Γράφει ο Παναγιώτης Δαμαλίτης
Ο τουρισμός, για την Ελληνική οικονομία, είναι αδιαμφισβήτητα μία σημαντική πηγή εσόδων. Η θέση της χώρας μας, ως ένας δημοφιλής ταξιδιωτικός προορισμός, είναι σταθερά υψηλή προσελκύοντας συνεχώς νέους τουρίστες. Κάθε χρόνο, πάρα πολλοί άνθρωποι απασχολούνται στον κλάδο αυτό, ενώ και άλλοι κλάδοι της οικονομίας ενισχύονται από τον τουρισμό, όπως για παράδειγμα οι μεταφορές, η εστίαση κτλ. Ο τουρισμός τις τελευταίες δεκαετίες, αποτελεί μοχλό ανάπτυξης της χώρας, με πολλαπλά οφέλη και για το λόγο αυτό χαρακτηρίζεται και ως «η βαριά βιομηχανία» της χώρας μας.
Ας εξετάσουμε όμως τον τουρισμό στην Ελλάδα με νούμερα. Η άφιξη τουριστών στη χώρα μας, είναι ολοένα αυξανόμενη και ιδιαίτερα κερδοφόρα. Πιο συγκεκριμένα, το έτος 2018, ο εν λόγω κλάδος απέφερε στην ελληνική οικονομία το ποσό των 15,6 δις ευρώ. Η πορεία των εσόδων τα τελευταία χρόνια, είναι αυξητική και το έτος 2019, θα κλείσει με έσοδα της τάξης των 18,1 δισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Τουρισμού. Ακόμη, η απασχόληση στον τομέα του τουρισμού είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς σε αυτόν απασχολήθηκαν 988.600 εργαζόμενοι για το έτος 2018, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδίων και Τουρισμού, ενώαποτέλεσε, για το ίδιο έτος, το 25,9% της συνολικής απασχόλησης. Επιπλέον, ο τουρισμός για το ίδιο έτος, συμμετείχε στο ΑΕΠ της Ελλάδος, σύμφωνα με το ΙΝΣΕΤΕ, κατά 30,9%. Το γεγονός αυτό, σημαίνει πως κάτι λιγότερο από το 1/3 των αγαθών και υπηρεσιών, που παρήχθησαν στη χώρα μας για το 2018, προήλθαν από τον τουρισμό.
Ωστόσο, ο ελληνικός τουρισμός έχει και αρνητικά στοιχεία, πέραν των πολύτιμων εσόδων για την οικονομία μας. Αρχικά, χαρακτηρίζεται από μεγάλη εποχικότητα. Διαχρονικά, στη χώρα μας ένα ποσοστό, γύρω στο 50%, των τουριστών, έρχεται μέσα σε μία περίοδο τριών μηνών (Ιούλιο, Αύγουστο, Σεπτέμβριο). Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από πολλούς παράγοντες, όπως το ιδανικό ελληνικό κλίμα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και την πληθώρα προορισμών, όμως δημιουργεί και πολλά προβλήματα. Η εργασία στον τουρισμό γίνεται εποχική, δηλαδή αν και το καλοκαίρι που έρχεται η πλειοψηφία των τουριστών, μειώνεται η ανεργία και στη συνέχεια αυξάνεται. Το ίδιο ισχύει, φυσικά, και για τη λειτουργία του ίδιου του κλάδου, καθώς λόγω της εποχικότητας είναι κυρίως καλοκαιρινός τουριστικός κλάδος.
Ακολούθως, ένα άλλο αρνητικό είναι η εξάρτηση της οικονομίας μας από τον τουρισμό και η μη ορθή εκμετάλευσή του. Όταν το 30% του ΑΕΠ της οικονομίας προέρχεται από τον τουρισμό, οποιαδήποτε αρνητική διακύμανση συμβεί σε αυτόν, εξαιτίας ενός οποιοδήποτε γεγονότος, η οικονομία πλήττεται βαριά. Ένας πόλεμος, η πολιτική αστάθεια, μια οικονομική κρίση ή η χρεοκοπία ενός πολυεθνικού οργανισμού τουρισμού σαν την Thomas Cook μπορεί να έχουν τεράστια επίπτωση στον τουριστικό κλάδο ενός κράτους. Για να διασπαρεί αυτό το ποσοστό, πρέπει να αναληφθούν διάφορες δράσεις από την ελληνική πολιτεία. Ένα ουτοπικό επιχείρημα θα ήταν να έχουμε τουρισμό όλο τον χρόνο, αλλά ίσως αυτό είναι δύσκολο, καθώς είμαστε κυρίως καλοκαιρινός προορισμός. Ένα άλλο και ρεαλιστικότερο επιχείρημα, είναι να επιστημονικοποιήσουμε την εμπειρία μας στον τουρισμό και να γίνουμε πρωτοπόροι σε αυτό το θέμα. Είναι απογοητευτικό να βλέπουμε, πως σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, τώρα γίνονται βήματα για τη δημιουργία προπτυχιακών ή μεταπτυχιακών τμημάτων, ενώ τα ήδη υπάρχοντα βρίσκονται σε απαξίωση, τόσο από πλευράς ζήτησης από φοιτητές, αλλά και υπολειτουργίας. Από την άλλη, τα λοιπά λυκειακά και μεταλυκειακά προγράμματα κατάρτισης, δεν φαίνεται να αρκούν και έτσι πολλοί που θέλουν να ασχοληθούν σε κάτι σχετικό με τον τουρισμό ή την εστίαση, πρέπει να απευθυνθούν αποκλειστικά σε μία ιδιωτική σχολή. Άρα, θα πρέπει να στηριχθούμε στην υψηλή μας παραγωγικότητα στον τουρισμό και να παράγουμε από αυτόν ένα προϊόν υψηλής προστιθέμενης αξίας, όπως η τουριστική, και η λοιπή συναφής, εκπαίδευση. Μάλιστα η εκπαίδευση, θα πρέπει να είναι και εξαγώγιμο προϊόν, δηλαδή να έρχονται στην Ελλάδα άτομα να εκπαιδευτούν στον κλάδο αυτόν.
Πέραν όμως του τι προβλήματα υπάρχουν και τι πρέπει να γίνει, ερχόμαστε στο σκληρό σήμερα και βλέπουμε πώς μια παγκόσμια πανδημία επηρεάζει και τον τουρισμό. Ο κορονοϊός, σίγουρα έχει αλλάξει τις ζωές όλων μας προς το χειρότερο. Οι οικονομίες όλων των χωρών θα υποστούν σημαντικά πλήγματα εξαιτίας του, καθώς οι άνθρωποι πρέπει να απομονωθούν, για να ανακοπεί η εξάπλωσή του. Επειδή ο τουρισμός είναι άμεσα εξαρτώμενος της ανθρώπινης κινητικότητας, δέχεται ένα τεράστιο χτύπημα. Ήδη ο World Travel & Tourism Council (WTTC), η διεθνής ένωση των ιδιωτικών τουριστικών επιχειρήσεων, επισημαίνει πως παγκοσμίως μπορεί να χαθούν πάνω από πενήντα εκατομμύρια θέσεις εργασίας και καλεί τα κράτη να προβούν σε άμεση βοήθεια του κλάδου, με τις συνέπειες να είναι ανυπολόγιστες σε διαφορετική περίπτωση.
Για την Ελλάδα, τα πράγματα μπορεί να είναι πολύ χειρότερα στον κλάδο του τουρισμού, δεδομένης της έντονης εξάρτησης της χώρας από αυτόν. Η μεγάλη μας έκθεση στον τουρισμό για την παραγωγή εισοδήματος και η μεγάλη του συμμετοχή στη δημιουργία θέσεων εργασίας, μας φέρνει αντιμέτωπους με ένα τεράστιο οικονομικό κίνδυνο. Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ), εξαιτίας του COVID-19, τα ξενοδοχεία έχουν χάσει ήδη 522 εκατομμύρια ευρώ από ακυρώσεις κλινών και συνεδρίων. Κατά την ίδια έρευνα, τα ξενοδοχεία δωδεκάμηνης λειτουργίας, σημειώνουν πτώση στις κρατήσεις από 72 έως 92 και τα εποχικής 58-83%. Επίσης, η πλειοψηφία τους εκτιμά ότι θα υπάρχουν και απώλειες του τζίρου της τάξης του 51%, τα δωδεκάμηνης λειτουργίας και 36% τα εποχικής. Παράλληλα, χιλιάδες θέσεις εργασίας βρίσκονται σε κίνδυνο. Αυτά, δυστυχώς, είναι μόνο τα πρώτα στοιχεία και η εικόνα λογικά θα είναι χειρότερη στο αμέσως επόμενο μέλλον για τον τουρισμό.
Σίγουρα, ο κλάδος πρέπει να βοηθηθεί από το κράτος με κάποιου είδους επιδότηση ή δανεισμό. Ωστόσο, στη μάχη αυτή που πρέπει να δώσει η χώρα μας, προτεραιότητα είναι η στήριξη του Εθνικού Συστήματος Υγείας και των πολιτών. Όταν καταλαγιάσει η καταιγίδα, μπορούμε να δούμε και όλα τα υπόλοιπα ζητήματα που έχουν ανακύψει και συνεχώς θα ανακύπτουν με νηφαλιότητα.
Υ.Γ.: Καθόμαστε σπίτι μας τώρα και το καλοκαίρι, με το καλό, βοηθούμε και τον τουρισμό μας να ανακάμψει.
ΠΗΓΕΣ
1) Βασικά Μεγέθη του Ελληνικού Τουρισμού, ΣΕΤΕ. Διαθέσιμο σε: https://sete.gr/el/stratigiki-gia-ton-tourismo/vasika-megethi-tou-ellinikoy-tourismoy/
2) Τουρισμός: Δραματική έκκληση από το World Travel & Tourism Council, Η Καθημερινή, 18/03/2020. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/1069657/article/oikonomia/die8nhs-oikonomia/toyrismos-dramatikh-ekklhsh-apo-to-world-travel–tourism-council
3) Με νέα ρεκόρ κλείνει το 2019 η ελληνική τουριστική αγορά, Ναυτεμπορική, 30/12/2019. Διαθέσιμο σε: https://m.naftemporiki.gr/story/1546808/me-nea-rekor-kleinei-to-2019-i-elliniki-touristiki-agora
4) Αφιέρωμα: Τουριστική εκπαίδευση, Η Καθημερινή, 22/09/2018. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/985917/gallery/ta3idia/sthn-ellada/afierwma-toyristikh-ekpaideysh
5) Κορονοϊός: Στα 522 εκατ. ευρώ μέχρι στιγμής οι απώλειες από ακυρώσεις για τα ελληνικά ξενοδοχεία, news247.gr, 17/03/2020. Διαθέσιμο σε: https://www.news247.gr/oikonomia/koronoios-sta-522-ekat-eyro-mechri-stigmis-oi-apoleies-apo-akyroseis-gia-ta-ellinika-xenodocheia.7604081.html
6) Χ. Θεοχάρης: Στόχος η περαιτέρω αύξηση σε τουριστικά έσοδα-αφίξεις το 2020, Ναυτεμπορική, 27/01/2020. Διαθέσιμο σε: https://m.naftemporiki.gr/story/1554678/x-theoxaris-stoxos-i-peraitero-auksisi-se-touristika-esoda-afikseis-to-2020
7) *πηγή εικόνας AP Photo / Michael Virtanen