Γράφει η Ελένη Κουτσανδρέα
Αν κάποιος επιθυμούσε να συγκρίνει τη σημερινή κατάσταση της αμερικανικής κοινωνίας με κάποια περασμένης δεκαετίας, αναμφίβολα η σύγκριση θα γινόταν με τη δεκαετία του 1960. Η ανάγκη για αλλαγή, η νέα γενιά που αρνούνταν να συμβιβαστεί, το αντιπολεμικό κίνημα και κυρίως οι αγώνες για την κατάργηση του φυλετικού διαχωρισμού και τη θέσπιση των πολιτικών δικαιωμάτων των μαύρων στιγμάτισαν την κοινωνία των ΗΠΑ, μέσω των αλλεπάλληλων διαδηλώσεων, της αστυνομικής βίας και των δολοφονιών μαύρων και λευκών ακτιβιστών. Οι αιματηροί αγώνες της δεκαετίας του 1960 οδήγησαν σε αποφάσεις-τομές για την καθιέρωση των δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών και συντέλεσαν στην κατάργηση του φυλετικού διαχωρισμού. Σήμερα, μετά τα πρόσφατα περιστατικά αστυνομικής βίας κατά μαύρων και το ξέσπασμα μερίδας της αμερικανικής κοινωνίας, αποδεικνύεται πως ο φυλετικός διαχωρισμός καταργήθηκε μόνο στα χαρτιά και η κουλτούρα ρατσισμού του παρελθόντος εξακολουθεί να ορίζει τις πρακτικές των κρατικών λειτουργών.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η ανάπτυξη του δουλεμπορίου και των σκλαβοπάζαρων, ιδίως στις ΗΠΑ, μετέτρεψε τους μαύρους σε αντικείμενα, κτήμα του εκάστοτε ιδιοκτήτη με πλήρη εξουσία πάνω στον σκλάβο, ο οποίος υπήρχε για την αποκλειστική εξυπηρέτηση του αφέντη. Έτσι, προς ικανοποίηση των συνδρόμων ανωτερότητας των λευκών και των συμφερόντων τους, εδραιώθηκε η αντίληψη πως οι μαύροι αποτελούν κατώτερα όντα και σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται να εξισωθούν με τους λευκούς, αντίληψη γύρω από την οποία οικοδομήθηκε η αμερικανική κοινωνία. Παρά τις αιματοβαμμένες εξεγέρσεις και την πολιτική βούληση προέδρων, όπως ο Τζον Κέννεντυ και ο Λύντον Τζόνσον, για την εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων, ο ρατσισμός συνεχίζει να υφίσταται, εκφραζόμενος μέσα από τις ενέργειες της αστυνομίας. Χαρακτηριστικά, οι μαύροι αποτελούν το 28% αυτών που σκοτώνει η αστυνομία, αν και συνιστούν μόνο το 13% του πληθυσμού! Είναι τρεις φορές πιο πιθανό να δολοφονηθούν σε σχέση με έναν λευκό, ενώ στο 99% των περιπτώσεων δεν αποδίδονται κατηγορίες και ποινές στους δολοφόνους. Εύλογα θα αναρωτιόταν κανείς, πώς είναι δυνατόν η αστυνομία στις ΗΠΑ να μπορεί να δρα ανεξέλεγκτα ή αν οι πράξεις τους αποτελούν κατάχρηση εξουσίας.
Οι διεθνείς συμβάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και οι βασικές αρχές των Ηνωμένων Εθνών για τη χρήση βίας, τις οποίες τα κράτη οφείλουν να ενσωματώνουν στην εθνική έννομη τάξη, προβλέπουν το σεβασμό του δικαιώματος στη ζωή, ενώ η χρήση βίας προωθείται ως έσχατη λύση και υπό προϋποθέσεις, όπως επικείμενη απειλή της ζωής του αστυνόμου ή τρίτων. Ωστόσο, σε εθνικό επίπεδο, οι νόμοι για τον περιορισμό της αστυνομικής βίας είναι χαλαροί έως ανύπαρκτοι, παρέχοντας τη δυνατότητα στους αστυνομικούς να λειτουργούν αυτοβούλως. Δεδομένης της “εκπαίδευσης” των Αμερικανών πολιτών σε ρατσιστικές αντιλήψεις, στη ρητορική μίσους κατά των μαύρων και της μη εφαρμογής των διεθνών κανόνων, η στοχοποίηση των μαύρων δεν αποτελεί έκπληξη.
Αναμφίβολα, η συστηματική χρήση βίας εναντίων των μαύρων από τα όργανα επιβολής του νόμου συνιστά παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα στη ζωή και την ελευθερία. Η μη συμμόρφωση των κρατών προς τα διεθνή κείμενα, θα έπρεπε να εγείρει αυτομάτως την ευθύνη αυτών και την αντίδραση της διεθνούς κοινότητας. Αντ’ αυτού, τα αντανακλαστικά των διεθνών οργάνων για την επιβολή κυρώσεων είναι μάλλον αργά, ενώ θα έλεγε κανείς πως δεν υπάρχει πραγματική διάθεση εξομάλυνσης της κατάστασης, καθιστώντας τα δικαιώματα του ανθρώπου κενό γράμμα. Παράλληλα, η εμμονή της διατήρησης της αντίληψης περί ανωτερότητας η οποία προωθεί, αν όχι την εξαφάνιση, τον εξοβελισμό των μειονοτήτων από την κοινωνία, αποτελεί κατάλοιπο ενός φρικτού παρελθόντος και δεν χωρά σε δημοκρατικές κοινωνίες με κέντρο τον άνθρωπο.
Παρά τις κατακτήσεις των προηγούμενων ετών, τα τελευταία χρόνια η οικονομική ανασφάλεια και η γενικότερη πολιτική αστάθεια κατέστησαν τη ζωή δυσκολότερη και αβέβαιη, οξύνοντας το πρόβλημα της κοινωνικής αναλγησίας και των κοινωνικών κρίσεων, κάνοντας λόγο πλέον για μια νέα κοινωνική μεταρρύθμιση και αναδιάρθρωση της κοινωνίας, στη βάση αυτών που θεωρητικά μόνο είχαν επιτευχθεί. Οι αρχές των ανθρώπινων δικαιωμάτων, της ισότητας, της ελευθερίας, πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε η μεταπολεμική διεθνής κοινότητα, δέχονται ισχυρά πλήγματα, γεγονός που εξώθησε χιλιάδες ανθρώπους στις ΗΠΑ και στον υπόλοιπο κόσμο να διεκδικήσουν τα δικαιώματα και την ειρηνική συνύπαρξη όλων. Όμως, δεν αρκεί μόνο η μαζική κινητοποίηση. Χρειάζεται η αυστηροποίηση των νόμων για τα όρια της αστυνομικής εξουσίας, η εκπαίδευση στην κουλτούρα των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η εφαρμογή των διεθνών κανόνων, η πρόσβαση στη δικαιοσύνη χωρίς διακρίσεις αλλά και η αποτελεσματική της απονομή.
Η αμερικανική κοινωνία καλείται σήμερα να αντιμετωπίσει ξανά ένα πρόβλημα που υπάρχει διαχρονικά στο εσωτερικό της και καθορίζει την πορεία της όλα τα χρόνια της ύπαρξής της. Τα περιστατικά των τελευταίων μηνών οδήγησαν μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού να απαιτήσει τη μεταρρύθμιση του συστήματος και τη δημιουργία μιας κοινωνίας που δεν θα αποτελείται από πολίτες πρώτης και δεύτερης διαλογής. Όμως, έδωσαν και το έναυσμα για το ξέσπασμα μιας συσσωρευμένης αγανάκτησης πολλών χρόνων ανοχής της βίας και της αυθαιρεσίας. Είναι βέβαιο πως οι ΗΠΑ είναι αναγκασμένες να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, διαφορετικά η κατάσταση θα επιδεινώνεται όλο και περισσότερο.
Πηγές:
- Amnesty International, Police Violence. Διαθέσιμο σε: https://www.amnesty.org/en/what-we-do/police-brutality/
- Miodrag Soric, US racism part of everyday life, DW.COM,Ιούνιος 2, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.dw.com/en/opinion-us-racism-part-of-everyday-life/a-53661968
- Samuel Sinyangwe, Police have killed 781 people in 2020, Mapping Police Violence. Διαθέσιμο σε: https://mappingpoliceviolence.org/
- David G. Embrick, Two Nations, Revisited: The Lynching of Black and Brown Bodies, Police Brutality, and Racial Control in ‘Post-Racial’ Amerikkka, Sage Journals, Ιούνιος 26, 2015. Διαθέσιμο σε: https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0896920515591950
- United Nations, Basic Principles on the Use of Force and Firearms by Law Enforcement Officials. Διαθέσιμο σε: https://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/UseOfForceAndFirearms.asp
Πηγή Εικόνας: Dion Rabouin, America’s unfinished business, AXIOS, Μάιος 30, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.axios.com/unfinished-business-african-americans-8e792a12-e919-4d49-a374-6f9bbb43b201.html