Το δικαίωμα στην άμβλωση σε Ελλάδα, Ευρώπη και Αμερική

Γράφει η Ιωάννα Γεωργία Πατεράκη

 Άμβλωση είναι η τεχνητή διακοπή της κύησης με τη χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων ή χειρουργικής επέμβασης^[1]. Οι λόγοι που οδηγούν στην άμβλωση και την καθιστούν επιτακτική μπορεί να είναι προσωπικοί, λόγοι υγείας ή αποφυγής κοινωνικού στιγματισμού.

Η άμβλωση είναι μια ιδιαίτερα ασφαλής ιατρική επέμβαση, όταν πραγματοποιείται κατά τις νόμιμες ιατρικές διαδικασίες σε ειδικές κλινικές. Πως αντιμετωπίζεται, όμως, από διαφορετικά νομικά συστήματα αυτό το φλέγον ζήτημα;  Παρά το ότι στη χώρα μας η άμβλωση είναι μια νόμιμη διαδικασία σε άλλες χώρες απαγορεύεται ή τίθεται υπό αυστηρές προϋποθέσεις που περιορίζουν ασφυκτικά το δικαίωμα της γυναίκας να επιλέξει η ίδια για το σώμα και τον εαυτό της. Τέτοιες ακραίες νομοθετικές ρυθμίσεις καταλήγουν να έχουν αντίθετα αποτελέσματα από εκείνα, τα οποία στόχευαν κατά τη θέσπιση τους. Στην περίπτωση της απαγόρευσης των αμβλώσεων οι γυναίκες καταφεύγουν στη παράνομη τέλεση τους χωρίς ασφάλεια από πρόσωπα δίχως ειδικές γνώσεις ή σε χώρο μη ενδεδειγμένο^[2]. Το φαινόμενο αυτό οδηγεί συχνά σε θάνατο ή αναπηρία της εγκύου. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, οι μη ασφαλείς αμβλώσεις αποτελούν την τρίτη αιτία μητρικών θανάτων παγκοσμίως^[3]. 

Στην Ελλάδα το δικαίωμα στην άμβλωση απορρέει από το συνταγματικό δικαίωμα της ελεύθερης διάθεσης της προσωπικότητας του άρθρου 5 και ειδικότερα του σωματικού αυτοκαθορισμού που προκύπτει από τη παράγραφο 2, του δικαιώματος στην ζωή και την υγεία της παραγράφου 5, καθώς και από το  δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του άρθρου 9 παρ. 1 που αντιστοιχεί στο άρθρο 8 της ΕΣΔΑ. Το νομοθετικό πλαίσιο των αμβλώσεων βρίσκει έρεισμα στο Ν. 1609/1986^[4]. Στο άρθρο 1 καθιερώνεται υποχρέωση της Πολιτείας για την προστασία της υγείας της γυναίκας,  να παρέχει περίθαλψη σε οργανωμένες νοσηλευτικές μονάδες κατά την τεχνητή διακοπή της κύησης. Μελετώντας τα άρθρα 304, 304 Α, 305 του Ποινικού Κώδικα προκύπτει, ότι δεν είναι άδικη πράξη η άμβλωση με τη συναίνεση της εγκύου ή των εχόντων τη γονική της μέριμνα εφόσον είναι ανήλικη από γιατρό μαιευτήρα/γυναικολόγο σε οργανωμένη νοσηλευτική μονάδα. Συγκεκριμένα αυτή είναι επιτρεπτή, αν δεν έχουν συμπληρωθεί δώδεκα εβδομάδες κύησης (“ρύθμιση των προθεσμιών” – η άμβλωση είναι επιτρεπτή μέσα σε ορισμένο χρονικό διάστημα), αν  από τον προγεννητικό έλεγχο έχει διαπιστωθεί σοβαρή ανωμαλία του εμβρύου, υπάρχει αναπότρεπτος κίνδυνος για τη ζωή της εγκύου ή τέλος αν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού, αποπλάνησης ανήλικης ή κατάχρησης γυναίκας ανίκανης να αντισταθεί.

Στην ελληνική έννομη τάξη οι αμβλώσεις είναι επιτρεπτές, διότι ο νομοθέτης προέβη σε αξιολογική σύγκριση του δικαιώματος στη ζωή της εγκύου, η οποία είναι μια αυτοτελής και αυθύπαρκτη προσωπικότητα και του εμβρύου,  αντικειμένου δικαιικής προστασίας, το οποίο δεν αποτελεί πλήρης ανθρώπινη οντότητα σαν υποκείμενο δικαίου^[5] παρά μόνο αν γεννηθεί ζωντανό. Στη περίπτωση αυτή αντιμετωπίζεται από την ελληνική έννομη τάξη ως έννομο αγαθό^[6] που απαιτεί προστασία.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν υπάρχει συγκεκριμένη νομοθεσία, η οποία να ρυθμίζει το θέμα των αμβλώσεων, διότι αυτό επαφίεται στο περιθώριο εκτίμησης των κρατών, με εξαίρεση όταν η ζωή της γυναίκας βρίσκεται σε κίνδυνο. Τότε επιβάλλεται η ακώλυτη πρόσβαση της σε άμβλωση. Η Ένωση ως θεματοφύλακας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προωθεί επί σειρά ετών τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων χωρίς περιορισμούς και την ασφαλή τέλεση τους. Σήμερα, σε όλα σχεδόν τα κράτη της νομιμοποιείται η άμβλωση κατά απαίτηση, ενώ ακόμα και στις πιο αυστηρές νομοθεσίες δίνεται τουλάχιστον η δυνατότητα για άμβλωση σε περίπτωση κινδύνου  ζωής ή υγείας της γυναίκας. Εξαίρεση στα παραπάνω αποτελούν η Ανδόρα και η Μάλτα, κράτη στα οποία απαγορεύεται πλήρως η άμβλωση, ενώ στο Σαν Μαρίνο και το Λιχτενστάιν επιτρέπεται μόνο όταν η εγκυμοσύνη αποτελεί κίνδυνο για τη ζωή ή την υγεία της γυναίκας ή είναι αποτέλεσμα βιασμού^[7].

Με βάση την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Πολωνίας στις 22 Οκτωβρίου 2020, η de facto  ασφυκτική απαγόρευση των αμβλώσεων, ακόμα, και στην περίπτωση που το έμβρυο πάσχει από σοβαρή δυσμορφία, προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις και το έντονο ξέσπασμα χιλιάδων πολιτών οι οποίοι διαδήλωσαν ως ένδειξη διαμαρτυρίας. Η πνιγηρή πολιτική της Πολωνίας στο θέμα των αμβλώσεων οδήγησε στο να χάσει τη ζωή της από σηψαιμία μια 30χρονη έγκυος γυναίκα καθώς οι θεράποντες γυναικολόγοι της δεν προέβησαν σε άμβλωση, για να αφαιρέσουν από τη μήτρα της έμβρυο στο σάκο του οποίου δεν υπήρχε αμνιακό υγρό, αλλά αντ’ αυτού περίμεναν να πεθάνει μόνο του. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καταδίκασε τα γεγονότα αυτά ζητώντας από την Πολωνία άρση της απαγόρευσης των αμβλώσεων και παροχή εχέγγυων για νόμιμη και ασφαλή τέλεση τους με Ψήφισμα του ( 2020/2876(RSP) )^[8].

Από τη σκοπιά της νομολογίας, το ΕΔΔΑ στην υπόθεση Vo v. France Judgment^[9] εξέφρασε την άποψη ότι το έμβρυο δεν προστατεύεται νομικά από το άρθρο 2 της ΕΣΔΑ για το δικαίωμα στη ζωή ως άτομο και ότι μόνο τυχόν εγγυήσεις μπορούν να επεκταθούν σαν προστασία του, καθώς επί το πλείστον το δικαίωμα στην άμβλωση εντάσσεται στη σφαίρα της ιδιωτικής ζωής της μητέρας (άρθρο 8 ΕΣΔΑ) και αφορμάται από τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της. Όσον αφορά την ύπαρξη του δικαιώματος σε άμβλωση το δικαστήριο αναφέρει, ότι παρά το γεγονός ότι η νομοθεσία για τις αμβλώσεις εντάσσεται στο πλαίσιο της ιδιωτικής ζωής της μητέρας του άρθρου της 8 ΕΣΔΑ, δύναται να υπάρξει στάθμιση του με τα αντικρουόμενα δικαιώματα, συμφέροντα και ελευθερίες του πατέρα ή του εμβρύου ως εν δυνάμει ζωή (Υπόθεση Brüggemann και Scheuten κατά Γερμανίας, παρ. 61)^[10].  

Στην υπόθεση A, B and C v. Ireland^[11],  το ΕΔΔΑ δικαίωσε μόνο μια από τις 3 προσφεύγουσες. Συγκεκριμένα μια καρκινοπαθή, η οποία ενώ γνώριζε ότι βρισκόταν σε κίνδυνο ζωής από την υφιστάμενη εγκυμοσύνη της δεν μπορούσε να βρει κάποιο γιατρό να  διαγνώσει έγκυρα, ότι η συνέχιση της κύησης θα έφερνε σε κίνδυνο τη ζωή της ή το ότι το βρέφος δε θα γεννιόταν με ανωμαλίες λόγω των χημειοθεραπειών στις οποίες είχε υποβληθεί πριν την ανακάλυψη της εγκυμοσύνης, εξαιτίας έλλειψης νομοθετικού πλαισίου, διαπιστώνοντας έτσι παράβαση του δικαιώματος της για σεβασμό της ιδιωτικής ζωής της (8 ΕΣΔΑ). Σημειώνεται, ότι στην Ιρλανδία οι αμβλώσεις επιτρέπονταν μόνο στην περίπτωση κινδύνου ζωής της μητέρας. Έτσι, για την πρώτη και τη δεύτερη προσφεύγουσα το ΕΔΔΑ έκρινε, ότι το να μη μπορούν να προβούν σε άμβλωση στη χώρα τους για λόγους προσωπικούς και κινδύνου υγείας αντίστοιχα, ήταν εντός των ορίων του σεβασμού της ιδιωτικής τους ζωής. Αφενός προστατεύονταν οι ηθικές αξίες του ιρλανδικού λαού και αφετέρου τους δινόταν δικαίωμα να ταξιδέψουν στο εξωτερικό για να κάνουν έκτρωση.

Στο διεθνή χώρο και ειδικότερα στην Αμερική υπόθεση σταθμός ήταν η Roe v. Wade^[12] (1973). Η υπόθεση αυτή στάθηκε αφορμή για τη διαμόρφωση του ισχύοντα νόμου περί αμβλώσεων στην Αμερική. Το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε, ότι οι γυναίκες είχαν συνταγματικό αυτοτελές δικαίωμα στην άμβλωση που βασίζεται στο δικαίωμα για προσωπική ιδιωτική ζωή που αξιώνει αποχή της κρατικής παρεμβατικότητας. Το έμβρυο χαρακτηρίστηκε ως “δυνητική ζωή” και όχι ως άτομο. Συνεπώς, δεν μπορούν να του απονεμηθούν δικαιώματα. Επιπλέον, το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης καθορίστηκε ως χρονικό πλαίσιο, κατά τη διάρκεια του οποίου το δικαίωμα της γυναίκας δεν μπορεί να υπόκειται σε κανένα περιορισμό.

Στην αμερικανική θεωρία η συνταγματικά προστατευόμενη ιδιωτικότητα ταυτίζεται με την αυτονομία του ατόμου. Υπόθεση σταθμός για το παραπάνω ήταν η Eisenstadt vs Baird^[13] (1972) στην οποία ο δικαστής Brennan διατύπωσε ότι  “if the right to privacy means anything, it is the right of the individual, married or single, to be free from unwanted governmental intrusion into matters so fundamentally affecting a person as the decision whether to bear or beget a child”. Η αμερικανική νομολογία, αναφέρει ότι το δικαίωμα στην άμβλωση αποτελεί ζήτημα του ελέγχου του σώματος και των συνεπειών της μεταβολής της ταυτότητας που η εγκυμοσύνη επιβάλει στη γυναίκα^[14].

Το δικαίωμα στην άμβλωση με βάση την ανάλυση που προηγήθηκε είναι φανερό ότι αντιμετωπίζεται διαφορετικά σε ξεχωριστές έννομες τάξεις με βάση ηθικούς άξονες και προσεγγίσεις συνταγματικών δικαιωμάτων. Σε κάθε περίπτωση, αναγκαίο κρίνεται το δικαίωμα στην άμβλωση να μη περιορίζεται, αλλά να μπορεί να ασκείται ακώλυτα και με ασφάλεια. Την επιτακτική αυτή ανάγκη επιβεβαιώνουν τα στατιστικά στοιχεία του ΠΟΥ για το 2021.

Παγκοσμίως, κάθε χρόνο λαμβάνουν χώρα 73 εκατομμύρια αμβλώσεις με  ποσοστό 45 % εξ αυτών να είναι μη ασφαλείς οδηγώντας σε θανάτους των εγκύων αλλά και διάφορα είδη σωματικής και ψυχικής νοσηρότητας τους^[15]. Αγώνα για το δικαίωμα στην άμβλωση έχει δώσει η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία έχει τονίσει επανειλημμένα, ότι η απαγόρευση τέλεσης άμβλωσης, ακόμα, και στην περίπτωση βιασμού ή αιμομιξίας αποτελεί παραβίαση του άρθρου 7 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα για την απαγόρευση βασανιστηρίων ή υποβολή σε απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Ακόμα, παραβίαση του ίδιου άρθρου αποτελεί εξίσου η απαγόρευσης τέλεσης άμβλωσης σε περίπτωση εμβρυϊκής ανωμαλίας, η οποία δεν αντισταθμίζεται από τη δυνατότητα της εγκύου να ταξιδέψει σε άλλο κράτος για άμβλωση^[16].

Παγκοσμίως λοιπόν, η άμβλωση είναι μια ιατρική πράξη απολύτως αναγκαία, και είναι μείζονος σημασίας να τελείται ελεύθερα, νόμιμα και με ασφάλεια, καθώς το φαινόμενο μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης είναι αρκετά συχνό και δεν μπορεί να περιοριστεί ούτε με αυστηρές νομοθετικές ρυθμίσεις, οι οποίες τελικά καταλήγουν να θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή και την υγεία των εγκύων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Φωτογραφία διαθέσιμη σε <https://nwlc.org/this-is-personal/>
2. Kulier, R; Kapp, N; Gülmezoglu, AM; Hofmeyr, GJ; Cheng, L; Campana, A (9 November 2011). «Medical methods for first trimester abortion.», τελευταία προσπέλαση (εφεξής τ.π) 24 Δεκεμβρίου 2021
3. Bela Ganatra and others, “From Concept to Measurement: Operationalizing WHO’s Definition of Unsafe Abortion” (2014) 92 Bulletin of the World Health Organization 155, διαθέσιμο σε <https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3949603/> τ.π 24 Δεκεμβρίου 2021
4. World, “Abortion” (Who.intNovember 25, 2021), διαθέσιμο σε  <https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/abortion> τ.π 24 Δεκεμβρίου 2021
5. “Νόμος 1609/1986 – ΦΕΚ 86/Α/3-7-1986 (Κωδικοποιημένος)” (e-nomothesia.gr | Τράπεζα Πληροφοριών ΝομοθεσίαςMay 20, 2021), διαθέσιμο σε <https://www.e-nomothesia.gr/kat-ygeia/n-1609-1989.html>, τ.π 24 Δεκεμβρίου 2021
6. Κατά το Αστικό Δίκαιο, κάθε άνθρωπος έχει ικανότητα δικαίου (34 ΑΚ), δηλαδή το να είναι φορέας δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Ο άνθρωπος καλείται και φυσικό πρόσωπο, το οποίο στη νομική θεωρία αρχίζει να υπάρχει μόλις γεννηθεί ζωντανό (35 ΑΚ). Από τότε ξεκινούν μόνο να του επάγωνται δικαιώματα και υποχρεώσεις. Το κυοφορούμενο δε θεωρείται φορέας παρά μόνο αν γεννηθεί ζωντανό (36 ΑΚ κατά πλάσμα δικαίου της διάταξης, εξομοίωση του κυοφορούμενου με φυσικό πρόσωπο). Απαιτείται, δηλαδή, πλήρωση της νομικής αίρεσης και τα δικαιώματα τα οποία του άνηκαν προσωρινά και μετέωρα κατά την κύηση, οριστικοποιούνται αναδρομικά στο πρόσωπο του – Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 2019 Π.Ν Σάκκουλας, σελίδες 109 έως 114,Έκδοση 5η
7. Μπαστούνας Γιώργος, “Άμβλωση: Έγκλημα χωρίς τιμωρία;”, Expressis Verbis Law Journal, 2018 Elsa Thessaloniki, σελίδα 92 με 100,  Τόμος 2
8. Center for Reproductive Rights (Center for Reproductive RightsMarch 3, 2021),  “European Abortion Law: A Comparative Overview”, Διαθέσιμο σε <https://reproductiverights.org/european-abortion-law-comparative-overview-0/> τ.π 24 Δεκεμβρίου 2021
9. Δελτίο Τύπου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, “Πολωνία: όχι άλλοι θάνατοι λόγω του περιοριστικού νόμου για τις αμβλώσεις”, Νοέμβριος 11, 2021, διαθέσιμο σε <https://www.europarl.europa.eu/news/el/press-room/20211108IPR16844/polonia-ochi-alloi-thanatoi-logo-tou-perioristikou-nomou-gia-tis-amvloseis>, τ.π 24 Δεκεμβρίου 2021
10. European Court of Human Rights. “Vo v. France [GC].” Hudoc. July 2004, διαθέσιμο σε  <https://hudoc.echr.coe.int/fre#{%22itemid%22:[%22002-4246%22]}>
11. Eur Comm HR,  “Bruggemann and Scheuten v. Federal Republic of Germany”, July 12, 1977, διαθέσιμο σε <https://www.globalhealthrights.org/wp-content/uploads/2013/10/Bruggemann-v.-Germany.pdf>
12. ECHR, “A, B and C v. Ireland”, December 16, 2010, διαθέσιμο σε <https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22fulltext%22:[%22A,%20B%20and%20C%20v.%20Ireland%22],%22documentcollectionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22],%22itemid%22:[%22001-102332%22]}>
13. LII / Legal Information Institute 2013 “Jane ROE, et Al., Appellants, v. Henry WADE.”  διαθέσιμο σε <https://www.law.cornell.edu/supremecourt/text/410/113>
14. ‌Justia Law 2021, “Eisenstadt v. Baird, 405 U.S. 438 (1972)”, March 22, 1972, διαθέσιμο σε <https://supreme.justia.com/cases/federal/us/405/438/>
15. Justia Law2021, “Planned Parenthood of Southeastern Pa. V. Casey, 505 U.S. 833 (1992)”, June 29, 1992, διαθέσιμο σε <https://supreme.justia.com/cases/federal/us/505/833/>
16. Α. ΤΣΑΟΥΣΗ-ΧΑΤΖΗ, «Το δικαίωμα στην άμβλωση στις Η.Π.Α. Τριάντα χρόνια μετά την ιστορική απόφαση Roe vs Wade», ΔτΑ, 2005, σελ. 1107-1168
17. World Health Organization, “Abortion – Key Facts” November 25, 2021, διαθέσιμο σε <https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/abortion> τ.π 24 Δεκεμβρίου 2021
18. Spyridoula (Sissy) Katsoni, “The Right to Abortion and the European Convention on Human Rights In Search of Consensus among Member-States”, March 19, 2021, Voelkerrechtsblog, διαθέσιμο σε <https://voelkerrechtsblog.org/the-right-to-abortion-and-the-european-convention-on-human-rights/>, τ.π 24 Δεκεμβρίου 2021

---

^[1] Kulier, R; Kapp, N; Gülmezoglu, AM; Hofmeyr, GJ; Cheng, L; Campana, A (9 November 2011). «Medical methods for first trimester abortion.», τελευταία προσπέλαση (εφεξής τ.π) 24 Δεκεμβρίου 2021

^[2] Bela Ganatra and others, “From Concept to Measurement: Operationalizing WHO’s Definition of Unsafe Abortion” (2014) 92 Bulletin of the World Health Organization 155, διαθέσιμο σε <https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3949603/> τ.π 24 Δεκεμβρίου 2021.

^[3] World, “Abortion” (Who.intNovember 25, 2021), διαθέσιμο σε  <https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/abortion> τ.π 24 Δεκεμβρίου 2021.

^[4] “Νόμος 1609/1986 – ΦΕΚ 86/Α/3-7-1986 (Κωδικοποιημένος)” (e-nomothesia.gr | Τράπεζα Πληροφοριών ΝομοθεσίαςMay 20, 2021), διαθέσιμο σε <https://www.e-nomothesia.gr/kat-ygeia/n-1609-1989.html>, τ.π 24 Δεκεμβρίου 2021.

^[5] Κατά το Αστικό Δίκαιο, κάθε άνθρωπος έχει ικανότητα δικαίου (34 ΑΚ), δηλαδή το να είναι φορέας δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Ο άνθρωπος καλείται και φυσικό πρόσωπο, το οποίο στη νομική θεωρία αρχίζει να υπάρχει μόλις γεννηθεί ζωντανό (35 ΑΚ). Από τότε ξεκινούν μόνο να του επάγωνται δικαιώματα και υποχρεώσεις. Το κυοφορούμενο δε θεωρείται φορέας παρά μόνο αν γεννηθεί ζωντανό (36 ΑΚ κατά πλάσμα δικαίου της διάταξης, εξομοίωση του κυοφορούμενου με φυσικό πρόσωπο). Απαιτείται, δηλαδή, πλήρωση της νομικής αίρεσης και τα δικαιώματα τα οποία του άνηκαν προσωρινά και μετέωρα κατά την κύηση, οριστικοποιούνται αναδρομικά στο πρόσωπο του^#. Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, 2019 Π.Ν Σάκκουλας, σελίδες 109 έως 114,Έκδοση 5η

^[6]  Μπαστούνας Γιώργος, “Άμβλωση: Έγκλημα χωρίς τιμωρία;”, Expressis Verbis Law Journal, 2018 Elsa Thessaloniki, σελίδα 92 με 100,  Τόμος 2

^[7]Center for Reproductive Rights (Center for Reproductive RightsMarch 3, 2021),  “European Abortion Law: A Comparative Overview”, Διαθέσιμο σε <https://reproductiverights.org/european-abortion-law-comparative-overview-0/> τ.π 24 Δεκεμβρίου 2021

^[8] Δελτίο Τύπου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, “Πολωνία: όχι άλλοι θάνατοι λόγω του περιοριστικού νόμου για τις αμβλώσεις”, Νοέμβριος 11, 2021, διαθέσιμο σε <https://www.europarl.europa.eu/news/el/press-room/20211108IPR16844/polonia-ochi-alloi-thanatoi-logo-tou-perioristikou-nomou-gia-tis-amvloseis>, τ.π 24 Δεκεμβρίου 2021

^[9] European Court of Human Rights. “Vo v. France [GC].” Hudoc. July 2004, διαθέσιμο σε  <https://hudoc.echr.coe.int/fre#{%22itemid%22:[%22002-4246%22]}>

^[10]Eur Comm HR,  “Bruggemann and Scheuten v. Federal Republic of Germany”, July 12, 1977, διαθέσιμο σε <https://www.globalhealthrights.org/wp-content/uploads/2013/10/Bruggemann-v.-Germany.pdf>

^[11] ECHR, “A, B and C v. Ireland”, December 16, 2010, διαθέσιμο σε <https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22fulltext%22:[%22A,%20B%20and%20C%20v.%20Ireland%22],%22documentcollectionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22],%22itemid%22:[%22001-102332%22]}>

^[12]LII / Legal Information Institute 2013 “Jane ROE, et Al., Appellants, v. Henry WADE.”  διαθέσιμο σε <https://www.law.cornell.edu/supremecourt/text/410/113>

^[13] Justia Law 2021, “Eisenstadt v. Baird, 405 U.S. 438 (1972)”, March 22, 1972, διαθέσιμο σε <https://supreme.justia.com/cases/federal/us/405/438/>

^[14]  Justia Law2021, “Planned Parenthood of Southeastern Pa. V. Casey, 505 U.S. 833 (1992)”, June 29, 1992, διαθέσιμο σε <https://supreme.justia.com/cases/federal/us/505/833/>

^[15] World Health Organization, “Abortion – Key Facts” November 25, 2021, διαθέσιμο σε <https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/abortion> τ.π 24 Δεκεμβρίου 2021

^[16] Spyridoula (Sissy) Katsoni, “The Right to Abortion and the European Convention on Human Rights

In Search of Consensus among Member-States”, March 19, 2021, Voelkerrechtsblog, διαθέσιμο σε <https://voelkerrechtsblog.org/the-right-to-abortion-and-the-european-convention-on-human-rights/>, τ.π 24 Δεκεμβρίου 2021