Γράφει ο Αλέξανδρος Σιωμούλης
Το Ακαθάριστο εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) είναι ο πιο γνωστός οικονομικός δείκτης στο ευρύ κοινό και χρησιμοποιείται για την αποτίμηση της αξίας παραγωγής μιας χώρας, σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Το ΑΕΠ δίνει στοιχεία για την παραγωγική ικανότητα μιας χώρας και υιοθετείται συχνά από την κυβέρνηση και την αγορά για τη λήψη αποφάσεων (Σιδηρόπουλος, 2018, σελ. 41). Σύμφωνα με τον οικονομολόγο Simon Kuznets, πολλές φορές εφαρμόζεται λανθασμένα, αναφορικά με την μέτρηση της ευημερίας μιας χώρας και τη σύγκριση αυτής, με άλλες οικονομίες.
Για να είναι δυνατή η σύγκριση μεταξύ των χωρών, οι οικονομολόγοι έχουν δημιουργήσει το Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ, το οποίο δίνει μια καλύτερη εικόνα για την οικονομία ενός κράτους, καθώς πέρα από την αξία παραγωγής λαμβάνει υπόψη και τον πληθυσμό (Σιδηρόπουλος, 2018, σελ. 40). Ο νέος αυτός δείκτης διαίρει το ΑΕΠ ενός κράτους με τους κατοίκους του, και αντιπροσωπεύει το μέσο ετήσιο εισόδημα που αποκτά κάθε άτομο σε αυτό. Το πρόβλημα που προκύπτει ωστόσο είναι πως το Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ, εκφράζει το εισόδημα των πολιτών σε μια οικονομία στην οποία η αξία παραγωγής μια χώρας μοιράζεται ισόποσα στους κατοίκους της. Στην πραγματική οικονομία, κάτι τέτοιο δεν ισχύει.
Το παραπάνω πρόβλημα επιχείρησε να λύσει ο Ιταλός στατιστικός Corrado Gini, εισάγοντας έναν νέο δείκτη στην οικονομική ανάλυση, ο οποίος ονομάστηκε δείκτης Gini προς τιμήν του. Ο τελευταίος, αξιολογεί την κατανομή του εισοδήματος σε μια οικονομία και κυμαίνεται μεταξύ 0 και 1, οπότε μια τιμή 0 υποδηλώνει την απόλυτη ισότητα, – όπου όλοι έχουν το ίδιο εισόδημα, όπως υποθέτουμε στον υπολογισμό του Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ – και μια τιμή 1 υποδηλώνει την απόλυτη ανισότητα, όπου όλο το εισόδημα συγκεντρώνεται σε ένα άτομο. (Forcina & Giorgi, 2005, σελ. 6). Όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή του δείκτη Gini, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανισότητα στην κατανομή των εισοδημάτων. Ο δείκτης αυτός αποτελεί σημαντικό εργαλείο για οικονομολόγους και πολιτικούς, καθώς διευκολύνει την κατανόηση της κοινωνικής δομής μιας χώρας και την αποτελεσματικότητα των πολιτικών διανομής εισοδήματος. Σε γενικές γραμμές, ο δείκτης πρέπει να κυμαίνεται σε τιμές κάτω από το 0,5, όχι όμως πολύ κοντά στο 0 (Amarante, Galván and Mancero, 2016, σελ. 3). Στις περισσότερες δυτικές οικονομίες ο δείκτης Gini λαμβάνει τιμές από 0,2 έως 0,4. Για λόγους απλοποίησης, έχει επικρατήσει στην κοινότητα των οικονομολόγων να εκφράζεται ο δείκτης ως ποσοστό επί τοις εκατό. Ο συγκεκριμένος τρόπος έκφρασης θα χρησιμοποιηθεί και στην παρούσα ανάλυση.
Η μελέτη του Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ και του δείκτη Gini αντικατοπτρίζει δύο σημαντικές πτυχές της οικονομίας μιας χώρας: η συνδυασμένη ανάλυση των δύο αυτών δεικτών παρέχει πλήρη εικόνα της οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης, επιτρέποντας την αξιολόγηση όχι μόνο της οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας αλλά και το πόσο δίκαια κατανεμημένη είναι αυτή η ανάπτυξη για τους πολίτες της.
Στην ευρωπαϊκή ήπειρο, παρόλο που παρατηρούνται σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των χωρών στο Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ, ο δείκτης Gini κυμαίνεται σε παρόμοια επίπεδα, με την Σλοβενία να έχει τη μικρότερη τιμή (21,6%) και τη Βουλγαρία την υψηλότερη (37,2%) (The World Bank, 2022). Συγκεκριμένα, το Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ για την Ευρωζώνη κυμαίνεται στα 40.787$, ενώ για την Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά, στα 37.433$. Ο δείκτης Gini έχει τιμή 29,9% για την Ευρωζώνη και 29,6% για τα κράτη μέλη της Ε.Ε. Για την Ελλάδα, οι δείκτες αυτοί παρουσιάζουν τιμές 20.867$ και 31,8% αντίστοιχα (The World Bank, 2022).
Οι τρεις ευρωπαϊκές χώρες με το χαμηλότερο Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ (εφεξής ΚΚ ΑΕΠ), είναι η Ουκρανία με 4.534$ και δείκτη Gini 25,6%, το Κόσοβο με ΚΚ ΑΕΠ 5.340$ και δείκτη Gini 29%, και ακολουθεί η Μολδαβία με ΚΚ ΑΕΠ 5.714$ και δείκτη Gini 25,7% (The World Bank, 2022). Στον αντίποδα οι τρεις χώρες της Ευρώπης με το υψηλότερο Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ είναι το Μονακό, το Λιχτενστάιν και το Λουξεμβούργο, με ΚΚ ΑΕΠ 240.826$, 197.504$ και 125.006$ αντίστοιχα. Ο δείκτης Gini για τις χώρες αυτές έχει τιμή 27,5% για το Μονακό, 24,7% για το Λιχτενστάιν και 29,1% για το Λουξεμβούργο (The World Bank, 2022).
Σε αντίθεση με την Ευρώπη, στην Αμερικανική ήπειρο παρατηρείται μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην Βόρεια και Λατινική Αμερική, τόσο στο Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ όσο και στις τιμές του δείκτη Gini. Συγκεκριμένα, στην Βόρεια Αμερική, οι ΗΠΑ έχουν ΚΚ ΑΕΠ 76.329$ με δείκτη Gini 39,8% και ο Καναδάς 55.522$, με τον δείκτη Gini στο 31,7%. Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής έχουν κατά μέσο όρο 9.559$ Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ, και δείκτη Gini 53,9%. Ενδεικτικά, το ΚΚ ΑΕΠ για την Αργεντινή κυμαίνεται στα 13,650$, για την Βραζιλία στα 8.917$ και 11.496$ για το Μεξικό, με τον δείκτη Gini αντίστοιχα να έχει τιμές 40,7%, 52% και 43,5% (The World Bank, 2022).
Οι τιμές του δείκτη Gini για τις περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής είναι αρκετά αυξημένες και ειδικότερα κυμαίνονται περίπου στο 50% (Amarante, Galván and Mancero, 2016, σελ. 5) Στις ΗΠΑ, αν και ο δείκτης Gini είναι σε ικανοποιητικές τιμές, παραμένει υψηλότερος τόσο από τον μέσο ορό της Ευρωπαϊκής ένωσης, όσο και από όλα τα κράτη της Ευρωπαϊκής ηπείρου (The World Bank, 2022).
Ένα σημαντικό συμπέρασμα που προκύπτει από την παρούσα ανάλυση είναι η ανάγκη για ολοκληρωμένη μελέτη, συμπεριλαμβανομένων και των δύο δεικτών, προκειμένου να γίνει πλήρως κατανοητή η κατάσταση της οικονομίας στην εκάστοτε κοινωνία. Τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν αποκαλύπτουν πως η Βόρεια Αμερική έχει υψηλότερα επίπεδα ΑΕΠ, αλλά και μεγάλες ανισότητες στην κατανομή του εισοδήματος, ενώ η Ευρώπη παρουσιάζει πιο ομοιογενή κατανομή. Στη Λατινική Αμερική, το ΑΕΠ είναι χαμηλότερο με υψηλούς δείκτες Gini. Αυτές οι διαφορές αντανακλούν τις οικονομικές και κοινωνικές πραγματικότητες των περιοχών, ενώ ταυτόχρονα προσφέρουν χρήσιμα δεδομένα για την κατανόηση της παγκόσμιας οικονομικής δυναμικής και των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι διάφορες περιοχές. Τέλος, είναι σημαντικό να επισημανθεί πως για να προκύψουν συμπεράσματα για την ποιότητα ζωής μιας χώρας, – εκτός από τον δείκτη Gini και το Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ, εξίσου σημαντική κρίνεται η μελέτη της αγοραστικής δύναμης, μεταξύ μιας σειράς μη οικονομικών παραγόντων όπως η ποιότητα των δημοσίων υπηρεσιών και διάφοροι περιβαλλοντικοί δείκτες.
Βιβλιογραφία
Σιδηρόπουλος Μ. (2018). Εισαγωγή στη Μακροοικονομική Ανάλυση. Εκδόσεις ΖΥΓΟΣ.
Ηλεκτρονικές Πηγές
Amarante V., Galván M and Mancero X. (2016). Inequality in Latin America: a global measurement. Cepal Review. Διαθέσιμο σε: https://repositorio.cepal.org/server/api/core/bitstreams/bbb1f6d6-100a-4309-87fe-799773dcdee5/content#page=1&zoom=auto,-128,765
Forcina A. & Giorgi G. (2005). Early Gini’s Contributions to Inequality Measurement And Statistical Inference. Electronic Journal for History of Probability and Statistics. Διαθέσιμο σε: https://www.jehps.net/Mars2005/ForcinaGiorgi.pdf
Confidus Solutions. (2016). Economy of Monaco. Διαθέσιμο σε: https://www.confiduss.com/en/jurisdictions/monaco/economy/
Government of the Principality of Liechtenstein. (2012). Core document of the Principality of Liechtenstein forming part of the reports of States Parties to the human rights treaties of the United Nations. Διαθέσιμο σε: https://archiv.llv.li/files/aaa/coredoc2011_final-en.pdf
Eurostat. (2024). Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tessi190/default/table
The World Bank. (2022). GDP per capita. Διαθέσιμο σε: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?type=shaded&view=map&year=2022
The World Bank. (2022). Gini index. Διαθέσιμο σε: https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?end=2023&name_desc=false&start=2023&view=map&year=2022
Πηγή εικόνας: A.Tchernookova (2023). Antitrust: US vs. EU approach. IFLR. Διαθέσιμο σε: https://www.iflr.com/article/2b3zw3m1sdua04lu32800/antitrust-us-vs-eu-approach