Γράφει η Αγγελική Μαρτίνου
Για κάποιον μη ειδικό, η Τεχνητή Νοημοσύνη μοιάζει ίσως με κάτι αόριστο, ή και δυσνόητο. Επειδή διακατέχεται από ποικίλα στοιχεία, η ερμηνεία της επιδέχεται αρκετές διαφοροποιήσεις. Ωστόσο, κατά βάση, όταν μιλάμε για Τεχνητή Νοημοσύνη, αναφερόμαστε σε κάποια αυτόνομα και ευέλικτα συστήματα, μέσω των οποίων δύναται να εκδηλωθεί η ανθρώπινη νοημοσύνη.
Ορισμένες πιθανολογίες και εκτιμήσεις για την μελλοντική πορεία της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι ουτοπικές (μπορεί να λύσει η Τεχνητή Νοημοσύνη όλα μας τα προβλήματα;) ενώ άλλες εξαιρετικά πεσιμιστικές (θα οδηγήσει πράγματι η τεχνητή νοημοσύνη στο τέλος της ανθρωπότητας και της ζωής όπως την ξέρουμε;). Ταυτόχρονα, η Τεχνητή Νοημοσύνη (στην αγγλική γλώσσα ‘Artificial Intelligence’, ή εν συντομία, ‘A.I.’) διεισδύει ακόμα και στις διεθνείς σχέσεις. Στο πλαίσιο αυτό, προκύπτουν μερικά ερωτήματα: είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη ο μοχλός για την παγκόσμια κυριαρχία; Μπορούν τα κράτη να συνεργασθούν και να μοιραστούν την τεχνογνωσία τους; Τι ρόλο εκτιμάται ότι θα παίξει στον ανταγωνισμό των κρατών, ειδικά των ΗΠΑ και της Κίνας;
Η εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης συνοδεύεται από μία συζήτηση (debate) για τους κινδύνους και τα οφέλη αυτής της τεχνολογίας. Χαρακτηριστικά, ο Elon Musk επισήμανε την επικίνδυνη πιθανότητα η Τεχνητή Νοημοσύνη να ξεπεράσει την ανθρώπινη συνείδηση. Παρά τον πεσιμισμό και την αβεβαιότητα γύρω από το ζήτημα αυτό, με την Ατζέντα 2030 και τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης , προωθείται η ιδέα της εργαλειοποίησης της Τεχνητής Νοημοσύνης με τρόπο ωφέλιμο για το καλό της ανθρωπότητας και την εξυπηρέτηση του σκοπού της βιωσιμότητας. Ακόμα και εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού, η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει αξιοποιηθεί για την καταγραφή δεδομένων, την δημιουργία προβλέψεων εξάπλωσης του ιού, κ.α. Όπως είναι αναμενόμενο, η βελτιστοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης θα χρειαστεί την συνεργασία των κρατών, των διαφόρων φορέων και πλατφορμών.
Συγχρόνως, εξετάζοντας την «κατανομή ισχύος» έως τώρα, αναφορικά με την Τεχνητή Νοημοσύνη γίνεται αντιληπτό, πως στην πρώτη θέση βρίσκονται οι ΗΠΑ, στην 2η η Κίνα, και στην 3η η Ευρώπη. Έρευνα της McKinsey το 2016 έδειξε πως η Κίνα και οι ΗΠΑ κυριαρχούν ως προς τις επενδύσεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη σε σχέση με την Ευρώπη. Όμως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, φιλοδοξώντας να γεφυρώσει το χάσμα, έχει θέσει ως στόχο να επενδύσει περισσότερο στον τομέα αυτό. Μάλιστα, αναφέρεται στην «στρατηγική σημασία» της Τεχνητής Νοημοσύνης, η οποία δύναται να λειτουργήσει ως κινητήριος μοχλός της οικονομικής ανάπτυξης. Εξάλλου, σε έκθεση επίσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2018, αναφέρεται η εκτίμηση πως, στον 21ο αιώνα, η Τεχνητή Νοημοσύνη θα αποτελέσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Γενικά, η ευρωπαϊκή προσέγγιση στηρίζεται σε τρεις βασικούς άξονες: την εξέλιξη στα πλαίσια της τεχνολογικής επανάστασης και των καινοτόμων πρωτοβουλιών-προσελκύοντας παράλληλα τόσο τον δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέα-, την προετοιμασία ενόψει των αλλαγών που αναμένεται να φέρει η Τεχνητή Νοημοσύνη, και την διασφάλιση ενός κατάλληλου ηθικού και νομικού πλαισίου.
Λαμβάνοντας όλα αυτά υπόψη, ένα καλό ερώτημα που προκύπτει σε σχέση με την τεχνολογική αυτή «κούρσα», είναι εάν πρόκειται για ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος (zero-sum game). Σε τομείς όπως η υγεία και η εκπαίδευση, τα οφέλη σε παγκόσμιο επίπεδο είναι σημαντικά. Εν τέλει, όμως, υπάρχουν και νικητές και χαμένοι. Όσοι δεν προσαρμοστούν στην νέα πραγματικότητα και μείνουν πίσω, θα δυσκολευτούν να αντιμετωπίσουν τις καινούργιες συνθήκες, το κόστος στην παγκόσμια αγορά αλλά και στην εθνική οικονομία τους, ενώ παράλληλα η εθνική τους ασφάλεια θα αδυνατίσει, με αποτέλεσμα να περιοριστεί και η γεωπολιτική τους επιρροή.
Η διεπιστημονικότητα που χαρακτηρίζει το αντικείμενο των Διεθνών Σχέσεων, και στην πράξη, τόσο τις διεθνείς σχέσεις όσο και την άσκηση της διπλωματίας, αποτελεί ασφαλιστική δικλείδα του κλάδου αναφορικά με την επερχόμενη «απειλή», που τόσο έχει συζητηθεί, στην εργασία και στην βιομηχανία. Ωστόσο, η τεχνολογία μεν, πόσο μάλλον δε η Τεχνητή Νοημοσύνη, είναι παράγοντες που μπορούν να διαμορφώσουν το μέλλον και την πρακτική της διπλωματίας και των διεθνών σχέσεων, και να αποτελέσουν κλειδί του ανταγωνισμού στην διεθνή ισορροπία ισχύος, με την Τεχνητή Νοημοσύνη να συνιστά έναν σημαντικό συντελεστή ισχύος. Εξάλλου, η Κίνα έχει επί παραδείγματι αξιοποιήσει την Τεχνητή Νοημοσύνη με τέτοιο τρόπο ώστε οι διπλωμάτες της, μέσα από μια σειρά πιθανών σεναρίων, να είναι καλύτερα προετοιμασμένοι για οποιαδήποτε εξέλιξη στην διεθνή κοινότητα.
Όπως και να έχει, ο ανθρώπινος παράγοντας δεν πρέπει ποτέ να υποτιμάται. Άλλωστε, ο Kissinger, στο βιβλίο του ‘Παγκόσμια Τάξη’, γράφοντας για τον ρόλο της τεχνολογίας και της ανθρώπινης συνείδησης, αναφέρει πως: «Καθ’οδόν προς την πρώτη πραγματικά παγκόσμια τάξη, τα σπουδαία ανθρώπινα επιτεύγματα της τεχνολογίας πρέπει να συνδυαστούν με μια ενισχυμένη ανθρωπιστική, υπερβατική και ηθική κριτική ικανότητα.» Η Κίνα έχει τη προοπτική να φτάσει ή ακόμα και να ξεπεράσει τις ΗΠΑ αν αξιοποιήσει κατάλληλα ως εργαλείο την Τεχνητή Νοημοσύνη. Αλλά ο Kai Fu Lee στο βιβλίο του ‘AI Superpowers: China, Silicon Valley and the New World Order’ καταλήγει στο ότι, εν τέλει, ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας δεν αποτελεί μέρος ενός ψυχροπολεμικού παιχνιδιού, ούτε ανταποκρίνεται στην λογική μιας γεωστρατηγικής αντιπαλότητας. Έτσι, στην πραγματικότητα, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στο όφελος που δύναται να προσφέρει η Τεχνητή Νοημοσύνη ως χρήσιμο εργαλείο για την ανθρωπότητα, και όχι ως όπλο καταστροφής. Άλλωστε, από ό, τι φαίνεται, η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν πρόκειται να αποτελέσει σύντομα σοβαρή απειλή για το πεδίο των Διεθνών Σχέσεων, λαμβάνοντας υπόψη φυσικά, ότι ειδικότερα στον χώρο της διπλωματίας, η ανθρώπινη δραστηριότητα δύσκολα αντικαθίσταται.
Πηγές:
Kissinger Henry, Παγκόσμια Τάξη, Αθήνα, Εκδοτικός Οίκος Λιβάνη, 2014.
Kreutzer Ralf T., Sirrenberg Marie, Understanding Artificial Intelligence: Fundamentals, Use Cases and Methods for a Corporate AI Journey, Switzerland: Springer, 2020.
Lee Kai-Fu, AI Super-Powers: China, Silicon Valley and the New World Order, Boston: Houghton Mifflin Harcourt, 2018.
University of Helsinki & Reaktor, Elements of AI course. Διαθέσιμο σε: https://www.elementsofai.com
Yaroslav Lissovolik, AI in International Relations: The ‘Digital Diplomacy’, Valdai. 12 Φεβρουαρίου 2020. Διαθέσιμο σε: https://valdaiclub.com/a/highlights/ai-in-international-relations/?fbclid=IwAR2ssMFMNxPJX7ncCm79uaYD7QrxkiH2WXN3i5A1DUvLJXgVCQkJTo52wto
James Manyika, 10 imperatives for Europe in the age of AI and automation, McKinsey Global Institute. 2 Οκτωβρίου 2017. Διαθέσιμο σε: https://www.mckinsey.com/featured-insights/europe/ten-imperatives-for-europe-in-the-age-of-ai-and-automation
Ricki Harris, Elon Musk: Humanity Is a Kind of ‘Biological Boot Loader’ for AI, Wired. 9 Ιανουαρίου 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.wired.com/story/elon-musk-humanity-biological-boot-loader-ai/
European Commission, Artificial Intelligence. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/artificial-intelligence
Daniel Castro, Michael McLaughlin, Eline Chivot, Who is Winning the AΙ Race: China, the EU or the United States?, Center for Data Innovation. 19 Αυγούστου 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.datainnovation.org/2019/08/who-is-winning-the-ai-race-china-the-eu-or-the-united-states/
Digital Transformation Monitor, USA-China-EU plans for AI: where do we stand?, European Commission. Ιανουάριος 2018. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/growth/tools-databases/dem/monitor/sites/default/files/DTM_AI USA-China-EU plans for AI v5.pdf
Council of Europe Portal, AI and control of Covid-19 coronavirus. Διαθέσιμο σε: https://www.coe.int/en/web/artificial-intelligence/ai-and-control-of-covid-19-coronavirus