Γράφει ο Γιώργος Συμεωνίδης
Σε γενικά πλαίσια, τα κράτη στο Διεθνές Σύστημα για να μπορέσουν να διεκδικήσουν ένα αξιόλογο κύρος, χρησιμοποιούν ισχυρές μορφές ισχύος όπως είναι για παράδειγμα η εδαφική κυριαρχία, ο μεγάλος πληθυσμός, η οικονομική δύναμη και η στρατιωτική ισχύ. Τα μικρά κράτη σε αντίθεση, πρέπει να βρουν εναλλακτικές μορφές ισχύος πέρα από τις ισχυρές, ώστε να έχουν την δυνατότητα να αναδειχθούν στο άναρχο και ανταγωνιστικό Διεθνές Σύστημα. Ένα παράδειγμα μιας ήπιας μορφής ισχύος είναι η εκπαίδευση και πιο συγκεκριμένα η τριτοβάθμια εκπαίδευση, η οποία μάλιστα θεωρείται από τις πιο επιτυχημένες μορφές καθώς οι νέες τάσεις για ανταγωνισμό δεν μπορούν να μην συμπεριλάβουν την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού. Το να έχει μια χώρα ένα ανταγωνιστικό και εξελιγμένο εκπαιδευτικό σύστημα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, την βοηθά σταδιακά να αποκτήσει ένα καλύτερο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στο Διεθνές Σύστημα. Τα πανεπιστήμια και τα κολλέγια μπορούν να εξελίξουν το επίπεδο γνώσης, συζήτησης και ανάπτυξης σε μια χώρα σε μεγάλο επίπεδο. Δεν είναι τυχαίο που οι ΗΠΑ, οι οποίες ήδη δρουν ως ένα πολύ ισχυρό κράτος με σκληρές μορφές ισχύος στο Διεθνές Σύστημα, επιδιώκουν την ανάπτυξη της εκπαίδευσης εφόσον την θεωρούν ως μία από τις πιο ισχυρές μορφές ήπιας ισχύος. Ένα παράδειγμα ενός μικρού κράτους που διαπρέπει και χρησιμοποιεί αποτελεσματικά το εκπαιδευτικό σύστημα ως μια μορφή ήπιας ισχύος είναι η Φινλανδία, η οποία προσπαθεί συνεχώς να βελτιώνει την ποιότητας της εκπαίδευσης της για τους υποσχόμενους εισερχόμενους σπουδαστές από όλο τον κόσμο. Ως ένα από τα ισχυρότερα στοιχεία της Φινλανδίας είναι πως προωθείται ως παγκόσμια λύτης προβλημάτων, αυτή η ικανότητα προκύπτει από ένα άριστο εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο συνδέεται με τις κοινωνικές αρχές και αυτές που αναφέρονται στην οικονομική και βιοτική ανταγωνιστικότητα. Θεωρώ πως τα μικρά κράτη θα πρέπει να δώσουν μια ιδιαίτερη προσοχή κι έμφαση στο εκπαιδευτικό τους σύστημα, διότι είναι μία μορφή ισχύος που μπορεί με βασικά βήματα να αναπτυχθεί και να χρησιμοποιηθεί προς όφελός αυτών των κρατών ώστε να αναδειχθούν στο Διεθνές Σύστημα.
Η περίπτωση της Ελλάδας: Το 2014 σύμφωνα με την παγκόσμια κατάταξη εκπαιδευτικών συστημάτων του ιδρύματος Economist Intelligence Unit, η Ελλάδα κατατάσσεται στην τελευταία θέση στην Ευρώπη και στην 33η στον κόσμο, ενώ το καλύτερο στην Ευρώπη το έχει η Φινλανδία. Αυτή η έρευνα είναι ένα σημάδι ότι η Ελλάδα πρέπει να αναλογιστεί την θέση της και να διορθώσει την κατάσταση. Οι τρόποι για να βελτιωθεί το εκπαιδευτικό σύστημά της ποικίλουν, παρόλα αυτά κατά την γνώμη μου έχει το παράδειγμα της Κύπρου προς εκμετάλλευση. Η Κύπρος επέτρεψε την λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων με μεγάλη επιτυχία. Λόγω των πολλών κοινών που έχουν οι δύο χώρες, όπως η γλώσσα, η γεωγραφική θέση και η κουλτούρα, θεωρώ ότι μπορεί να επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει το παράδειγμα της Κύπρου, ώστε να αναδειχθεί το εκπαιδευτικό της σύστημα. Τα τελευταία χρόνια ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Κ. Μητσοτάκης έχει αναφέρει αρκετές φορές την επιθυμία του για την δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων και να επιτραπεί η λειτουργία τους, διότι στο ισχύον Σύνταγμα (άρθρο 16, παράγραφος 5 και παράγραφος 8) είναι σαφές πως απαγορεύεται η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Έγινε προσπάθεια αναθεώρησης του συγκεκριμένου άρθρου μέσω της Βουλής αλλά χωρίς επιτυχία. Πιστεύω, πως αυτό είναι ένα βασικό κομμάτι που θα πρέπει σταδιακά να αλλάξει χωρίς προκαταλήψεις. Αρχικά, δηλαδή, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια μπορούν να ενισχύσουν τον ρόλο του Πανεπιστημίου στην οικονομία και την κοινωνία και να στηρίξουν την Παιδεία. Ταυτόχρονα, μπορούν να συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας μέσω των αποφοίτων τους και να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Επιπλέον, λόγω τις γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας θα μπορούσε να γίνει εκπαιδευτικό κέντρο της Μεσογείου και σύνδεσμος σπουδών μεταξύ Ασίας, Αφρικής και Ευρώπης. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με μελέτη της Εθνικής Τράπεζας, η Ελλάδα θα μπορούσε να προσελκύσει πάνω από 100.000 ξένους φοιτητές, συμβάλλοντας θετικά στην οικονομία και στο ΑΕΠ της χώρας αναδεικνύοντας την ως ένα περιφερειακό κέντρο εκπαίδευσης. Η προσέλκυση ξένων φοιτητών, πέρα του ότι θα βοηθήσει τις τοπικές κοινωνίες οικονομικά, θα προωθούσε τον πολιτισμό και την κουλτούρα της προς τις χώρες των ξένων φοιτητών. Αυτό θα οδηγούσε στην βελτίωση της εθνικής ταυτότητας της Ελλάδας και θα άλλαζε την φήμη που της έχουν προσδώσει οι ξένοι ως «τεμπέληδες και διεφθαρμένους». Παράλληλα, ο ευγενής ανταγωνισμός μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών πανεπιστημίων, θα προσέδιδε ένα ακόμη κίνητρο για τη βελτίωση γενικότερα του επιπέδου της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε φοιτητές αλλά και φυσικά για τους καθηγητές. Το κατάφερε η Κύπρος, οπότε γιατί όχι και η Ελλάδα; Η δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων θεωρώ πως θα έχει ένα θετικό αντίκτυπο για την χώρα.
Παρόλα αυτά η λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων δεν είναι η μόνη λύση. Για παράδειγμα η Φινλανδία έχει καταφέρει να έχει ένα από τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα παγκοσμίως χωρίς την χρήση ιδιωτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η Ελλάδα θεωρώ πως λόγω της πρόσφατης οικονομικής κρίσης που πέρασε, έχει παραμελήσει σημαντικά το εκπαιδευτικό της σύστημα, ενώ αντιθέτως θα έπρεπε να δώσει προτεραιότητα στην βελτίωσή του, καθώς μέσω αυτού θα έχει περισσότερα οφέλη στο μακροπρόθεσμο μέλλον με λιγότερο κόστος. Παρόλα αυτά, υπάρχουν παραδείγματα προς μίμηση για να αξιοποιήσει και να διορθώσει την κατάσταση. Κατά την γνώμη μου, η Ελλάδα έχει πολύ σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα και ένα τεράστιο πολιτιστικό υπόβαθρο, που θα την βοηθούσαν να αποκτήσει μια πολύ ισχυρή και αξιόπιστη εκπαίδευση. Μην ξεχνάμε ότι το νόημα της δημοκρατίας, της φιλοσοφίας, της ιατρικής και διαφόρων επιστημών, γεννήθηκαν σε αυτή τη χώρα. Με μεγάλα ιστορικά ονόματα όπως ο Σωκράτης, ο Αριστοτέλης και ο Περικλής να κοσμούν με τις γνώσεις τους και τη σοφία τους εκατοντάδες χιλιάδες ακαδημαϊκά κείμενα. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που ήταν από τις πρώτες που ανέπτυξαν και εξέλιξαν τις θετικές επιστήμες όπως τα μαθηματικά, τη γεωμετρία και την φυσική. Παράλληλα, είναι η χώρα που δημιούργησε θεσμούς, όπως τους Ολυμπιακούς αγώνες, διδάσκοντας ενεργά την ευγενή άμιλλα μέσω αυτών, ενώνοντας όλη την υφήλιο με ένα πνεύμα. Νομίζω πως είναι προφανές το γεγονός πως η χώρα αυτή θα μπορούσε να έχει εκμεταλλευτεί το δώρο της ιστορίας που της έχει κληροδοτηθεί, προσφέροντας άριστες υποδομές και παιδεία γνωστή και σεβαστή σαν την αρχαία ελληνική, ως έλξης για φοιτητές ανά τον κόσμο που θέλουν να σπουδάσουν.
Η Ελλάδα πιστεύω πως πρέπει να στηρίξει το εκπαιδευτικό της σύστημα και την τριτοβάθμια εκπαίδευση και να το εξελίξει, καθώς όπως βλέπουμε θα μπορούσε να έχει πολλά θετικά αποτελέσματα σε όλο το εύρος της χώρας. Θα πρέπει όμως να βελτιωθεί και εκσυγχρονιστεί η πολιτική της πάνω στο εκπαιδευτικό σύστημα και με απλά βήματα να ξεκινήσει να γίνεται μια πιο δυναμική χώρα, όχι μόνο σε λόγια όπως σήμερα, αλλά πρώτιστος με πράξεις. Με αυτήν την ισχυρή μορφή ήπιας ισχύος θα μπορούσε να αναδειχθεί σε τομείς εξωτερικής πολιτικής, δρώντας ως αντίβαρο στην προβληματική και οπισθοδρομική περιφέρεια της Νότιας Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου.
Όπως η Φινλανδία αυτοαποκαλείται ως λύτης προβλημάτων, έτσι θα μπορούσε και η Ελλάδα μέσω της εκπαίδευσης, να επικαλεστεί αυτήν την ήπια ισχύ για να διεκδικήσει κύρος στα διεθνή δρώμενα, ξανά ως η φιλόσοφος επιστήμονας του κόσμου.
Βιβλιογραφία
- Aidarbek, A. and Kanat, Y. (2004) Education as a Soft Power Instrument of Foreign Policy. Procedia – Social and Behavioral Sciences 143 p.501 – 503.
- Anna, W. Maciej, M. and Marta, S. (2015) Education as a Source and Tool of Soft Power in International Relations. European Political Science. Research Gate.
- Esos, Κ. Μητσοτάκης για Ιδιωτικά Πανεπιστήμια: Δεν πρόκειται να κάνουμε τίποτα που να παραβιάζει το ελληνικό Σύνταγμα, 08/09/2019, Διαθέσιμο σε:
https://www.esos.gr/arthra/64058/k-mitsotakis-gia-idiotika-panepistimia-den-prokeitai-na-kanoyme-tipota-poy-na
- Joseph, N. (2004) Soft Power in Higher Education. Harvard University. Access in: https://www.educause.edu/ir/library/pdf/FFP0502S.pdf
- Liberal, Ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα: Η ευκαιρία και τα οφέλη, 14/02/19, Διαθέσιμο σε:
https://www.liberal.gr/apopsi/idiotika-panepistimia-stin-ellada-i-eukairia-kai-ta-ofeli/240356?fbclid=IwAR0yAIRIsI-SHP0j6mddrm4c6bts7f8iRS4HwXQrD4mjA-YQIHGFQj2BTdg
- Paraskinio, Στην Ελλάδα το χειρότερο εκπαιδευτικό σύστημα της Ευρώπης, 08/05/2014, Διαθέσιμο σε:
https://www.paraskhnio.gr/xeirotero-ekpaideytiko-systima-stin/
- To Vima, Μητσοτάκης: Ηρθε η ώρα για ιδιωτικά Πανεπιστήμια, 12.02.2019, Διαθέσιμο σε: https://www.tovima.gr/2019/02/12/politics/mitsotakis-irthe-i-ora-gia-idiotika-panepistimia/
- Εικόνα: Διαθέσιμη σε αυτή την ιστοσελίδα: Wikipedia