευρώπη. Η πρακτική της Τουρκίας αποτελεί ένα ξεκάθαρο παράδειγμα εργαλειοποίησης του προσφυγικού, καθώς ο Πρόεδρος Ερντογάν εκμεταλλεύτηκε ανθρώπινες ζωές για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της χώρας του.

Πιο συγκεκριμένα, η Τουρκία μετά την επίθεση στο Ιντλίμπ βρέθηκε σε αρκετά μειονεκτική θέση, καθώς μια πιθανή προέλαση του συριακού στρατού από την περιοχή θα προκαλούσε τη μετακίνηση πολλών ανθρώπων προς την Τουρκία. Η τελευταία θέλοντας να αποφύγει το ενδεχόμενο αυτό επιχείρησε να απειλήσει την ΕΕ και το ΝΑΤΟ για παραβίαση της συμφωνίας, προκειμένου να λάβει τη βοήθεια τους, είτε άμεσα με την παροχή στρατευμάτων, είτε έμμεσα με την επιβολή μιας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στο Ιντλίμπ. Ωστόσο, τα κράτη-μέλη της ΕΕ κατέστησαν σαφές ότι δεν θέλουν να εμπλακούν με κανέναν τρόπο στον συριακό εμφύλιο, στάση που θα έφερνε το ΝΑΤΟ και την ΕΕ σε άμεση σύγκρουση με τη Ρωσία.

Η Τουρκία λοιπόν βλέποντας ότι η ΕΕ και το ΝΑΤΟ δεν επρόκειτο να εμπλακούν στον πόλεμο στη Συρία απαίτησε περισσότερους πόρους για τη στήριξη των προσφύγων και μάλιστα δεν θα διανέμονταν μέσω προγραμμάτων αλλά θα δίνονταν κατευθείαν στην Τουρκία. Η ΕΕ φοβούμενη ότι η Τουρκία θα εκμεταλλευτεί τους πόρους αυτούς για να ενισχύσει τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις στο Ιντλίμπ δεν αποδέχθηκε τις προτάσεις της, αλλά άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο κάτι τέτοιο να πραγματοποιηθεί στο μέλλον, καθώς και το ενδεχόμενο να γίνει αναθεώρηση της συμφωνίας.

Έκτοτε, η Τουρκία βρίσκεται σε μια συνεχή σύγκρουση με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, γεγονός που δημιουργεί ένα τεταμένο περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και ταυτόχρονα εμπλέκεται και σε άλλα περιφερειακά προβλήματα, όπως ο πόλεμος της Λιβύης και η κρίση στο Αζερμπαϊτζάν. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η Τουρκία είναι από τις χώρες που έχουν φιλοξενήσει έναν τεράστιο αριθμό προσφύγων εντός της επικράτειάς της, καθώς λέγεται ότι πάνω από 4 εκατομμύρια πρόσφυγες βρίσκονται εντός των τουρκικών συνόρων. Ωστόσο, η Τουρκία δεν φιλοξενεί τους πρόσφυγες από σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά είναι ξεκάθαρα μια πρακτική για να εξυπηρετήσει τα δικά της πολιτικά και στρατηγικά συμφέροντα. Για τον λόγο αυτό η ΕΕ οφείλει να διαμορφώσει μια πιο συγκεκριμένη και συμπαγή προσφυγική πολιτική με κίνητρο την προάσπιση και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Πηγές: