Γράφει η Αγάπη Θεοδωρίδου
Μία από τις σύγχρονες απειλές παγκοσμίως και με ποικίλες εκφάνσεις είναι το οργανωμένο έγκλημα, το οποίο προκαλεί ανησυχίες στη διεθνή κοινότητα, καθώς για την επίτευξη των εγκλημάτων, χρησιμοποιούνται τόσο σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, όσο και διαφθορά του κρατικού συστήματος. Ωστόσο, παρατηρείται ότι δεν υπάρχει συμφωνία στα διεθνή fora για τον ορισμό του, καθώς προβληματισμό προκαλεί ο όρος «διασυνοριακό» . Σε γενικές γραμμές, παρά τις αντικρουόμενες θεωρίες, ως οργανωμένο έγκλημα θεωρείται «η οργάνωση προσώπων, που έχει σαν σκοπό την άσκηση εγκληματικής δραστηριότητας σε διαρκή βάση, προκειμένου να αποκομίσει οικονομικά οφέλη και να ελέγξει εθνικές και διεθνείς καταστάσεις».
Επιπλέον, στην 9η Σύσκεψη του ΟΗΕ για την Πρόληψη του Εγκλήματος και τη Μεταχείριση των Παραβατών το οργανωμένο έγκλημα προσδιορίστηκε ως «μια μορφή οικονομικού εμπορίου με αθέμιτα μέσα συμπεριλαμβανομένου της απειλής και χρήσης σωματικής βίας, της διαφθοράς, του εκβιασμού και άλλων μεθόδων για τη χρήση αθέμιτων αγαθών και υπηρεσιών». Ένας επιπλέον ορισμός προέκυψε από την INTERPOL, κατά τη διάρκεια του πρώτου Συμποσίου για το Οργανωμένο Έγκλημα το 1998, όπου διατυπώθηκε ότι: «Οργανωμένο έγκλημα είναι κάθε επιχείρηση ή ομάδα ατόμων, που εμπλέκεται σε διαρκή παράνομη δραστηριότητα, η οποία έχει ως πρωταρχικό σκοπό την απόκτηση κερδών ανεξάρτητα από τα εθνικά σύνορα». Τέλος, το Συμβούλιο της Ευρώπης ορίζει στο Άρθρο 3 της Σύμβασης Η.Ε κατά του Διασυνοριακού Εγκλήματος την Οργανωμένη Εγκληματικότητα ως «το έγκλημα, που τελείται σε παραπάνω του ενός κράτη και μέρος της τέλεσης λαμβάνει χώρα σε άλλο κράτος ή διαπράττεται σε ένα κράτος, αλλά εμπλέκεται με την εγκληματική ομάδα, που τελεί εγκληματικές δράσεις σε ένα άλλο κράτος ή, τέλος, διαπράττεται σε ένα κράτος αλλά επηρεάζει ουσιωδώς ένα άλλο κράτος».
Επιπρόσθετα, ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κυριότερα πεδία δράσης του διασυνοριακού οργανωμένου εγκλήματος. Τα προαναφερθέντα σχετίζονται με τις μεγάλες ποσότητες διακίνησης ναρκωτικών ουσιών και τα εγκλήματα κατά των προσώπων. Μάλιστα, σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται η παράνομη μετανάστευση, η παράνομη νομιμοποίηση μεταναστών, η διακίνηση ατόμων αποσκοπώντας στη δουλεία ή τη σεξουαλική εκμετάλλευση. Πεδία δράσης θεωρούνται η διακίνηση όπλων, το περιβαλλοντικό έγκλημα, το οποίο σχετίζεται με περιπτώσεις παράνομης διακίνησης αποβλήτων και παράνομης εμπορίας ειδών πανίδας και χλωρίδας, τα οικονομικά εγκλήματα, που εμπεριέχουν περιπτώσεις φορολογικής και δασμολογικής απάτης, καθώς και το ηλεκτρονικό έγκλημα, δηλαδή υπεξαιρέσεις χρηματικών ποσών, κλοπή προσωπικών δεδομένων και χρήση κακόβολου λογισμικού.
Σε αυτό το σημείο, θα αναλυθεί το Συμβατικό πλαίσιο για την πρόληψη και καταπολέμηση του διασυνοριακού οργανωμένου εγκλήματος τόσο σε διεθνές επίπεδο, όσο και σε ευρωπαϊκό και κατ’ επέκταση σε εθνικό επίπεδο. Αφετηρία των προσπαθειών της διεθνούς κοινότητας για την καταπολέμηση του φαινομένου ήταν η Παγκόσμια Υπουργική Συνδιάσκεψη για το Οργανωμένο Έγκλημα στη Νάπολη το 1944 και κατακλείδα της εν λόγω προσπάθειας ήταν η υπογραφή της Σύμβασης των Η.Ε κατά του Διεθνικού Οργανωμένου Εγκλήματος στο Παλέρμο στις 12-15 Δεκεμβρίου 2000. Ωστόσο, επειδή δεν υπάρχουν αναφορές σε συγκεκριμένες εγκληματικές δραστηριότητες, δίνεται δυνατότητα στα υπογράφοντα κράτη να προβούν σε υιοθέτηση των διατάξεων τροποποιώντας ή παραλείποντας άρθρα, γεγονός που δυσχεραίνει την υιοθέτηση ενός κοινού ορισμού για το διασυνοριακό οργανωμένο έγκλημα.
Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, απόρροια της ιδρυτικής συνθήκης, που τροποποιήθηκε με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997), ήταν η δημιουργία του Χώρου Ελευθερίας, Ασφαλείας και Δικαιοσύνης. Ο προαναφερθέν χώρος εξασφαλίζει στους πολίτες ελεύθερη κυκλοφορία, ασφάλεια μέσω καταπολέμησης τη εγκληματικότητας, ελεύθερη πρόσβαση στη δικαιοσύνη, προστασία από το διασυνοριακό έγκλημα. Σημαντικό επίτευγμα θεωρείται και η εφαρμογή του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης για την καταστολή του διασυνοριακού οργανωμένου εγκλήματος.
Σε εθνικό επίπεδο, σημαντικά θεωρούνται η παράγραφος 1 του Άρθρου 187 του Ποινικού Κώδικα, που αναφέρεται στην έννοια της εγκληματικής οργάνωσης, καθώς και το Άρθρο 187Β του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, όπου θεσπίζονται μέτρα επιείκειας σε περιπτώσεις πρόληψης σχεδιαζόμενων εγκλημάτων από εγκληματικές οργανώσεις και αφορούν πρόσωπα τα οποία είναι υπαίτιοι, με οποιαδήποτε μορφή συμμετοχής. Τέλος, σημαντικοί θεωρούνται οι νόμοι 3875/2010 και 2865/2000, με τους οποίους κυρώθηκε η «Σύμβαση των Η.Ε κατά του Διεθνικού Οργανωμένου Εγκλήματος» και η «Συμφωνία περί συνεργασίας για την πρόληψη και καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος στην Νοτιοανατολική Ευρώπη».
Έχοντας αναλύσει το Συμβατικό πλαίσιο για την πρόληψη και καταστολή του διασυνοριακού οργανωμένου εγκλήματος, σε τελικό στάδιο θα αναλυθούν οι μηχανισμοί αντιμετώπισης του φαινομένου. Αρχικά, πρωτεύων θεωρείται ο ρόλος του Διεθνούς Οργανισμού Εγκληματολογικής Αστυνομίας (ICPO- Interpol). Οι υπηρεσίες του Οργανισμού αποσκοπούν στη διασφάλιση της ασφαλούς επικοινωνίας μεταξύ των αστυνομικών αρχών σε διεθνές επίπεδο, τη διευκόλυνση πρόσβασης σε διεθνή στοιχεία και δεδομένα, την παροχή επιχειρησιακής υποστήριξης στις εθνικές αρχές των κρατών, την υποστήριξη της διαρκούς βελτίωσης των αστυνομικών αρχών για την καταπολέμηση του εγκλήματος, καθώς και την προώθηση της καινοτομίας.
Συνεχίζοντας, στο διεθνές επίπεδο, ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι θέσεις του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τελωνείων (WCO). Από τη μια πλευρά, το UNODC επικεντρώνεται στις εξής λειτουργίες: την παροχή τεχνικής υποστήριξης, την έρευνα και την ότι η οικονομικής υποστήριξης για την καταστολή του οργανωμένου εγκλήματος. Από την άλλη πλευρά, ο WCO αποσκοπεί στην ενίσχυση του νόμιμου διεθνούς εμπορίου.
Δευτερευόντως, σκόπιμη θεωρείται η ανάλυση του συμβατικού πλαισίου σε ευρωενωσιακό επίπεδο, με το τρίπτυχο Europol, Eurojust, Frontex. Η Europol, δηλαδή η υπηρεσία αστυνομικής συνεργασίας των κρατών μελών της Ε.Ε., έχει ως αποστολή την πρόληψη και την καταπολέμηση της διεθνούς εγκληματικότητας. Η Eurojust, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Δικαστικής Συνεργασίας, προωθεί τον συντονισμό των δικαστικών αρχών των κρατών- μελών καθώς και την υποστήριξη των εθνικών αρχών για την αποτελεσματικότερη διεξαγωγή των ερευνών. Η Frontex, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα των κρατών-μελών της ΕΕ, έχει ως καθήκοντα τον συντονισμό της επιχειρησιακής συνεργασίας των κρατών-μελών, την παροχή βοήθειας για την εκπαίδευση των εθνικών συνοριοφυλάκων, τον έλεγχο και την επιτήρηση των συνόρων και τη διοργάνωση επιχειρήσεων επαναπατρισμού από κοινού με τα κράτη-μέλη.
Τέλος, η μελέτη του διασυνοριακού εγκλήματος θα ολοκληρωθεί με το ισχύον πλαίσιο της Ελλάδας, όπου δραστηριοποιούνται το Συντονιστικό Όργανο Δίωξης Ναρκωτικών- Εθνική Μονάδα Πληροφοριών, η Υπηρεσία Δίωξης Οργανωμένου Εγκλήματος και Αντιμετώπισης της Τρομοκρατίας και η Διεύθυνση Οικονομικής Αστυνομίας. Όλα τα προαναφερθέντα αποσκοπούν στην καταστολή του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος, το οποίο ταλανίζει τις σύγχρονες κοινωνίες.
Βιβλιογραφία:
- E-νομοθεσία, Νόμος 2865/2000 – ΦΕΚ 271/Α/19-12-2000. Διαθέσιμο σε: https://www.e-nomothesia.gr/kat-egklema-organomeno/nomos-2865-2000-phek-271-a-19-12-2000.html
- E-νομοθεσία, Νόμος 3875/2010 ΦΕΚ 158/A/20-9-2010. Διαθέσιμο σε: https://www.e-nomothesia.gr/kat-egklema-organomeno/n-3875-2010.html
- FRONTEX, Cross-border Crime. Διαθέσιμο σε: https://frontex.europa.eu/we-support/cross-border-crime/
- The White House, Transnational Organized Crime: A Growing Threat to National and International Security. Διαθέσιμο σε: https://obamawhitehouse.archives.gov/administration/eop/nsc/transnational-crime/threat
- FBI, Transnational Organized Crime. Διαθέσιμο σε: https://www.fbi.gov/investigate/organized-crime
- Global Initiative, The GI-TOC’s strategic objectives, 2021–2023. Διαθέσιμο σε: https://globalinitiative.net/about-us/our-story/
- United Nations, United Nations Convention against Transnational Organized Crime and the Protocols Thereto. Διαθέσιμο σε: https://www.unodc.org/unodc/en/organized-crime/intro/UNTOC.html
- Ελληνική Αστυνομία, Οργανωμένο Έγκλημα. Διαθέσιμο σε: http://www.astynomia.gr/index.php?option=ozo_content&perform=view&id=2481&Itemid=400&lang
- Πηγή φωτογραφίας: https://threatpost.com/organized-cybercrime-syndicates-europol/176326/