Γράφει ο Ηλίας Χαμπεσής
Το ξέσπασμα της πανδημίας COVID-19, και η εξάπλωσή της με εξαιρετικά ταχείς ρυθμούς σε ολόκληρη την υφήλιο, σε συνδυασμό με τη δυσκολία αντιμετώπισής της με παραδοσιακό τρόπο, δημιούργησαν, στην ήδη ευάλωτη και «πληγωμένη» από τα μνημονιακά χρόνια οικονομία της χώρας μας, νέους σοβαρούς κλυδωνισμούς, το κόστος (κοινωνικό – οικονομικό) των οποίων δεν είναι ακόμα ορατό.
Τα μέτρα για τη διαφύλαξη της υγείας (ο εγκλεισμός, η παύση εμπορικών συναλλαγών με φυσική παρουσία, η απαγόρευση ταξιδιών κλπ.), οδήγησαν ακόμα και αυτές τις παραδοσιακά πλουτοπαραγωγικές μονάδες της ελληνικής οικονομίας (τουρισμός) σε μαρασμό, ανασφάλεια, αβεβαιότητα για το αύριο. Είναι γεγονός πως η συλλογική αντίδραση της παγκόσμιας κοινότητας και ειδικότερα, όσον αφορά στη χώρα μας, η αντίδραση της ΕΕ με την εφαρμογή των “moratoria”[1] και την υιοθέτηση κοινωνικών μέτρων στήριξης της απασχόλησης[2], άμβλυναν τις κοινωνικές επιπτώσεις της πανδημίας, ενισχύοντας σημαντικά τη δυσμενή θέση κυρίως της επιχειρηματικής κοινότητας, αλλά και των νοικοκυριών, ενισχύοντας τους άμεσα πληττόμενους με συνεχείς οικονομικές παρεμβάσεις και μέτρα. Παρά ταύτα, το επί μακρό χρονικό διάστημα του lockdown, δεν επιτρέπει περιθώρια αισιοδοξίας. Το αντίθετο μάλιστα, καθώς οι εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις της οικονομίας με την επιστροφή στην κανονικότητα, είναι εξαιρετικά δυσοίωνες και δυστυχώς τείνουν να καταστούν απροσδιόριστες.
Οι πριν την κρίση ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (εργαζόμενοι με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, οι μερικώς απασχολούμενοι, οι αυτοαπασχολούμενοι, άτομα χαμηλής ειδίκευσης), αλλά και εργαζόμενοι σε μέχρι πρότινος εύρωστους οικονομικά κλάδους (τουρισμός, μεταφορές, κλπ.), οδηγούνται σε οικονομικό αποκλεισμό, με συνέπεια να αυξάνονται οι εισοδηματικές ανισότητες και να διογκώνεται η ανασφάλεια. Το λουκέτο σε εύρωστες μέχρι πρότινος επιχειρήσεις δημιουργεί αλυσιδωτές δυσμενείς επιπτώσεις τόσο για το κράτος όσο και τους ίδιους τους επιχειρηματίες, καθώς και τους εργαζόμενους.
Για το κράτος οι πληγές είναι πολλαπλές: Νέες γενιές ανέργων, «οικονομικές μονάδες» που στήριζαν μέχρι χθες το κοινωνικό σύστημα, όντας στην «υγιή» όχθη της οικονομίας, μεταπηδούν μεμιάς στην απέναντι όχθη, τείνοντας, πλέον, το χέρι για να λάβουν αυτή τη φορά οικονομική βοήθεια, δημιουργώντας, έτσι, στο κράτος νέες οικονομικές υποχρεώσεις (κοινωνικά επιδόματα). Παράλληλα, το ήδη ασθενές ασφαλιστικό / συνταξιοδοτικό σύστημα, παύει να τροφοδοτείται με τις εισφορές των νέων αυτών ανέργων αλλά και τις αντίστοιχες εργοδοτικές εισφορές, ασφυκτιώντας ακόμα περισσότερο.
Τα προβλήματα για τους ίδιους τους επιχειρηματίες είναι επίσης δυσεπίλυτα και πολλές φορές οδηγούν ακόμα και στη ψυχολογική κατάρρευση (σύμφωνα με τις επιστημονικές μελέτες, τα ευρήματα από τις αναλύσεις των λυμάτων δείχνουν ραγδαία αύξηση της χρήσης ψυχοπαθολογικών φαρμάκων). Αθέτηση υποχρεώσεων προς τους προμηθευτές τους αλλά και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (ιδιοκτήτες ακινήτων, κοινωφελείς οργανισμούς, φορολογικές αρχές, Τράπεζες κλπ), έχουν ως συνέπεια τον αποκλεισμό τους από το κοινωνικό σύνολο, ακόμα και από την ίδια την οικογένεια, καθώς τίθεται πλέον υπό καθεστώς αμφισβήτησης ακόμα και η κάλυψη αναγκών πρώτης ανάγκης. Παράλληλα, λειτουργούν ως φαινόμενο “domino” συμπαρασύροντας λοιπές υγιείς οικονομικές μονάδες (τράπεζες, προμηθευτές, κλπ. ).
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στον τουριστικό κλάδο ο οποίος αποτελεί την «βαριά» βιομηχανία της χώρας μας και για το λόγο αυτό χρήζει εξατομικευμένης προσέγγισης. Κατά το έτος 2019 η εισροή τουριστών έφτασε τα 30 εκατομμύρια πολιτών από την αλλοδαπή, ενώ το 2020 ο αριθμός των τουριστών που εισήλθαν στην χώρα ήταν 7.375.000. Είναι άμεσα αντιληπτό τι σημαίνει αυτό, τόσο για ολόκληρη την οικονομία της χώρας μας, αλλά κυρίως για τις τοπικές κοινωνίες, που η οικονομία τους στηρίζεται αποκλειστικά, λόγω της γεωγραφικής τους ιδιαιτερότητας (νησιά), σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους (καλοκαίρι). Αξίζει να επισημανθεί πως πέραν του τοπικού πληθυσμού και ο αντίστοιχος της ενδοχώρας πλήττεται καίρια, καθώς το ετήσιο εισόδημά του εξασφαλίζονταν αποκλειστικά από την ενασχόλησή του με τον τουρισμό, έστω και μόνον γι΄αυτές τις μικρές περιόδους.
Το κοινωνικό κόστος βέβαια δεν σταματά εδώ. Η πανδημία είχε ως συνέπεια την αμφισβήτηση βασικών συνταγματικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, ενώ έπληξε, όπως αναφέραμε, και συνεχίζει να πλήττει την οικονομική σταθερότητα και την κοινωνική συνοχή. Η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη λαμβάνοντας τον χαρακτήρα του κατεπείγοντος, όσον αφορά στην αντιμετώπιση του COVID, έπαψε να είναι όχι μόνον ποιοτική αλλά ούτε καν ουσιαστική, αδυνατώντας να εκπληρώσει τις βασικές λειτουργίες της. Tα περιστατικά άλλων νόσων δεν εξυπηρετούνται, ενώ δημιουργούνται, επίσης, συνθήκες άνισης μεταχείρισης μεταξύ των πολιτών, καθώς η περιορισμένη διαθεσιμότητα των ΜΕΘ δεν επαρκεί για την εξασφάλιση της ίδιας παροχής υγειονομικής περίθαλψης για όλους.
Η πανδημία, λοιπόν, έχει αντίκτυπο στην προσωπική ζωή του καθενός, στις σχέσεις του με την κοινωνία και το κράτος, στις σχέσεις των ίδιων των κρατών με άλλα κράτη, και αφορά συνολικά όλη την παγκόσμια κοινότητα. Το κοινωνικό κόστος αυξάνεται διαρκώς και σε συνδυασμό με την οικονομική ένδεια που διογκώνεται συνεχώς, ελλοχεύει ο κίνδυνος κοινωνικών αναταραχών, ενός απροσδιόριστου παράγοντα κόστους. Σύνεση, ψυχραιμία, συνεργασία και λήψη μέτρων υποστήριξης, κυρίως των άμεσα πληγέντων, πρέπει να αποτελούν προτεραιότητα, έως ότου η κοινωνία μας βρει ξανά το ρυθμό της, έστω και με πιο αργά βήματα εφεξής.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ελληνική Ένωση Τραπεζών, Covid-19, Διαθέσιμο σε : https://www.hba.gr/info/Covid19
Ευρωπαϊκή Επιτρποπή, Το ευρωπαϊκό μέσο προσωρινής στήριξης για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης (SURE) , Μάιος 2020 Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/economic-and-fiscal-policy-coordination/financial-assistance-eu/funding-mechanisms-and-facilities/sure_el
Billy Perrigo-Joseph Hinks, Greece Has an Elderly Population and a Fragile Economy. How Has It Escaped the Worst of the Coronavirus So Far?, 2020 Διαθέσιμο σε: https://time.com/5824836/greece-coronavirus/
Ναυτεμπορική, Αστικά λύματα και Covid-19: Από την Ψυττάλεια στα εργαστήρια της Πανεπιστημιούπολης, Δεκέμβριος 2020 Διαθέσιμο σε : https://www.naftemporiki.gr/story/1666586/astika-lumata-kai-covid-19-apo-tin-psuttaleia-sta-ergastiria-tis-panepistimioupolis
Travel news, Μείωση 76,5% σε τουρίστες και έσοδα το 2020 στην Ελλάδα, Φεβρουάριος 2021 Διαθέσιμο σε: https://etravelnews.gr/meiosi-76-5-se-touristes-kai-esoda/
[2] https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/economic-and-fiscal-policy-coordination/financial-assistance-eu/funding-mechanisms-and-facilities/sure_el