Γράφει η Χριστίνα Σωτηροπούλου
Το φαινόμενο της Βόρειας Κορέας εξετάζεται και παρουσιάζεται σε τέτοιο βαθμό τα τελευταία χρόνια, ώστε ακόμη και άνθρωποι χωρίς ιδιαίτερη επαφή με τις διεθνείς σχέσεις να γνωρίζουν για το καθεστώς της, τις απειλές που εξαπολύει προς τον κόσμο και τις σχέσεις της με τις μεγάλες δυνάμεις. Το Νότιο τμήμα ωστόσο της Κορεάτικης χερσονήσου, η Δημοκρατία της Κορέας αποτελεί μια εξίσου σημαντική, αν και με διαφορετική έννοια, δύναμη. Συνιστά ένα επιτυχημένο παράδειγμα χώρας που εκμεταλλεύθηκε την αγορά και ακολούθησε εμπορικές πολιτικές με βάση τις εξαγωγές για να μετατραπεί από μια αδύναμη και υπερχρεωμένη χώρα, στην 11η μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως, 4η στην Ασία κερδίζοντας το προσωνύμιο «Ασιατική Τίγρης» και να γίνει μέλος της ομάδας G20. Είναι φανερό, πως η Νότια Κορέα με τις οικονομικές δυνατότητες της και την σημαντική γεωγραφική της θέση δεν κερδίζει μόνο το δικό μας ενδιαφέρον αλλά και αυτό των μεγάλων περιφερειακών και μη χωρών, δημιουργώντας μια ιδιαίτερη ισορροπία δυνάμεων στην Ανατολική Ασία μεταξύ της Κορεατικής χερσονήσου, της Ιαπωνίας και κυρίως της Κίνας και της Αμερικής.
Οι μεγαλύτερες δυνάμεις, ανάμεσα στις οποίες κινείται η Νότια Κορέα, είναι η Κίνα και οι ΗΠΑ και δεδομένου του ανταγωνισμού των δυο χωρών, η ανεύρεση ενός σημείου ισορροπίας δεν είναι εύκολη υπόθεση.
Η Νότια Κορέα ανέπτυξε διπλωματικές σχέσεις με την Κίνα μόλις το 1992 και σήμερα οι δυο χώρες αλληλεπιδρούν έντονα στον χώρο της οικονομίας με την Κίνα να αποτελεί τον νούμερο ένα εμπορικό εταίρο της Σεούλ και την μεγαλύτερη αγορά για τις εξαγωγές και επενδύσεις της. Αυτό την βάζει σε μια κατάσταση εξάρτησης, όπου βρίσκει τον εαυτό της ευάλωτο απέναντι στην Κίνα και σε πολιτικές αντιποίνων για τυχόν κινήσεις και ανοίγματα προς τις ΗΠΑ που την ενοχλούν. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αντίδραση της Κίνας στην εγκατάσταση του αμερικανικού αντιπυραυλικού αμυντικού συστήματος THAAD στην Νότια Κορέα το 2016. Το Πεκίνο υποψιαζόταν πως το σύστημα δεν αφορούσε αποκλειστικά την άμυνα απέναντι στην Βόρεια Κορέα, αλλά θα μπορούσε και να διεισδύσει στην Κίνα μέσω ραντάρ και να εντοπίσει τις κινήσεις των στρατιωτικών της δυνάμεων. Αυτό οδήγησε στην επιβολή ανεπίσημων κυρώσεων κατά της Κορέας που στόχευαν κατά κύριο λόγο τον τουρισμό και την κορεάτικη βιομηχανία θεάματος, πλήττοντας την οικονομία της και ως αντάλλαγμα για την αποκατάσταση των σχέσεων των δυο, δέσμευσε την Σεούλ να μην προχωρήσει σε περαιτέρω εξέλιξη του THAAD, να μην συμμετάσχει σε αμερικανικά δίκτυα πυραυλικής άμυνας και στο συμμαχικό τρίπτυχο ΗΠΑ – Ιαπωνία – Νότια Κορέα. Η Κίνα επομένως προσπαθεί να διαχειριστεί τους οικονομικούς της δεσμούς με την χώρα για να την απομακρύνει από τις ΗΠΑ, των οποίων την παρουσία στην χερσόνησο αντιλαμβάνεται ως απειλή στην σταθερότητα και μια προσπάθεια για περιορισμό των κινήσεων και της κυριαρχίας της στην περιοχή, με μεγαλύτερο φόβο της το σενάριο ένωσης της Κορεατικής χερσονήσου υπό αμερικανική επιρροή, κάτι που θα έκανε τα αμερικανικά στρατεύματα να φτάσουν ως τα κινεζικά σύνορα.
Αυτό που όμως είχε στείλει εξαρχής στην αγκαλιά των Ηνωμένων Πολιτειών την Σεούλ ήταν η Αμερικανική στήριξη της στον πόλεμο της Κορέας και η αντίστοιχη στήριξη της Βόρειας Κορέας από την κομμουνιστική Κίνα, στήριξη που ακόμη υπάρχει και δημιουργεί δυσπιστία στις σχέσεις με το Πεκίνο.
Η συμμαχία της Νότιας Κορέας με τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια «κολόνια» που κρατάει πάνω από 60 χρόνια και είναι στρατηγικής σημασίας και για τις δυο χώρες. Μοιράζονται μια συνθήκη αμοιβαίας άμυνας από το 1953, η Σεούλ προστατεύεται κάτω από την «πυρηνική ομπρέλα» των ΗΠΑ, ενώ περίπου 28,500 αμερικανικά στρατεύματα παραμένουν σταθμευμένα στην χώρα ως εγγύηση άμυνας απέναντι στην Βόρεια Κορέα αλλά και ως ένδειξη και υπενθύμιση του αμερικανικού ενδιαφέροντος για την περιφέρεια. Η αμερικανική στήριξη και εξασφάλιση εθνικής ασφάλειας ήταν άλλωστε αυτό που επέτρεψε στην χώρα να αφοσιωθεί στην ανάπτυξη της και να κάνει θαύματα με την οικονομία της γι’ αυτό και προσπαθεί ως αντάλλαγμα να την υποστηρίζει στην πολιτική που ακολουθεί στην Ασία. Πρόσφατο συμβάν που το αποδεικνύει αποτελεί η απόφαση της να συμμετάσχει στην αμερικανική στρατηγική για έναν «ανοιχτό και ελεύθερο Ινδο – Ειρηνικό» ακόμη και αν κάτι τέτοιο την βάλει στο στόχαστρο της Κίνας.
Οι αλλαγές των τελευταίων χρόνων ωστόσο δείχνουν μια κρίση να διαπερνά την συμμαχία σε ζητήματα τόσο στρατιωτικού κόστους, καθώς ο Trump επιμένει η Σεούλ να επωμιστεί μεγαλύτερο μέρος του βάρους σε ότι αφορά την άμυνα, όσο και διαχείρισης του Βόρειου γείτονα της. Ο περισσότερο φιλελεύθερος Πρόεδρος της Νότιας Κορέας Moon Jae In επιδιώκει την δημιουργία ουσιαστικών σχέσεων με την Βόρεια Κορέα, χωρίς να επιζητά ως προτεραιότητα την άμεση αποπυρηνικοποίηση της κάτι το οποίο αντίθετα η κυβέρνηση Trump θέτει ως πρώτο στόχο, θέτοντας περισσότερες πιέσεις στην Πιονγιάνγκ απ’ ότι ίσως θα ήθελε η Σεούλ. Έχει δημιουργηθεί επομένως ένα κλίμα αβεβαιότητας και αντι – αμερικανισμού κυρίως ανάμεσα στους νεότερους Νοτιοκορεάτες οι οποίοι φοβούνται όχι μόνο για τυχόν επίθεση στους βόρειους γείτονές τους αλλά ανησυχούν και για την χλιαρότητα της Αμερικής, αφού ο Πρόεδρος Trump δεν φαίνεται απόλυτα αφοσιωμένος στις παραδοσιακές συμμαχίες της χώρας.
Εν μέσω μάλιστα αυτής της κατάστασης, η βασιζόμενη στις εξαγωγές οικονομία της Νότιας Κορέας παρουσιάζεται να πλήτεται έντονα από την εμπορικό πόλεμο που διεξάγεται μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ, που αποτελούν αντίστοιχα τον πρώτο και δεύτερο σημαντικότερο εμπορικό εταίρο της χώρας. Η μείωση των εισαγωγών από την Κίνα στις ΗΠΑ επηρεάζει την Σεούλ η οποία στέλνει τεχνολογικά και όχι μόνο ενδιάμεσα αγαθά στην Κίνα και των οποίων η ζήτηση έχει μειωθεί λόγω των δασμών και περιορισμών που επιβάλλονται στα τελικά προϊόντα που φεύγουν από αυτή προς την Αμερική. Μέσα στον Σεπτέμβριο μάλιστα οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν νέο γύρο δασμών με 15% εισφορά σε εισαγωγές από την Κίνα συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογικών προϊόντων. Με αυτά τα δεδομένα πολλές κορεατικές εταιρείες φεύγουν από την Κίνα και προσπαθούν να ανοιχτούν προς νέες οικονομίες της Νοτιοανατολικής Ασίας ή να επιστρέψουν στην Κορεατική χερσόνησο από όπου μπορούν να κάνουν απευθείας εξαγωγές στην Αμερική, στα πλαίσια της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου μεταξύ των χωρών.
Αυτό που φαίνεται να είναι τελευταία στόχος της Νοτιοκορεάτικης κυβέρνησης είναι να μπορέσει να αποφύγει αυτό το ¨δομικό σάντουιτς¨ στο οποίο βρίσκεται αυξάνοντας τις δικές της δυνάμεις ώστε να παίξει έναν πιο αποφασιστικό ρόλο στην χερσόνησο, βρίσκοντας νέες αγορές για επενδύσεις και εξαγωγές και προπαντός ερχόμενη η ίδια σε συνεννόηση με την Βόρεια Κορέα. Και ίσως και αυτή να είναι τελικά η λύση στο δίλημμα της, καθώς δεν θα μπορούσε ούτε να θυσιάσει την άμυνα και ασφάλεια που κερδίζει από τις ΗΠΑ για την οικονομία της αλλά ούτε και τις οικονομικές της σχέσεις με την Κίνα για χάρη της παραδοσιακής συμμάχου της.
Πηγές:
1. Gelber G. Harry, Κίνα – Ο δράκος της Ασίας, μτφρ: Κατσάνης Βαγγέλης, Αθήνα, εκδ. Ψυχογιός Α.Ε, 2009.
2. John Power, Trump, Moon and a fight over the bill. In US-Korea ties, a perfect storm for Kim Jong-un, South China Morning Post, Ιανουάριος 12, 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.scmp.com/week-asia/geopolitics/article/2181765/trump-moon-and-fight-over-bill-us-korea-ties-perfect-storm-kim
3. Kissinger Henry, Does America Need A Foreign Policy?, Νέα Υόρκη, The Free Press, 2002.
4. Kristian McGuire, China-South Korea Relations: A Delicate Détente, The Diplomat, Φεβρουάριος 27, 2018. Διαθέσιμο σε: https://thediplomat.com/2018/02/china-south-korea-relations-a-delicate-detente/
5. Laura Zhou, South Korea and China relations warming but chilly restrictions remain, South China Morning Post, Οκτώβριος 18, 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/2169183/south-korea-and-china-relations-warming-chilly-restrictions
6. Lee Jeong Ho, South Korea nimbly dodges crossfire of US-China trade war, South China Morning Post, Δεκέμβριος 14, 2018, Διαθέσιμο σε: https://www.scmp.com/news/asia/east-asia/article/2177854/south-korea-nimbly-dodges-crossfire-us-china-trade-war
7. Martin Farrer, US and China begin imposing new tariffs as trade war escalates, The Guardian, Σεπτέμβριος 1, 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/business/2019/sep/01/us-and-china-begin-imposing-new-tariffs-as-trade-war-escalates
8. Michael Fuchs, Abigail Bard, How to Create a Durable U.S.-South Korea Alliance, Center for American Progress, Αύγουστος 20, 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.americanprogress.org/issues/security/reports/2019/08/20/473713/create-durable-u-s-south-korea-alliance/
9. Patrick Monaghan, Is the US-South Korea Alliance in Trouble?, The Diplomat, Απρίλιος 21, 2018. Διαθέσιμο σε: https://thediplomat.com/2018/04/is-the-us-south-korea-alliance-in-trouble/
10. William Gallo, South Korea Waits Out US-China Trade War, VOA News, Μάιος 17, 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.voanews.com/east-asia/south-korea-waits-out-us-china-trade-war