Γράφει η Κασσιανή Κοκτσίδου
Η έννοια της τρομοκρατίας στην παγκόσμια κοινωνία δεν αποτελεί ένα σύγχρονο φαινόμενο. Έχει τις ρίζες της στη Γαλλική Επανάσταση (1789), όπου για πρώτη φορά η εμφάνιση των πολλαπλών αιματηρών επιθέσεων και της κλιμακούμενης βίας υπό τον Γάλλο Ροβεσπιέρο άλλαξαν για πάντα την έννοια της ειρήνης και της ασφάλειας (Heywood, 2013, σ. 476).
Έκτοτε, με το πέρας των δεκαετιών, η σφραγίδα της τρομοκρατίας ακολούθησε τις σύγχρονες τάσεις των κοινωνιών, υπενθυμίζοντας μας την έκρηξη των τρομοκρατικών περιστατικών παγκοσμίως υπό το πρίσμα της τεχνολογίας. Η πρόοδος της ψηφιακής τεχνολογίας σε συνδυασμό με την αυξανόμενη εξάρτησή μας από το διαδίκτυο ενέτεινε τον φόβο και την ανησυχία πως οι τρομοκράτες θα βρουν ένα πρόσφορο έδαφος για την εξάπλωση της προπαγάνδας και της στρατολόγησης, στοχεύοντας ευρύτερο κοινό (Weimann, 2015, σ. 152). Η επικράτηση των κοινωνικών δικτύων στις μέρες μας αφενός έχει προεκτάσεις σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, αφετέρου έχει γίνει ένα σύγχρονο και επικίνδυνο εργαλείο στα χέρια των τρομοκρατών.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενισχύουν το μήνυμα ότι οι τρομοκράτες διαδικτυακά ή μη είναι πανταχού παρών και ότι το διαδίκτυο αποτελεί ένα άναρχο, ανεξέλεγκτο και ακυβέρνητο εργαλείο, έρμαιο στα χέρια των τρομοκρατών (Λιαρόπουλος, 2016). Τα τελευταία χρόνια, η απειλή του ψηφιακού τρομοκρατικού φαινομένου έχει αναβαθμιστεί σημαντικά σε σχέση με τις παλαιότερες παραδοσιακές τεχνικές που χρησιμοποιούσαν για την αναμετάδοση των τρομοκρατικών περιστατικών παγκοσμίως. Πλέον, η αντικατάσταση της τηλεόρασης από την οθόνη του κινητού κατέστησε τα κοινωνικά δίκτυα μια παγκόσμια διαδικτυακή κοινότητα.
Ο ρόλος των κοινωνικών δικτύων απέκτησε διττή σημασία για τη δράση των τρομοκρατών. Η χρήση των κοινωνικών δικτύων από τις τρομοκρατικές οργανώσεις έχει ως στόχο να προσελκύσουν ευρύτερο κοινό και όχι την ανίχνευση ή τον εντοπισμό των ήδη υπαρχόντων θυμάτων τους (Archetti, 2013, σ. 36). Η στρατηγική που εφαρμόζουν είναι η επέκταση της προπαγάνδας και της στρατολόγησης σε άτομα νεότερης ηλικίας και η στοχοποίηση των ατόμων που είναι ενεργοί χρήστες και παρακολουθούν έντονα τις εξελίξεις (Weimann, 2015, σ. 16). Ο εντοπισμός των πιθανών θυμάτων τους γίνεται σε υποβαθμισμένες περιοχές, όπου το βιοτικό και μορφωτικό επίπεδο είναι ιδιαίτερα χαμηλό και μετατρέπει τους χρήστες σε παθητικούς δέκτες πληροφοριών (Dean κ.ά., 2012, σ. 3-24).
Οι τρομοκράτες προσπαθούν να εντοπίσουν ελκυστικούς τρόπους για την ανίχνευση νέων ακολούθων, με σκοπό να διατηρήσουν την επικοινωνία, από οποιαδήποτε γωνιά του πλανήτη. Από την άλλη, τα κοινωνικά δίκτυα έχουν γίνει ένα «παγκόσμιο διαδικτυακό σχολείο», όπου οι λεγόμενοι μαθητές εκπαιδεύονται για τον σχεδιασμό των τρομοκρατικών επιθέσεων. Αν και η αγγλική γλώσσα είναι περισσότερο διαδεδομένη, οι τρομοκράτες έχουν επιλέξει την εφαρμογή πολυγλωσσικών τρομοκρατικών ιστοσελίδων (el-Nawawy, 2009, σ. 10), η οποία είναι πιο φιλική στον χρήστη για την προσέλκυση ευρύτερου κοινού.
Οι εφαρμογές των κοινωνικών δικτύων είναι περισσότερο προτιμητέα από τις δύο πιο γνωστές τρομοκρατικές οργανώσεις Al Qaeda και ISIS (Lee κ.ά., 2021, σ. 2-14). Η τρομοκρατική οργάνωση Ισλαμικού Κράτους είναι πιο ενεργή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook, το Twitter, το Instagram, το YouTube, το Viber και άλλα πολλά. Τις περισσότερες φορές χρησιμοποιούν βίντεο, φωτογραφίες ή αναρτήσεις με εξτρεμιστικό περιεχόμενο, όπως ο αποκεφαλισμός των εχθρών τους.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στα τελευταία γεγονότα που εξελίχθηκαν στην τρομοκρατική επίθεση στη Μόσχα. Το Ισλαμικό Κράτος, το οποίο ανέλαβε και την ευθύνη της επίθεσης, δημοσίευσε μέσω του πρακτορείου του Amaq, που μεταδόθηκε μέσω του Ρωσικού Telegram, το βίντεο από την τρομοκρατική επίθεση διάρκειας 1 ώρας και 31 λεπτών, σκορπίζοντας τον φόβο και τον τρόμο στον συναυλιακό χώρο Crocus City Hall (Ναυτεμπορική, 2024). Ένα άλλο περιστατικό της ψηφιακής δραστηριότητας των τρομοκρατών ήταν η πολύνεκρη σφαγή στο Christchurch της Νέας Ζηλανδίας. Το τρομοκρατικό γεγονός χαρακτηρίζεται ως μία από τις πιο διαδεδομένες αιματηρές επιθέσεις σε ολόκληρο τον πλανήτη με πλήρες οπτικοακουστικό περιεχόμενο. Το βίντεο διάρκειας 17 λεπτών έκανε τον γύρο του κόσμου μέσα σε ελάχιστο χρόνο, υπενθυμίζοντας μας ότι η έννοια της τρομοκρατίας έχει λάβει νέα διάσταση (Protagon.gr, 2019).
Σε αυτό το σημείο, αξίζει ιδιαίτερης μνείας η έκρηξη των τρομοκρατικών διαδικτυακών δραστηριοτήτων μέσω των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης με το 76% των τρομοκρατών του Ηνωμένου Βασιλείου να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο, για να ερευνήσουν και να καταστρώσουν τη στρατηγική των ενεργειών τους. Ένα τέτοιο περιστατικό σημειώθηκε στο Μάντσεστερ στις 22 Μαΐου 2017 με τη βομβιστική επίθεση στην συναυλία της Αμερικανίδας τραγουδίστριας Ariana Grande, όπου κατά τη διεξαγωγή του τρομοκρατικού περιστατικού φαίνεται ότι οι τρομοκράτες έκαναν περισσότερα retweets, ενημερώνοντας σε πραγματικό χρόνο το κοινό τους. Στο Παρίσι, στις 13 Νοεμβρίου 2015, κατά τη διάρκεια του ποδοσφαιρικού αγώνα μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, ακολούθησαν βομβιστικές επιθέσεις και πυροβολισμοί από εξτρεμιστές τρομοκράτες. Πιο συγκεκριμένα, το γεγονός έλαβε μέρος κυρίως έξω από το ποδοσφαιρικό στάδιο με απολογισμό 130 νεκρούς και 352 τραυματίες, γνωστό ως η σφαγή στο Bataclan. Κατά τη διάρκεια της επίθεσης, σημειώθηκαν 6.5 εκατομμύρια retweets με λέξεις-κλειδιά «επίθεση στο Παρίσι», «Bataclan», «Παρίσι» και «Porte verte». Λίγες μέρες αργότερα, η τρομοκρατική οργάνωση Ισλαμικό Κράτος ανέλαβε την ευθύνη της επίθεσης (Jain, Vaidya, 2021, σ. 1–2).
Οι υπεύθυνοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν ως στόχο την αποτροπή της εξάπλωσης της προπαγάνδας και του εξτρεμιστικού περιεχομένου, αφαιρώντας παράνομο υλικό από βίντεο και φωτογραφίες και απενεργοποιώντας λογαριασμούς χρηστών που προβάλουν εξτρεμιστικό περιεχόμενο. Επ’ αυτού, η καθιέρωση του νέου κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ) για την καταπολέμηση των τρομοκρατικών αναρτήσεων υποχρεώνει την αφαίρεση ή τον αποκλεισμό του περιεχομένου μέσα σε μία ώρα από την στιγμή εντοπισμού του. Ο περιορισμός των αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωση με ακραίο και εξτρεμιστικό περιεχόμενο αφορά μόνο χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Ο κανονισμός βασίστηκε σε πρόταση που υπέβαλε στο ΕΚ η Επιτροπή το 2018 (Προπαγάνδα, 2019).
Λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα λεχθέντα, η πρόοδος του 21ου αιώνα φαντάζει περιορισμένη χωρίς την αξιοποίηση των κοινωνικών δικτύων. Η διαπίστωση ότι τα κοινωνικά δίκτυα δεν έχουν ακόμη καταφέρει να εξαλείψουν πλήρως την προπαγάνδα και το τρομοκρατικό περιεχόμενο αποτελεί μια νέα πρόκληση για τις σύγχρονες δημοκρατίες του 21ου αιώνα και κατ’ επέκταση για την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η αύξηση του ελέγχου και των δικλείδων ασφαλείας στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης θα συνέβαλε στην αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων.
Πηγές
Λιαρόπουλος, Α. (2016). Άποψη: Ζητήματα ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/society/886704/apopsi-zitimata-asfaleias-ston-kyvernochoro/. Ημερομηνία προβολής: 02/04/2024.
Ναυτεμπορική. (2024). ISIS: Δημοσιοποίησε βίντεο από την τρομοκρατική επίθεση στη Μόσχα – Οι σοκαριστικές στιγμές που οι ένοπλοι πυροβολούν αδιακρίτως. Διαθέσιμο σε: https://www.naftemporiki.gr/kosmos/1623170/isis-vinteo-apo-tin-tromokratiki-epithesi-sti-moscha-dimosiopoiise-to-islamiko-kratos/. Ημερομηνία προβολής: 04/04/2024.
Προπαγάνδα. (2016). Τα social media έχουν αποτύχει συνειδητά να ‘’καταπολεμήσουν’’ την τρομοκρατία. Διαθέσιμο σε: https://popaganda.gr/newstrack/social-media-tromokratia/. Ημερομηνία προβολής: 02/04/2024.
Protagon.gr. (2019). Social media ή μέσα κοινωνικής τρομοκρατίας;. Διαθέσιμο σε: https://www.protagon.gr/epikairotita/social-media-i-mesa-koinwnikis-tromokratias-44341800701., Ημερομηνία προβολής: 01/04/2024.
Archetti, C. (2013). Understanding Terrorism in the Age of Global Media. Palgrave Macmillan, London , σελ. 36.
Dean, G., Bell, P. & Newman, J. (2012).The dark side of social media: review online terrorism. 3 Pakistan Journal of Criminology, σελ. 3-24.
Heywood, A. (2013). Διεθνείς σχέσεις και πολιτική στην παγκόσμια εποχή. Εκδόσεις Κριτική. σελ. 476.
Lee, Cl. S., Choi, K., Shandler, R. (2021). Mapping global cyberterror network: An empirical study of Al Qaeda and ISIS cyberterrorism events στο journal of contemporary criminal justice, σελ. 2-14.
Mohammed el-N., Sahar K. (2009). Islam dot com. Palgrave Macmillan, σελ. 10.
Jain P. N., Vaidya, A. (2021). Analysis of social media Based on Terrorism – A Review, Vietnam Journal of Computer Science, τεύχος 8, αριθ. 1, σελ. 1–2.
Weimann, G. (2015). Terrorism in cyberspace: The next generation, Woodrow Wilson Centre Press / Columbia University Press, σελ. 16-18.
Πηγή εικόνας: The Minds Journal. 8 Signs You Need To Stay Away From Social Media. Pinterest. Διαθέσιμο σε: https://gr.pinterest.com/pin/650981321171178912/sent/?invite_code=d302a588f5e541bdae5e0d408af4fa80&sfo=1