Γράφει η Ελένη Σπανού
Εν μέσω μιας εποχής με συνεχή τεχνολογική ανάπτυξη, ο κυβερνοχώρος έχει γίνει ένας από τους κύριους τομείς τρομοκρατικών δραστηριοτήτων. Χρησιμοποιείται ευρέως από τρομοκρατικές οργανώσεις για την προώθηση ακραίων ιδεολογιών, τη στρατολόγηση νέων μελών, καθώς και την εκπαίδευση τους. Στην πρόσφατη αναφορά της σχετικά με την τρομοκρατία, η Europol ανέφερε πως η τζιχάντ συνεχίζει να είναι η μεγαλύτερη τρομοκρατική απειλή στην Ευρώπη. Παράλληλα, τόνισε πως το διαδίκτυο και η τεχνολογία φαίνεται πως έχουν υπάρξει καθοριστικοί παράγοντες προπαγάνδας και στρατολόγησης και θα συνεχίσουν να αποτελούν σημαντικές απειλές και τα επόμενα χρόνια. Το 2021 και το 2022, οι τζιχαντιστικές ομάδες συνέχισαν τις διαδικτυακές τους δραστηριότητες μέσω εφαρμογών κοινωνικής δικτύωσης, εικονικών περιοδικών, καθώς και διαδικτυακών παιχνιδιών.
Η παρούσα ανάλυση θα εξετάσει τις τρέχουσες και αναδυόμενες απειλές στον κυβερνοχώρο που προέρχονται από εξτρεμιστικές οργανώσεις, ενώ θα διερευνηθεί πώς το Ισλαμικό Κράτος και η αλ Κάιντα έχουν δημιουργήσει ένα διαδικτυακό «χαλιφάτο» που έχει καταφέρει να στρατολογεί μέλη από όλο τον κόσμο.
Έπειτα από έρευνα του Διεθνούς Ινστιτούτου για την Καταπολέμηση της Τρομοκρατίας, φαίνεται πως οι δύο τρομοκρατικές ομάδες χρησιμοποιούν εφαρμογές επικοινωνίας και πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Telegram, το Rocketchat, το Chipwire, το Twitter και το Instagram για να παραμείνουν σε επαφή με τα μέλη τους, καθώς και να μοιραστούν προπαγανδιστικό υλικό. Είναι σημαντικό να σημειωθεί, πως πρόσφατα έγινε πρόταση σε όλα τα μέλη να ξεκινήσουν να χρησιμοποιούν την πλατφόρμα Element για μεγαλύτερη ασφάλεια. Ταυτόχρονα με τα παραπάνω μέσα, οι τρομοκρατικές οργανώσεις έχουν κάνει αρκετές προσπάθειες για να δημιουργήσουν τις δικές τους εφαρμογές επικοινωνίας. Συγκεκριμένα, το 2021, το μέσο ενημέρωσης NidaYHaq – υποστηρικτής του Ισλαμικού Κράτους, δημιούργησε μια νέα εφαρμογή στην οποία δημοσιεύονται ειδήσεις σχετικά με τις πρόσφατες δραστηριότητες της τζιχαντιστικής οργάνωσης.
Εκτός από τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, ένα ακόμα μέσο με τεράστια επίδραση σε μέλη από όλο τον κόσμο, είναι και το διαδικτυακό περιοδικό “al Naba” (αραβικά: النبـأ που σημαίνει “τα νέα”) που δημιουργήθηκε από το Ισλαμικό Κράτος το 2014. Στο περιοδικό δημοσιεύονται καμπάνιες της οργάνωσης, καθώς και ιδιαίτερα επικίνδυνα προπαγανδιστικά κείμενα. Ειδικότερα, μια μεγάλη εκστρατεία που ξεκίνησε προς το τέλος του 2022, ήταν η «υποκίνηση του μοναχικού λύκου». Η καμπάνια ενθάρρυνε μεμονωμένες επιθέσεις σε δυτικά κράτη και χριστιανούς, κυρίως κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων.
Πρέπει να σημειωθεί, πως η αλ Κάιντα δημοσίευσε κι αυτή με τη σειρά της μια εκστρατεία για επιθέσεις κατά της δύσης. Συγκεκριμένα, υποστηρικτές της αλ Κάιντα κάλεσαν όλους τους ακόλουθους της οργάνωσης να ξεκινήσουν επιθέσεις κατά της αστυνομίας σε χώρες του δυτικού κόσμου, μέσω του περιοδικού Wolves of Manhattan. Στο περιοδικό, η ομάδα αποφάσισε να προσφέρει ένα Bitcoin, αξίας 60.000 δολαρίων, σε κάθε μουσουλμάνο που δολοφονεί έναν χριστιανό αστυνομικό. Στο πλαίσιο αυτό, φαίνεται πως οι τζιχαντιστικές οργανώσεις χρησιμοποιούν κρυπτονομίσματα για πολλές από τις οικονομικές τους συναλλαγές. Πιο συγκεκριμένα, το Bitcoin χρησιμοποιείται κυρίως στα εδάφη που βρίσκονται υπό τον έλεγχο τρομοκρατικών οργανώσεων. Για παράδειγμα, στη Γάζα η Jaysh al-Ummah, μια τζιχαντιστική οργάνωση που υποστηρίζει την αλ Κάιντα, ζητούσε δωρεές μέσω Bitcoin καθ’ όλη τη διάρκεια του 2021. Παράλληλα, στην περιοχή Ιντλίμπ στη Συρία, διοργανώνονται διάφορες εκστρατείες χρηματοδότησης μέσω της χρήσης Bitcoin. Επίσης, φαίνεται πως υπάρχει ένα γραφείο ανταλλαγής κρυπτονομισμάτων στο Ιντλίμπ που επιτρέπει στις τρομοκρατικές οργανώσεις να ανταλλάσσουν χρήματα χωρίς κανένα εμπόδιο.
Εκτός από τις παραπάνω διαδικτυακές απειλές, είναι σημαντικό να μην παραληφθεί μια καινούρια μέθοδος προώθησης προπαγάνδας: τα διαδικτυακά παιχνίδια. Χωρίς αμφιβολία, είναι ένας από τους πιο αναπτυσσόμενους κλάδους του 21ου αιώνα, με χιλιάδες έφηβους να ανήκουν στην κοινότητα των διαδικτυακών παιχνιδιών. Φαίνεται πως η αρένα των διαδικτυακών παιχνιδιών έχει μετατραπεί σε ένα ασφαλές καταφύγιο για στρατολόγους τρομοκρατικών οργανώσεων όπως το Ισλαμικό Κράτος και η αλ Κάιντα, κάτι που αναμένεται να συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια. Όπως σημειώθηκε παραπάνω, οι πλατφόρμες των διαδικτυακών παιχνιδιών αποτελούνται κυρίως από εφήβους, κάνοντας την κατάσταση ακόμη πιο ανησυχητική. Είναι γνωστό πως οι στρατολόγοι τζιχαντιστικών οργανώσεων προτιμούν να προσεγγίζουν νέα άτομα ή ανθρώπους με κοινωνικές δυσκολίες, ώστε να είναι πιο εύκολη η στρατολόγηση τους.
Έχοντας λάβει υπόψη τις παραπάνω απειλές στον κυβερνοχώρο, θα αναρωτιόταν κανείς πως θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Τα μέτρα κατά της τρομοκρατίας στον κυβερνοχώρο είναι, κατά καιρούς, περίπλοκα και απαιτούν καλά οργανωμένες πολιτικές. Πολλοί επαγγελματίες από τον χώρο της ασφάλειας υποστηρίζουν ότι όταν οι υπεύθυνοι της κυβερνοασφάλειας διαγράφουν υλικό της τζιχάντ ή μπλοκάρουν τους λογαριασμούς στρατολόγων από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εκείνοι καταφέρνουν πάντα να βρουν έναν άλλο τρόπο για να μοιραστούν το υλικό τους – μερικές φορές μέσω άγνωστων δικτύων. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο πολλές πλατφόρμες τρομοκρατικών οργανώσεων είναι ακόμα ενεργές στο διαδίκτυο: ώστε να παρακολουθούμε τις κινήσεις τους. Από την άλλη, όσο το προπαγανδιστικό υλικό κυκλοφορεί σε διαδικτυακές πλατφόρμες, αυξάνεται ο κίνδυνος στρατολόγησης, ειδικά για τις νεότερες ηλικίες. Βλέπουμε, άλλωστε, πως οι τζιχαντιστικές οργανώσεις έχουν καταφέρει να ωθήσουν άτομα προς την τρομοκρατία προσφέροντας τους ακόμη και χρηματικά έπαθλα. Επομένως, θα πρέπει να προταθούν μέτρα πρόληψης που θα περιλαμβάνουν την ενημέρωση των διαδικτυακών κοινοτήτων για πιθανούς κινδύνους, αλλά και για την ορθή χρήση του κυβερνοχώρου.
Με δεδομένα τα παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι ο κυβερνοχώρος λειτουργεί ως βασικό μέσο προώθησης για τη προπαγάνδα τρομοκρατικών οργανώσεων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διευρυνθεί το φάσμα των ατόμων που μπορούν να εκτεθούν στη ριζοσπαστικοποίηση, κάτι που μετατρέπει το διαδικτυακό «χαλιφάτο» σε μια απρόβλεπτη απειλή. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως όσο εξελίσσονται οι διαδικτυακές πλατφόρμες, τόσο θα πρέπει να αυξάνονται τα μέτρα κατά των απειλών του κυβερνοχώρου. Οι διαδικτυακές απειλές θα ήταν αδύνατο να αντιμετωπιστούν μέσα σε μια μέρα. Για αυτό τον λόγο, δεν πρέπει ξεχνάμε την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των κοινοτήτων, καθώς και την προώθηση ειρηνικών ιδεολογιών. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την μείωση των ποσοστών ριζοσπαστικοποίησης – κυρίως σε νέους και παιδιά.
Βιβλιογραφία
Azani, E., Barak, M., Koblentz-Stenzler, L., Shuter, Y., & Haberfeld, D. (2022). Trends in Cyber Terrorism 2021. ICT Cyber Desk, 1-38.
Europol. (2023). European Union Terrorism Situation and Trend Report 2023. 1-91.
Lakhani, S. (2021). Video Gaming and (Violent) EXtremism: An exploration of the current landscape, trends, and threats. RAN Policy.
Maggioni, M., & Magri, P. (2015). Twitter and Jihad. The Communication Strategy of ISIS. Italy: Italian Institute for International Political Studies.
Marone, F., & Margi, P. (2019). Digital Jihad Online Communication and Violent Extremism. Italian Institute for International Political Studies, 1-154.
Micha, B., Fritscha, C., Haider, M., & Yalman, T. (2018). “Kill Them Wherever You Find Them” – Radicalizing Narratives of the “So-Called” Islamic State Via the Online Magazine Rumiyah. Journal for Deradicalization(17), 240-294.
Royo-Vela, M., & A. McBee, K. (2020). Is IS Online Chatter Just Noise?: An Analysis of the Islamic State Strategic Communications. International Journal of Strategic Communication, 14(3), 179-202.
Doyle, D. (2014). Forget Facebook: jihadists are using different networks. Διαθέσιμο σε: https://www.channel4.com/news/islamic-state-messaging-apps-facebook-monitor-terrorism
Extremism & Gaming Research Network. (2023). Extremism & Gaming Research Network. Διαθέσιμο σε: https://extremismandgaming.org
Whittaker, J. (2022). Terrorists who use the internet are less successful. Διαθέσιμο σε https://www.universiteitleiden.nl/en/news/2022/01/terrorists-who-use-the-internet-are-less-successful