Γράφει η Κατερίνα Δημητρακοπούλου
Τις τελευταίες δεκαετίες, η χειραφέτηση της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας έχει γίνει παγκόσμια προτεραιότητα. Παρ’ όλα αυτά, σε πολλά σημεία της γης, συμπεριλαμβανομένης της Μέσης Ανατολής, οι συνθήκες για τα άτομα αυτής της κοινότητας παραμένουν σε μεγάλο βαθμό οπισθοδρομικές. Σε αυτό το πλαίσιο έχει αναπτυχθεί ένα κοινωνικό φαινόμενο, το pinkwashing, δηλαδή η υποστήριξη των ΛΟΑΤΚΙ δικαιωμάτων για κερδοσκοπικούς σκοπούς. Μία από τις χώρες που πρωταγωνιστούν όταν μιλάμε για το φαινόμενο αυτό είναι το Ισραήλ. Καθώς κατέχει τα ηνία στην ποιότητα ζωής για γκέι και τρανς άτομα στην Μέση Ανατολή, χρησιμοποιεί προπαγανδιστικά μέσα για να επιδείξει την προοδευτικότητά του, και με απώτερο σκοπό να αποκρύψει τις διαρκείς παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου και την επιθετικότητά του έναντι του παλαιστινιακού λαού.
Ο όρος pinkwashing χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά το 1985 για την αντιμετώπιση της φαινομενικής υποστήριξης έναντι στον καρκίνο του μαστού από εταιρείες οι οποίες στην πραγματικότητα επωφελούνταν από την αρρώστια αυτή. Το 2010 επαναπροσδιορίστηκε και άρχισε να χρησιμοποιείται από ακτιβιστές που κατέκριναν την υποστήριξη των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας για σκοπούς μάρκετινγκ και αυτοπροβολής (Schulman, 2012, σελ. 135). Ο όρος χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά σε συσχέτιση με το Ισραήλ από τον Ali Abunimah, συντάκτη του περιοδικού «Ηλεκτρονική Ιντιφάντα», και έγινε ευρέως γνωστός από την ακτιβίστρια και συγγραφέα Sarah Schulman. Στο άρθρο που δημοσίευσε η τελευταία το 2011 στους New York Times, όρισε το pinkwashing ως «μια επιτηδευμένη στρατηγική απόκρυψης των συνεχιζόμενων παραβιάσεων των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων μέσω της προβολής μίας εικόνας νεωτερικότητας που υποδηλώνεται από την ομοφυλοφιλική ζωή του Ισραήλ» (Schulman, 2012, σελ.135).
Tο pinkwashing εγκαθιδρύθηκε επίσημα το 2005, όταν τα τρία σημαντικότερα Υπουργεία της κυβέρνησης του Benjamin Netanyahu θέσπισαν το «Brand Israel» ως μια καμπάνια μάρκετινγκ για την βελτίωση της εικόνας του Ισραήλ (Barghouti, 2011, σελ. 121-123). Το ένα τρίτο του συνολικού προϋπολογισμού αυτής της καμπάνιας, περίπου 90-100.000$ τον χρόνο, προορίζεται για την προβολή του Ισραήλ ως έναν «γκέι παράδεισο» και ως το μοναδικό ασφαλές μέρος για τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα στην Μέση Ανατολή (Heller, 2012). Τα χρηματικά ποσά που δαπανούνται για αυτό τον σκοπό είναι τόσο ογκώδη που ξεπερνούν κατά πολύ τα κονδύλια που παρέχονται στους ίδιους τους ΛΟΑΤΚΙ οργανισμούς στο εσωτερικό του Ισραήλ, τα οποία θα στόχευαν στην επίλυση προβλημάτων όπως η βία στα σχολεία και οι προκαταλήψεις (Snellings, 2019).
Το Brand Israel και το pinkwashing ακολουθούν πολλούς τρόπους λειτουργίας. Ένας από αυτούς είναι μέσω της επιστράτευσης της τέχνης και του πολιτισμού. Εστιάζοντας στην έβδομη τέχνη, το Ισραήλ προωθεί την αποστολή ταινιών ισραηλινής παραγωγής σε κινηματογραφικά φεστιβάλ σε όλον τον κόσμο, εστιάζοντας πολλές φορές σε γκέι και τρανς εμπειρίες. Ο πρώην ισραηλινός Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Εξωτερικών Nissim Ben-Sheetrit δήλωσε το 2005 στην Haaretz ότι ο πολιτισμός θεωρείται εργαλείο hasbara (προπαγάνδας) πρώτης διαλογής και πως δεν υπάρχει διαφοροποίηση ανάμεσα στην προπαγάνδα και τον πολιτισμό (Ben-Ami, 2005). Για τον σκοπό αυτό, το Brand Israel εναποθέτει μεγάλο μέρος του προϋπολογισμού του σε καλλιτέχνες, συγγραφείς και σεναριογράφους, που γίνονται αποδεκτοί για χρηματοδότηση μόνο αφού συμφωνήσουν να εγκωμιάσουν το Ισραήλ (Barghouti, 2011, σελ. 123).
Το pinkwashing λειτουργεί ταυτόχρονα και μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος. Χαρακτηριστικά, το 2009 μετά από μία επίθεση με ανθρώπινες απώλειες που έλαβε χώρα σε ΛΟΑΤΚΙ κέντρο στο Τελ Αβίβ, το Υπουργείο Παιδείας διέθεσε σημαντικούς πόρους για να δημιουργηθούν εκπαιδευτικά προγράμματα υπέρ των γκέι και τρανς ατόμων. Επιπλέον, επέβαλε στους εκπαιδευτικούς την υποχρεωτική εκπαίδευση για την ευαισθητοποίηση στη διαφορετικότητα. Δυστυχώς, η αξιόλογη αυτή προσπάθεια για βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος αμαυρώθηκε από συστημικές φυλετικές διακρίσεις, καθώς από αυτές τις πρωτοβουλίες εξαιρέθηκαν όλα τα παλαιστινιακά σχολεία, παρότι υπάγονται στο Υπουργείο Παιδείας. Ταυτόχρονα, αποτράπηκε οποιαδήποτε προσπάθεια παλαιστινιακών οργανώσεων για διοργάνωση προγραμμάτων ευαισθητοποίησης (Shafie, 2015).
Την ίδια στιγμή, στο pinkwashing σημαντικό ρόλο ως προπαγανδιστικός μηχανισμός διαδραματίζουν και τα Ταξίδια Πατρογονικού Δικαιώματος (‘Birthright Trips’), τα οποία προσφέρουν σε νεαρά άτομα εβραϊκής καταγωγής ένα πολυήμερο ταξίδι στο Ισραήλ (Feldman, 2011). Μία φορά τον χρόνο, διοργανώνεται μία «ΛΟΑΤΚΙ εκδρομή» που παρουσιάζει το Ισραήλ ως προοδευτικό και φιλικό προς τα γκέι άτομα. Το ταξίδι αυτό είναι γεμάτο ιστορικά ανακριβείς αφηγήσεις, ενώ ταυτόχρονα δίνει στους εβραίους ταξιδιώτες την ευκαιρία να επισκεφτούν και ακόμα και να κατοικήσουν σε εδάφη στα οποία οι Παλαιστίνιοι απαγορεύονται να μετακινηθούν (Kelly, 2020).
Σύμφωνα με την Jasbir Puar (2013), μια ακόμα προβληματική τακτική του Ισραήλ είναι να παρουσιάζει ενδιαφέρον για την προστασία των δικαιωμάτων της παλαιστινιακής ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, ενώ στην πραγματικότητα τους βλάπτει μέσω του επικοισμού και των φυλετικών διακρίσεων. Προβάλει τους Παλαιστίνιους και τους Άραβες γενικότερα ως οπισθοδρομικούς και υπερσυντηρητικούς και τους κατηγορεί για την κακομεταχείριση των γκέι και τρανς ατόμων. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, το Τελ Αβίβ επιχειρεί να αποκρύψει την δράση ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεων στα παλαιστινιακά εδάφη. Παρ’ όλα αυτά, η ομοφυλοφιλία έχει αποποινικοποιηθεί στην Δυτική Όχθη από την δεκαετία του 1950 και ολοένα και περισσότερες οργανώσεις υπεράσπισης των ΛΟΑΤΚΙ δικαιωμάτων αναδύονται, μεταξύ των οποίων η Aswat, η Al Qaws και η Palestinian Queers for Boycott, Divestment and Sanctions (Schulman, 2011). Την ίδια στιγμή, οι περιορισμοί που δέχονται οι Παλαιστίνιοι ως προς την κινητικότητα, τον διάλογο και την οργάνωση, τους αποτρέπουν από την δημιουργία περισσότερων οντοτήτων που θα συνέβαλαν στην βελτίωση των συνθηκών για τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα και την κατοχύρωση των δικαιωμάτων τους (Puar, 2013).
Επιπροσθέτως, το Ισραήλ δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει και τον εν εξελίξει πόλεμο στην Γάζα ως προπαγάνδα. Κατά την διάρκεια της Παρέλασης Υπερηφάνειας (Pride Parade) στις 6 Ιουνίου 2024 στο Τελ Αβίβ, μιας εκδήλωσης η οποία συνδιοργανώθηκε από το Φόρουμ Ομήρων και Αγνοούμενων Οικογενειών, δημιουργήθηκε μια εναλλακτική σημαία υπερηφάνειας, στην οποία το κίτρινο χρώμα επεκτάθηκε για να συμβολίσει τους ομήρους της Χαμάς. Επιπρόσθετα, κατά την διάρκεια των εκδηλώσεων βραβεύτηκαν μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας που «συνέβαλαν στην κοινωνία» από την 7η Οκτωβρίου, και υπογραμμίστηκε η ανάγκη επίτευξης ισότητας για όλους (The Times of Israel, 2024). Αυτό το οποίο δεν αναφέρθηκε στην εκδήλωση ήταν ο αριθμός των Παλαιστινίων που έχουν χάσει την ζωή τους κατά την διάρκεια των 10 μηνών από την διακήρυξη του πολέμου στην Γάζα την 7η Οκτωβρίου ως σήμερα, στην συντριπτική πλειοψηφία άμαχοι (UN News, 2024).
Συνοψίζοντας, το pinkwashing αποτελεί για το κράτος του Ισραήλ μία τακτική μάρκετινγκ, με σκοπό την προβολή της χώρας ως εκσυγχρονισμένης και προοδευτικής. Αν και ο όρος άρχισε να χρησιμοποιείται στο πλαίσιο του Ισραήλ από το 2010, οι πρακτικές χρονολογούνται τουλάχιστον από το 2005, με την θέσπιση του Brand Israel. Έτσι, το Ισραήλ ξοδεύει κάθε χρόνο υπέρογκα ποσά για να εργαλειοποιήσει τον πολιτισμό, την εκπαίδευση και τον τουρισμό και να προβληθεί ως ένας «γκέι παράδεισος», εις βάρος των παλαιστινίων γειτόνων του. Την ίδια στιγμή, φροντίζει να υπονομεύσει την εικόνα των Αράβων και να αποκρύψει την παλαιστινιακή ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, με σκοπό να αιτιολογήσει την επιθετικότητά του.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Barghouti, O. (2011). BDS: Boycott, Divestment, Sanctions. The global struggle for Palestinian rights. Haymarket Books.
Schulman S. (2012). Israel/Palestine and the Queer International. Duke University Press.
Ben-Ami, Y. (2005). About Face. Haaretz. Διαθέσιμο σε: https://www.haaretz.com/2005-09-20/ty-article/about-face/0000017f-f7e7-d318-afff-f7e786c70000
Feldman, K. (2011). The Romance of Birthright Israel. The Nation. Διαθέσιμο σε: https://www.thenation.com/article/archive/romance-birthright-israel/
Heller, A. (2012). Tel Aviv emerges as top gay tourist destination. AP. Διαθέσιμο σε: https://apnews.com/article/lifestyle-business-middle-east-religion-israel-23831e37389d41fa81ca3f5f9b072c20
Horovitz, M. (2024). Tens of thousands attend toned-down Tel Aviv Pride Rally, with spotlight on hostages, Times of Israel. Διαθέσιμο σε: https://www.timesofisrael.com/tens-of-thousands-attend-toned-down-tel-aviv-pride-rally-with-spotlight-on-hostages/
Kelly, J. L. (2020). Israeli Gay Tourist Initiatives and the (In)Visibility of State Violence. GLQ: A Journal of Lesbian and Gay Studies, 26 (1), σελ.160-173. Duke University Press. Διαθέσιμο σε: https://muse.jhu.edu/article/746112
Puar, J. K. (2013). Homonationalism as Assemblage: viral travels, affective sexualities. Jindal Global Law Review, 4 (2), σελ.23-43.Διαθέσιμο σε: https://eclass.aegean.gr/modules/document/file.php/SA182/JKP_homonationalism%20as%20assemblage.pdf
Schulman S. (2011). Israel and ‘Pinkwashing’. The New York Times. Διαθέσιμο σε: https://queeramnesty.ch/docs/NYT_20111123_Israel_Pinkwashing.pdf
Shafie, G. (2015). Pinkwashing: Israel’s International Strategy and Internal Agenda. Kohl: A Journal for Body and Gender Research Vol. 1 No. 1 (2015): σελ. 82-86. Διαθέσιμο σε: https://kohljournal.press/pinkwashing-israels-international-strategy
Snellings, S. (2019). The “Gayfication” of Tel Aviv: Investigating Israel’s Pro-gay Brand. Queer Cats Journal of LGBTQ Studies. UCLA. Διαθέσιμο σε: https://escholarship.org/uc/item/0zv7m3m9
UN News (2024). Gaza: UN rights chief slams ‘unconscionable death and suffering’. Διαθέσιμο σε: https://news.un.org/en/story/2024/06/1151136
Πηγή εικόνας: Israel ישראל [@Israel]. (2023, November 13). The first ever pride flag raised in Gaza. Yoav Atzmoni who is a member of the LGBTQ+ community wanted to send a message of hope to the people of Gaza living under Hamas brutality. His intention was to raise the first pride flag in Gaza as a call for peace and freedom. X. Διαθέσιμο σε: https://x.com/Israel/status/1723971340825186754