Γράφει η Αγάπη Θεοδωρίδου
«Τρεις φορές πονάει η αγάπη: μία όταν σε κόβουν, μία όταν παντρεύεσαι και μία όταν γεννάς», ένα γνωμικό της Σομαλίας, το οποίο μέσα σε μία πρόταση, αναλύει όλα τα στάδια της κλειτοριδεκτομής. Τουλάχιστον 140.000.000 γυναίκες και κορίτσια σε 30 χώρες είναι θύματα αυτού του βάναυσου εθίμου, εκ των οποίων περίπου 92.000.000 αφορούν κορίτσια ηλικίας 14 ετών και κάτω, που εντοπίζονται κυρίως στην Γκάμπια, την Ινδονησία και τη Μαυριτανία. Το υπόλοιπο ποσοστό αφορά κορίτσια και γυναίκες 15 έως 49 ετών, με κυριότερες χώρες εφαρμογής τη Σομαλία, τη Γουινέα και το Τζιμπουτί. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περίπου 6.000 κορίτσια ακρωτηριάζονται καθημερινά και αναμένονται ακόμη 30.000.000 ακρωτηριασμοί κατά τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας.
Η αφετηρία του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων δεν είναι σαφής. Κάνοντας μία σύντομη ιστορική αναδρομή, αναφορές για τον γενετήσιο ακρωτηριασμό εντοπίστηκαν στον Σταύρωνα, τον Γαλήνιο, τον Αέτιο τον Αμιδηνό. Επίσης, ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι η κλειτοριδεκτομή ήταν μία πρακτική που υιοθέτησαν οι Χετταίοι, οι Φοίνικες και οι Αιθίοπες. Ιστορικοί και ανθρωπολόγοι υποστηρίζουν ότι η μέθοδος αυτή ήταν διαδεδομένη στην Αφρική, στις φυλές του Αμαζονίου, στις φυλές του Μεξικού και στους Αβορίγινες της Αυστραλίας.
Στη σύγχρονη εποχή, ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων εντοπίζεται με τους όρους: κλειτοριδεκτομή, τομή, μύηση και παραπλανητικά με τον όρο γυναικεία περιτομή. Είναι ένα θρησκευτικό έγκλημα, που εφαρμόζεται από Μουσουλμάνους, Χριστιανούς και υποστηρικτές ανιμιστικών θρησκειών της Αιθιοπίας και της Ερυθραίας. Εντοπίζεται κυρίως σε χώρες της Αφρικής, όπως Μπουρκίνα Φάσο, Καμερούν, Τσαντ, Ακτή Ελεφαντοστού, Σουδάν, Σομαλία, της Ασίας, όπως Ινδία, Ινδονησία, Μαλαισία, Πακιστάν, Σρι Λάνκα, της Ανατολικής Ευρώπης, της Νότιας Αμερικής και της Δύσης. Παραβιάζει τα δικαιώματα της γυναίκας, τη Διεθνή Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού και την Οικουμενική Διακήρυξη Δικαιωμάτων του Ανθρώπου 1948.
Η εφαρμογή του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων ποικίλλει. Στην πρώτη περίπτωση, η κλειτορίδα αφαιρείται ολικά ή μερικά. Στη δεύτερη περίπτωση, παρατηρείται παράλληλη αφαίρεση της κλειτορίδας και των εσωτερικών χειλέων του αιδοίου. Στην τρίτη κατηγορία, κατατάσσεται η αφαίρεση των εσωτερικών και εξωτερικών χειλέων και το ράψιμο του κόλπου. Η τελευταία κατηγορία είναι ο καυτηριασμός ή ο ακρωτηριασμός της κλειτορίδας, η τομή ή το ράψιμο του κόλπου. Η κλειτοριδεκτομή λαμβάνει χώρα σε καλύβες ή παραδοσιακές τελετές με κλειτοριδεκτόμους συγγενείς, παλαιότερα μέλη της κοινότητας, βοτανολόγους και σπανίως ιατρούς. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, το «όπλο» του εγκλήματος δύναται να είναι ψαλίδι, μυτερή πέτρα, μαχαίρι, ξυραφάκι, σπασμένο γυαλί ή αγκάθι ακακίας. Βέβαια, η χρήση αντισηπτικών και άλλων φαρμάκων δε θεωρείται δεδομένη. Η διαδικασία θα αναλυθεί μέσα από τις μαρτυρίες δύο γυναικών από την Κένυα, που διηγήθηκαν την ιστορία τους στη δημοσιογράφο του CNN Nima Elbagir. Και οι δύο υπέστησαν κλειτοριδεκτομή σε μικρή ηλικία. Αρχικά, ακινητοποιήθηκαν στο έδαφος πάνω σε ένα κομμάτι υφάσματος ή πλαστικού. Ακολούθησε ο ακρωτηριασμός και στη συνέχεια πλύση με οινόπνευμα. Τις πρώτες 2-3 εβδομάδες ήταν δεμένες και ανάρρωναν. Συνολικά χρειάστηκαν περίπου ένα μήνα, για να ενταχθούν ομαλά στην καθημερινότητά τους. Σε αυτό το σημείο, δεν πρέπει να παραλείψουμε το τελικό στάδιο, που έπεται μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, σύμφωνα με το οποίο, η ακρωτηριασμένη περιοχή χαρακώνεται από τον σύντροφο της γυναίκας.
Έχοντας αναλύσει τη διαδικασία, ακολουθεί μία ερώτηση-κλειδί: Γιατί εφαρμόζεται η κλειτοριδεκτομή; Σύμφωνα με το Άρθρο 34 της Διεθνούς Σύμβασης των Δικαιωμάτων του παιδιού, τα συμβαλλόμενα κράτη υποχρεούνται να προστατεύουν το παιδί από κάθε μορφή σεξουαλικής εκμετάλλευσης και βίας. Σύμφωνα με το Άρθρο 2 της Σύμβασης της Βαρσοβίας για την εξάλειψη των διακρίσεων κατά των γυναικών, τα κράτη-μέλη καταδικάζουν τις διακρίσεις κατά των γυναικών. Παρ’ όλα αυτά, οι συμβάσεις παραβιάζονται από χώρες που τις έχουν επικυρώσει, αποδεικνύοντας ότι σε πολυάριθμες περιπτώσεις, ένα θρησκευτικό έθιμο έμφυλης βίας υπερισχύει του Διεθνούς Δικαίου και των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Οι υποστηρικτές αυτού του εγκλήματος ενστερνίζονται κάποιες απόψεις, όπως ότι τα κορίτσια ομορφαίνουν και είναι καθαρά, ή ότι όταν το παιδί έρχεται στον κόσμο έχει δύο γεννητικά όργανα (άποψη που προέρχεται από τη φυλή Ντογκόν στο Μαλί), έχοντας ως στόχο να δικαιολογήσουν τον έλεγχο που θέλουν να ασκούν στη γυναικεία σεξουαλικότητα, τον φανατισμό με τη θρησκεία και την οπτική ότι ο γάμος είναι μια κοινωνική υποχρέωση που εξασφαλίζει οικονομικά τη γυναίκα. Έχοντας αναλύσει κάποιες τοποθετήσεις των υποστηρικτών της κλειτοριδεκτομής, θα αναλυθούν οι συνέπειές της. Δυστυχώς, το μαρτύριο δεν σταματάει εκεί. Ακολουθούν ψυχικά και σωματικά νοσήματα, όπως λοιμώξεις, διαταραχή μετατραυματικού στρες, δυσπαρευνία, AIDS, τραυματισμοί άλλων οργάνων, μέχρι και θάνατος.
Όσον αφορά το διεθνές επίπεδο, έχει ζητηθεί η κατάργηση της κλειτοριδεκτομής από την Αφρικανική Ένωση, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τον Οργανισμό Ισλαμικής Συνεργασίας και τα 3 Ψηφίσματα του ΟΗΕ. Είκοσι χώρες ανακοίνωσαν την εγκατάλειψη της κλειτοριδεκτομής και πέντε χώρες έχουν προβεί στην ποινικοποίησή της. Ωστόσο, αυτές οι ενέργειες δεν είναι επαρκείς, καθώς τίθεται ακόμα σε εφαρμογή. Σε χώρες που απαγορεύεται η κλειτοριδεκτομή, όπως στην Κένυα και τη Νιγηρία, έχουν υπολογιστεί περίπου 15.000.000 ακρωτηριασμοί. Ερωτώ λοιπόν, μήπως η εφαρμογή των νόμων πρέπει να είναι πιο αυστηρή; Από τη στιγμή που υπάρχει νόμος που ποινικοποιεί την πράξη, πρέπει να εφαρμοστεί. Στην Ουγκάντα, έχει θεσπιστεί νομοθεσία, σύμφωνα με την οποία, προβλέπεται ποινή κάθειρξης 10 ετών στους κλειτοριδεκτόμους και ισόβια κάθειρξη σε όσους εξαναγκάζουν τα κορίτσια και τις γυναίκες σε ακρωτηριασμό. Σκεφτείτε πόσους ακρωτηριασμούς μπορεί να αποτρέψει αυτή η νομοθεσία, εάν υπάρχει αυστηρή εφαρμογή της. Βέβαια, τα καλά νέα είναι ότι στην Αίγυπτο, την Μπουρκίνα Φάσο και τη Λιβερία, το ποσοστό της κλειτοριδεκτομής έχει μειωθεί σημαντικά, όμως το φαινόμενο αυτό ακόμα υφίσταται.
Συμπερασματικά, δεν πιστεύω ότι αρκεί μόνο η νομοθεσία, για να άρει ένα πανάρχαιο έθιμο, που εφαρμόζεται από εκατομμύρια ανθρώπους. Πρέπει να γίνουν παράλληλα ενημερώσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και προγράμματα υποστήριξης, ώστε να «σβήσουν» ριζωμένες αντιλήψεις, που υποβαθμίζουν τη θέση της γυναίκας. Πλέον, ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων είναι διεθνώς ένα έγκλημα και χρειάζονται επίμονες και στοχευμένες προσπάθειες κυβερνήσεων, οργανώσεων, ΜΚΟ για την κατάργησή του. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται και στην Agenda 2030, που έχει επικυρωθεί από 193 χώρες και αναφέρεται στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης, όπου υπάρχει ειδική αναφορά για την εξάλειψη της κλειτοριδεκτομής. Μάλιστα, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η 6η Φεβρουαρίου έχει καθιερωθεί ως Διεθνής Ημέρα Μηδενικής Ανοχής στην κλειτοριδεκτομή, υπενθυμίζοντας τις προσπάθειες και τις δράσεις που οφείλουμε να ακολουθούμε καθημερινά, ώστε να συμβάλλουμε στην εξάλειψή της.
ΠΗΓΕΣ:
• Ελένη Βασιλοπούλου, Κλειτοριδεκτομή σε παιδιά: «Σταματήστε τον ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων», Juniors club, Φεβρουάριος 6, 2020. Διαθέσιμο σε:
https://www.juniorsclub.gr/klitoridektomi-se-pedia-stamatiste-ton-akrotiriasmo-gennitikon-organon-vinteo/
• Παγκόσμια Ημέρα κατά της Κλειτοριδεκτομής, Σαν Σήμερα, Φεβρουάριος 6, 2020. Διαθέσιμο σε:
• Μάχη ΟΗΕ κατά κλειτοριδεκτομής, Η Καθημερινή, Φεβρουάριος 6, 2016. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/848401/article/epikairothta/kosmos/maxh-ohe-kata-kleitoridektomhs?fbclid=IwAR2UCJbHk6oPvatAvCuOlldXvrOeGf_1ND1U4otQO-1jYtFnZTTdJX2gRkM
• Βίκυ Μαρκολέφα, Όταν τα κορίτσια λύνουν το σκοινί, Action aid, Μάρτιος 8, 2013. Διαθέσιμο σε: https://www.actionaid.gr/blog/archive/2013/march/08/otan-ta-koritsia-lynoun-to-skoini/?fbclid=IwAR1IoZfLesBJ8QED06zHYJi6t4Z1yquzc7I5WTPisxj1xq80C0YgLNP22Kg
• Conventions women, UNHCR. Διαθέσιμο σε:
https://www.unhcr.org/cy/wp-content/uploads/sites/41/2018/04/Conventions_Women.pdf?fbclid=IwAR1IoZfLesBJ8QED06zHYJi6t4Z1yquzc7I5WTPisxj1xq80C0YgLNP22Kg
• Μυρτώ Αρετάκη, Κλειτοριδεκτομή: Η κατάρα της γυναικείας σεξουαλικότητας, The Press Project, Φεβρουάριος 6, 2015.. Διαθέσιμο σε: https://thepressproject.gr/kleitoridektomi-i-katara-tis-gunaikeias-seksoualikotitas/?fbclid=IwAR3YHviri7f722adkqOXQhXko4iTMXo-40ayXQjotp9YQIj_LUNLBP-sZog
• Η Νιγηρία ποινικοποίησε την κλειτοριδεκτομή, Law Spot, Νοέμβριος 16, 2017. Διαθέσιμο σε:
https://www.lawspot.gr/nomika-nea/i-nigiria-poinikopoiise-tin-kleitoridektomi?fbclid=IwAR3bW2Ld4vAjIflQcyDS-fn8hNA-vwxyYXkpmw8P2IEDBccJ0sDNPaZES4A
• Ramadhan Nassir, Health Risks of FGM, Hivisasa, Σεπτέμβριος, 2019. Πηγή φωτογραφίας διαθέσιμη σε: https://www.google.com/amp/s/hivisasa.com/posts/61162698-health-risks-of-fgm