γράφει ο Ανδρέας Ιωαννίδης
Στις 8 του Μάη 2019, ο Υπουργός εξωτερικών του Ιράν Τζαβάντ Ζαριφ, εξήγγειλε από την Μόσχα όπου βρισκόταν ότι, εφόσον απαγορεύτηκε στην χώρα η εξαγωγή βαρέων (πυρηνικών) υδάτων και ουρανίου χαμηλού εμπλουτισμού, τότε και η χώρα με την σειρά της θα τα κρατάει. Αυτή όμως η απόφαση του Ιράν είναι αποτέλεσμα υπομονής ενός έτους, όπου υφίσταται κυρώσεις από τις ΗΠΑ για την αλλαγή του θεοκρατικού καθεστώτος της χώρας. Βρισκόμαστε ενδεχομένως μπροστά σε μία ακόμη πυρηνική κρίση ή απλά είναι αντιδράσεις απέναντι στην πολιτική των ΗΠΑ;
Το ενδεχόμενο μίας πυρηνικής κρίσης είναι κάτι το οποίο, κάθε άλλο παρά άγνωστο θα είναι για το διεθνές καθεστώς. Στις 15 Οκτωβρίου του 1962, ο πρόεδρος των ΗΠΑ John Kennedy, πληροφορείται πως 42 βαλλιστικοί πύραυλοι με πυρηνικές κεφαλές φτάνουν στην Κούβα, με την ανοχή του Fidel Castro φοβούμενος μία τυχόν εισβολή των Αμερικανών. Ήταν η πρώτη φορά κατά την οποία κινδύνεψε τόσο πολύ η ανθρωπότητα και παρά την ραγδαία κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων, στην οποία καταρρίφθηκε ένα αμερικανικό αεροσκάφος στον εναέριο χώρο της Κούβας καθώς και αναχαιτίστηκε άλλο ένα στην Μόσχα, ενώ νωρίτερα ο πρόεδρος των ΗΠΑ ανακοίνωσε εμπάργκο στην Κούβα για την αποτροπή τυχόν ρωσικών πλοίων, πρυτανευσε η λογική και η καλή θέληση. Ο Νικίτα Χρουστσόφ και ο Τζον Κένεντι, κάνουν αμοιβαίες υποχωρήσεις για το διεθνές καλό αποσύροντας υπάρχοντες πυραύλους από Κούβα και Τουρκία αντίστοιχα. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που υπήρξε μία κρίση με πυρηνικά.
Για αυτό τον λόγο, λοιπόν, τον Μαρτιο του 1970, 191 κράτη μέλη του ΟΗΕ συμφωνούν και ψηφίζουν την συνθήκη μη διάσωσης πυρηνικών όπλων (ΝΡΤ). Τα πυρηνικά κράτη θα είναι τα μόνιμα μέλη του συμβουλίου ασφαλείας του ΟΗΕ, ενώ τα υπόλοιπα θα είναι μη πυρηνικά. Το πρόγραμμα αυτό αρχικά, προβλεπόταν να έχει 25ετη διάρκεια, πλέον όμως έχει αόριστη. Αυτή η συνθήκη χωρίζεται σε 3 πυλώνες. Ο πρώτος λέει πώς τα πυρηνικά κράτη δεν ενθαρρύνουν, βοηθούν, επιτρέπουν, παρακινούν τα μη πυρηνικά στο να κατασκευάσουν ή να αποκτήσουν τέτοια όπλα, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το άρθρο 1 της συνθήκης. Ο δεύτερος πυλώνας, αναφέρεται στην καλή πίστη των διαπραγματεύσεων με στόχο τον αφοπλισμό (πυρηνικό και πλήρη), οποίος θα επιτευχθεί μόνο με αυστηρό και διεθνή έλεγχο, λέει το Διεθνές δικαστήριο της Χάγης. Ο τρίτος πυλώνας, από την άλλη, μιλά για μεταφορά τεχνολογίας και υλικών σε μη πυρηνικά κράτη με σκοπό, μόνο, την ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας, κατόπιν επαλήθευσης. Σε εκείνη την συνθήκη, αλλά και κατόπιν αυτής αναγνωρίζονται τα κράτη της Ινδίας, Πακιστάν και Ισραήλ ότι έχουν ή υπάρχει περίπτωση να έχουν πυρηνικά όπλα και για να μπορέσουν να αποτελέσουν μέλος του συμβουλίου και μη πυρηνικό κράτος θα πρέπει να αφοπλίσουν κάθε πυρηνικό όπλο και να περάσουν από διεθνή έλεγχο. Μέχρι το 1993, το σύστημα αυτό φαινόταν να λειτουργεί και να έχει και επιτυχίες. Εκεινη την περίοδο όμως, μετά ακόμη και από το πέρας του Ψυχρού πολέμου, κάτι μελανό φαίνεται να ξεπροβάλει. Το βόρειο τμήμα της Κορεάτικης χερσονήσου και συγκεκριμένα η ομώνυμη χώρα κατηγορείται από τον διεθνή έλεγχο, για απόκρυψη πυρηνικών δραστηριοτήτων. Στην δεκαετία που θα ακολουθήσει, κάθε προσπάθεια εξακρίβωσης θα αποβεί μάταια. Τον Ιανουάριο του 2003, η βόρεια Κορέα βαίνει σε μονομερή αποχώρηση από το ΝΡΤ, ωθώντας και τους ανθρώπους του ΙΑΕΑ, εκτός της χώρας. Την ίδια χρονιά κάθεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τους έξι (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία, Ιαπωνία, νότια Κορέα), το οποίο θα εγκαταλείψει 6 χρόνια αργότερα. Θα λέγαμε ότι θυμίζει την κρίση της Κούβας αλλά σε πολύ πιο πολύπλοκο και δύσκολο, λόγω χαρακτήρα ηγέτη και παρεμβατικής συμπεριφοράς στο σύστημα.
Το 2015, ενώ ακόμα προσπαθούν να πείσουν την Κορέα, η χώρα για την οποία μιλήσαμε στην αρχή κάνει μία τρομερή συμφωνία με την δύση. Το Ιράν συμφωνεί στον περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης με αντάλλαγμα την άρση των οικονομικών κυρώσεων από την δύση. Μπαίνει έτσι σε ένα πρόγραμμα ειρηνικό και γίνεται μέλος του ΝΡΤ. Τα βασικά σημεία της συμφωνίας εκείνης ήταν
Μία συμφωνία θα λέγαμε εξαιρετική, ένα άνοιγμα προς την ανατολή και μία κίνηση που φαινόταν να βοηθά στην καταπολέμηση του ισλαμικου κράτους.
Κλείνοντας θα ήθελα να πω πως, είναι εξαιρετικά σημαντικό να διατηρηθεί η ισορροπία στο σύστημα. Μία οποιαδήποτε παρεμβατική συμπεριφορά, μία συμπεριφορά ταραχοποιαια, σίγουρα χαλά τις ισορροπίες και δεν διασφαλίζει την ειρήνη. Η ειρήνη και η ευημερία είναι πάνω από πολιτικά συμφέροντα και σκοπιμότητε και δυστυχώς δεν επιτυγχάνεται με «πεισματα», αδιαλλαξία και χωρίς υποχωρήσεις, απλά για την επίτευξη ορισμένων προσωπικών στόχων. Σημαντικό είναι, επίσης ότι 2 μέτωπα (ή τρία) είναι σίγουρα χειρότερα από 1. Η παγκόσμια ειρήνη και σταθερότητα είδαμε πώς οφείλεται κυρίως στην κραταιά δύναμη η οποία οφείλει να την διασφαλίζει.
Βιβλιογραφία:
Reuters A.P, «Ιράν: Προειδοποίηση για εμπλουτισμό ουρανίου», 09/05/2019, διαθέσιμο σε: kathimerini.gr/1023039/article/epikairothta/kosmos/iran–proeidopoihsh–gia–employtismo–oyranioy
«Ιστορική Συμφωνία Δύσης- Ιράν για τα πυρηνικά»,
15/07/2015, Η Εφημερίδα των Συντακτών, διαθέσιμο σε: efsyn.gr/kosmos/mesi–anatoli/33775_istoriki–symfonia–dysis–iran–gia–ta–pyrinika
Δρ. Παντελής Οικονόμου, «Η πυρινική κρίση της Βόρειας Κορέας», 28/04/2017, Η Καθημερινή, διαθέσιμο σε: kathimerini.gr/907286/opinion/epikairothta/politikh/h–pyrinikh–krish–voreias–koreas
Daryl Kimball «The Nuclear Nonproliferation Treaty (NPT) at a Glance», Αύγουστος 2012, διαθέσιμο σε: armscontrol.org/factsheets/nptfact