 |
| Το ευρωπαϊκό όνειρο είναι από καιρό παρελθόν για την Τουρκία |
του Γιάννη Πήλιουρα
Η Τουρκία έχει αλλάξει. Αυτό είναι το βέβαιο συμπέρασμα που έχει ανακύψει τα τελευταία χρόνια παρατηρώντας τις εξελίξεις και τη στάση της χώρας απέναντι σε ζητήματα που αφορούν την περιφερειακή ασφάλεια της τουρκικής γειτονιάς. Ο Ερντογάν, ως πολιτικό πρόσωπο και ηγέτης της χώρας, διαβλέποντας τις αλλαγές που προκύπτουν στην περιοχή που αφορά άμεσα την Τουρκία, έχει επιλέξει να περάσει από τις δύσκολες Συμπληγάδες των μεγάλων δυνάμεων, όσο το δυνατόν καλύτερα για τα τουρκικά συμφέροντα. Παλαιές συμμαχίες έχουν πάψει να ισχύουν, σταθερές και συντεταγμένες δεκαετιών αλλάζουν και μαζί τους συμπαρασύρουν ο,τι γνωρίζαμε μέχρι σήμερα για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Η αλλαγή της ελληνικής θέσης για το τουρκικό “θηρίο”
Η προσπάθεια της Ελλάδας να αποκτήσει μια ενιαία θεώρηση για το πως μπορεί και πρέπει να αντιμετωπίζει την Τουρκία στο σύνολο των θεμάτων που αφορούν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, αποκρυσταλλώθηκε σε σύνδεση με την προοπτική της Τουρκίας να εισαχθεί στα ενδότερα της Ε.Ε. Η ελληνική εξωτερική πολιτική, επένδυσε με άλλα λόγια με την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας προκειμένου να καταστούν τα ελληνοτουρκικά προβλήματα, μέρος των ευρωτουρκικών σχέσεων. Αυτή η στρατηγική ονομάστηκε εύσχημα από τους ακαδημαϊκούς και δημοσιογραφικούς κύκλους ως “η εξημέρωση του θηρίου”.
Η περίοδος της ακμής της ελληνοτουρκικής προσέγγισης είναι γεμάτη από επικοινωνιακές κινήσεις και από τις δυο μεριές, χωρίς όμως να επιτυγχάνεται κάποια πρόοδος η οποία να μπορεί με απτό τρόπο να καταγραφεί στην πορεία των σχέσεων των δυο χωρών. Το επιχείρημα ότι το μεγάλο κέρδος της ελληνοτουρκικής προσέγγισης ήταν ότι δεν φτάσαμε στην πολεμική σύγκρουση, δεν αποτελεί παρά μια εσφαλμένη ελληνική αντίληψη για την ανισομέρεια των ελληνοτουρκικών διεκδικήσεων, η οποία πολλές φορές μας οδήγησε σε ηττοπάθεια και άτακτη υποχώρηση.
Η έλευση Ερντογάν και η ήττα του κεμαλικού κατεστημένου το 2002, θεωρήθηκε από πολλούς ως προανάκρουσμα εξελίξεων για τις σχέσεις Τουρκίας-Ευρώπης και κατ’ επέκταση για τις σχέσεις Ελλάδος-Τουρκίας. Η συνέχεια όμως δεν ήταν ανάλογη των προσδοκιών. Η Τουρκία παρέμεινε αγκυλωμένη στις θέσεις της, μη αποδεχόμενη θεμελιώδεις ευρωπαϊκές επιταγές, ενώ πολλά ευρωπαϊκά κράτη βρέθηκαν αναγκασμένα να αντιπαρατεθούν στο ενδεχόμενο πιθανής ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε.
Την ίδια ώρα η είσοδος της Κύπρου στην Ε.Ε. παρά τις έντονες διαφωνίες εντός κι εκτός Ελλάδος για τη μη αποδοχή της λύσης του Σχεδίου Ανάν για το Κυπριακό, αποτελεί την μεγαλύτερη ίσως μεταπολεμικά επιτυχία της Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής μετά από δεκαετίες αδράνειας και στασιμότητας.
Η σουλτανοποίηση της Τουρκίας και οι τεκτονικές αλλαγές στην Ανατολή
Οι τεκτονικές αλλαγές που επέφερε η παρέμβαση των ΗΠΑ στην ευρύτερη Ανατολή με τις στρατιωτικές επεμβάσεις σε Αφγανιστάν και Ιράκ και τις παρεμβάσεις στα καθεστώτα Καντάφι και Άσαντ, επέφεραν ραγδαίες αλλαγές στη θέαση του περιφερειακού γίγνεσθαι για την Τουρκία. Το “στρατηγικό βάθος” του Νταβούτογλου και η προσπάθεια οικειοποίησης των Σουνιτών Μουσουλμάνων από τον Ερντογάν, έφερε πολλές φορές την Τουρκία σε αντίθετα στρατόπεδα με παραδοσιακούς της συμμάχους όπως τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Η Τουρκία από σταθεροποιητικός παράγοντας και μεσάζων μετατράπηκε σε αναθεωρητική δύναμη με παρεμβατική δράση τόσο στο Ιράκ όσο και στη Συρία.
Η απομάκρυνση της Τουρκίας από την Ε.Ε. έφερε προ τετελεσμένων την ηγεσία της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, η οποία έμεινε μετέωρη στη διαλεκτική της ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις καλούνταν να απαντήσει στις νέες προκλήσεις της γείτονος.
Η Τουρκία παρεμβαίνει στρατιωτικά σε τρίτες χώρες, φιλοξενεί εκατομμύρια πρόσφυγες έτοιμους να μεταναστεύσουν στην Ευρώπη, παραγγέλνει σύγχρονα οπλικά συστήματα με τεράστιο βεληνεκές απ’ τη Ρωσία ενώ ετοιμάζεται να δημιουργήσει τα πρώτα τουρκικά πυρηνικά εργοστάσια. Αυτά τα νέα δεδομένα χρήζουν απάντησης και αντιμετώπισης ιδιαίτερα για ένα γείτονα όπως η Ελλάδα.
Η Τουρκία παρεμβαίνει στρατιωτικά σε τρίτες χώρες, φιλοξενεί εκατομμύρια πρόσφυγες έτοιμους να μεταναστεύσουν στην Ευρώπη, παραγγέλνει σύγχρονα οπλικά συστήματα με τεράστιο βεληνεκές απ’ τη Ρωσία ενώ ετοιμάζεται να δημιουργήσει τα πρώτα τουρκικά πυρηνικά εργοστάσια. Αυτά τα νέα δεδομένα χρήζουν απάντησης και αντιμετώπισης ιδιαίτερα για ένα γείτονα όπως η Ελλάδα.
Το θηρίο δεν ημερεύει
Η χώρα μας οφείλει να εστιάσει στις εξελίξεις και να αποφασίσει τη νέα της προσέγγιση. Η εξημέρωση του θηρίου απέτυχε για μια σειρά από λόγους οι οποίοι δεν έχουν σημασία επί του παρόντος. Η συνέχιση μιας ξεπερασμένης στρατηγικής όμως, σίγουρα δεν έχει χρησιμότητα, όσο κι αν θα ήθελε η ελληνική πλευρά να συνεχιστεί η προσπάθεια της Τουρκίας προς την Ευρώπη.
Η ενίσχυση της αποτροπής και η επένδυση στην ευρωπαϊκή άμυνα κι ασφάλεια στις σύγχρονες προκλήσεις στα σύνορα της Ευρώπης, αποτελεί το μονόδρομο για την χώρα μας μέχρι αυτή η μεταβατική περίοδος καταλήξει σε μια νέα πραγματικότητα.
Πηγές:
Άγγελος Συρίγος, Ελληνοτουρκικές Σχέσεις, Εκδ. Πατάκης, Αθήνα 2015
Άγγελος Συρίγος, Ακυρώνοντας την τουρκική πολιτικη, Καθημερινή, 13.03.2017
Ν. Κοτζιάς: Θέλουμε μια ευρωπαϊκή Τουρκία-Οι προκλήσεις μπορεί να οδηγήσουν σε ατύχημα, ert.gr
Κ. Βενιζέλος, Σημασία έχει η ορθή στόχευση, Ο Φιλελεύθερος, 15.10.2016
Άγγελος Συρίγος, Στον αέρα η στρατηγική «εξημέρωσης του θηρίου» μέσω ΕΕ, slpress.gr, 27.12.2017
Recep Tayyip Erdogan: Turkey’s elected sultan or an Islamic democrat?, the Guardian, 24.10.2012