Γράφει ο Πέτρος Τσαχουρίδης
Τους τελευταίους μήνες η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με την διαρκώς εντεινόμενη τουρκική προκλητικότητα. Προβλήματα με την γείτονα υπήρχαν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Αυτό που άλλαξε όμως είναι ότι πλέον η Τουρκία παραβιάζει τις κόκκινες γραμμές που έχει θέσει η χώρα μας στην εξωτερική της πολιτικής. Επιδιώκοντας να θέσει σε εφαρμογή την νέο-οθωμανική της πολιτική δημοσίευσε στις 28 Νοεμβρίου Μνημόνιο Κατανόησης με την Κυβέρνηση Αλ Σάρατζ της Τρίπολης, με το οποίο οι δύο χώρες προβαίνουν σε παράνομη χάραξη ΑΟΖ αγνοώντας την επήρεια και τα δικαιώματα των ελληνικών νησιών. Παράλληλα τις τελευταίες εβδομάδες η Τουρκία, εξαιτίας των συνεχών ηττών στην Συρία, κήρυξε στην Ελλάδα έναν υβριδικό πόλεμο χρησιμοποιώντας ως όπλο της, ως ένα σύγχρονο δούρειο ίππο τους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Πώς όμως τα γεγονότα αυτά συνδέονται με την ευρύτερη τουρκική εθνική στρατηγική; Πόσο επηρεάζεται η Ελλάδα;
Το 2023 συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την ίδρυση της σύγχρονης Τουρκικής Δημοκρατίας. Υπό το πρίσμα αυτό το καθεστώς της χώρας ενεργοποίησε στον ύψιστο βαθμό την νέο-οθωμανική πολιτική, προκειμένου ο Πρόεδρος της Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να παρουσιαστεί ως νέος εθνοπατέρας. Η σημερινή τουρκική εθνική στρατηγική συνυφαίνει άριστα τον μεγαλοϊδεατισμό και την εξωστρέφεια, προκειμένου η Τουρκία να καταστεί περιφερειακή υπερδύναμη και παγκόσμιος παίκτης. Απόρροια των στόχων αυτών είναι η υιοθέτηση πολιτικής περί απόκτησης μέγιστου οφέλους από τους γείτονες της. Εξάλλου είναι παγιωμένη άποψη στην γείτονα ότι μόνο μία δυναμική και έντονη εξωτερική πολιτική με τάσεις αναθεώρησης του status quo, θα αναβαθμίσει την θέση της χώρας σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο.
Ας δούμε τώρα τι σημαίνουν για την Ελλάδα τα παραπάνω. Στην Ελλάδα λοιπόν, όπως και στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Βόρεια Μακεδονία και το Κοσσυφοπέδιο κατοικούν μουσουλμανικές μειονότητες πλήρως ενσωματωμένες στον πληθυσμό κάθε χώρας και με κατοχυρωμένα τα μειονοτικά τους δικαιώματα. Οι μειονότητες αυτές συνιστούν σημαντικό στοιχείο της τουρκικής πολιτικής στα Βαλκάνια. Για τον λόγο αυτό τονίζεται διαρκώς η σχέση της Τουρκίας με τους πληθυσμούς αυτούς στην βάση της κοινής θρησκείας και των κοινών ιστορικών καταβολών παραπέμποντας ουσιαστικά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Επιθυμία της Άγκυρας είναι να εδραιωθεί ως η προστάτιδα δύναμη των μουσουλμανικών μειονοτήτων, ο «Μεγάλος Πατέρας» στον οποίο θα καταφύγουν για βοήθεια σε περίπτωση που καταπατηθούν τα μειονοτικά τους δικαιώματα.
Το σχέδιο της Τουρκίας για το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο είναι πιο σύνθετο καθώς στοχεύει στα άμεσα αποτελέσματα και συνοψίζεται στο τίτλο Mavi Vatan (Γαλάζια Πατρίδα). Η Γαλάζια Πατρίδα αποτελείται από τις θάλασσες, την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ που η Τουρκία θεωρεί ότι της ανήκουν. Το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας δεν αναφέρεται σε μία χάραξη θαλασσίων ζωνών βασισμένη στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982), αλλά σε μια αυθαίρετη χάραξη βασισμένη στο μήκος της ακτογραμμής κάθε κράτους και την απόσταση από τις ηπειρωτικές ακτές. Τι αγνοεί η Τουρκία; Τα πλήρη δικαιώματα των ελληνικών νησιών σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Αναγνωρίζει όμως στα ελληνικά νησιά δικαίωμα αιγιαλίτιδας ζώνης 6 ναυτικών μιλίων, ενώ στην Κύπρο, η οποία συνιστά κυρίαρχο κράτος δικαίωμα μόνο για αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ναυτικών μιλίων. Οι παραπάνω ενέργειες συνιστούν την έμπρακτη εφαρμογή του τουρκικού αναθεωρητισμού.
Οι λόγοι για τους οποίους επιλέχτηκε η Λιβύη ως το κράτος που θα συναινέσει στα σχέδια Ερντογάν ποικίλουν. Πολλοί θα πιστέψουν ότι ήταν ο λιβυκός εμφύλιος και η πολιτική αστάθεια. Αν δούμε όμως την μεγάλη εικόνα τότε διαπιστώνουμε το εξής: η τουρκική εξωτερική πολιτική στηρίζεται στον αναθεωρητισμό και τον επεκτατισμό. Πολλές φορές έχουμε ακούσει Τούρκους υπουργούς αλλά και τον ίδιο τον Πρόεδρο Ερντογάν να μιλάνε για αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης, της Συνθήκης που καθορίζει τα σημερινά ελληνοτουρκικά σύνορα. Η Συνθήκη της Λωζάννης παράλληλα ανάγκασε την Τουρκία να παραιτηθεί από τα δικαιώματά της στην Λιβύη. Με την υπογραφή των τουρκολιβυκών μνημονίων η Τουρκία θέτει έστω και σαθρές βάσεις για το όραμα της Γαλάζιας Πατρίδας και επανακτά σταδιακά την επιρροή της στην Λιβύη.
Αν κάτι μπορούμε να συμπεράνουμε από τα παραπάνω αυτό είναι ότι ο τουρκικός αναθεωρητισμός ενισχύεται διαρκώς όπως και το γκριζάρισμα περιοχών. Οι διεκδικήσεις της Τουρκίας θα εντείνονται όσο πλησιάζουμε στο έτος ορόσημο 2023. Το μεγαλύτερο όπλο της Ελλάδας απέναντι στις νέες προκλήσεις δεν είναι άλλο από μία ενιαία Εθνική Στρατηγική η οποία δεν θα νοθεύεται από προσωπικές πολιτικές και ιδεοληψίες.
Βιβλιογραφία
Χρήστος Μηναγιός. Απόρρητος Φάκελος Τουρκία, Η Εθνική Στρατηγική της Τουρκίας, εκδόσεις Κάδμος, 2014
Τι σημαίνει ο όρος «Γαλάζια Πατρίδα» που χρησιμοποιούν οι Τούρκοι στρατηγοί, iefimerida.gr, 20 Δεκεμβρίου 2018. Διαθέσιμο σε: https://www.iefimerida.gr/news/466858/ti-simainei-o-oros-galazia-patrida-poy-hrisimopoioyn-oi-toyrkoi-stratigoi
Γιώργος Σκαφίδας, Αυτή είναι η τουρκική «Γαλάζια Πατρίδα»: Πώς ξεκίνησε, Έθνος, 2 Σεπτεμβρίου 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.ethnos.gr/politiki/58474_ayti-einai-i-toyrkiki-galazia-patrida-pos-xekinise
Independent για Μεσόγειο: Ο Ερντογάν ρισκάρει πόλεμο που η Τουρκία μπορεί να χάσει, αναδημοσίευση Law and Order, 18 Δεκεμβρίου 2019. Διαθέσιμο σε:
https://www.lawandorder.gr/Article/65539/independent-gia-mesogeio-o-erntogan-riskarei-polemo-pou-i-tourkia-mporei-na-chasei?fbclid=IwAR0LVQDZucH6DvlbOII0vImlKbE4BCsTnRB3mxyhvFl1veujMno8XbEJhoY