Γράφει η Αικατερίνη Δαουτάκου
Η παράνομη διακίνηση μεταναστών, γνωστός όρος στα αγγλικά ως migrant smuggling, people smuggling, ή επίσημα smuggling of migrants έχει απασχολήσει ιδιαίτερα τα τελευταία τριάντα χρόνια τόσο τις ελληνικές κυβερνήσεις και τις Αρχές, όσο και τη διεθνή κοινότητα για τις δομές, τα μέσα και τις στρατηγικές που έχουν υιοθετήσει τα κυκλώματα διακίνησης μεταναστών. Ιδιαίτερα, η Ελλάδα που θεωρείται μία μοναδική περίπτωση καθώς από κράτος προορισμού έχει γίνει κράτος υποδοχής και μετακίνησης.
Σύμφωνα με το Άρθρο 3 του Πρωτοκόλλου για την Αντιμετώπιση της Παράνομης Διακίνησης Μεταναστών μέσω Γης, Θαλάσσης και Αέρος και τις Προσθήκες των Ηνωμένων Εθνών ενάντια στο Οργανωμένο Έγκλημα, το smuggling of migrants ορίζεται ως ένα έγκλημα που πραγματοποιείται με σκοπό την απόκτηση οικονομικών ή υλιστικών πλεονεκτημάτων από την παράνομη είσοδο ενός ανθρώπου σε ένα κράτος, στο οποίο δεν είναι υπήκοος ή μόνιμος κάτοικος. Βέβαια, αυτό ακολουθείται από την παράνομη είσοδο των μεταναστών, δηλαδή την πρόσβαση στην χώρα με μη νόμιμο τρόπο, με παραποιημένα ή ψευδή έγγραφα που έχουν υποστεί επεξεργασία από κρατικό δρώντα ή απλό πολίτη. Ένα επιπρόσθετο χαρακτηριστικό της παράνομης διακίνησης των μεταναστών είναι η εκμετάλλευση και η χειραγώγηση του μετανάστη από τρίτο πρόσωπο, που έχει κάποια εξουσία. Στο Πρωτόκολλο, επιπλέον, διευκρινίζεται αναλυτικά το τί προσδιορίζεται σαν σκάφος και με ποιά χρήση του τελευταίου επιτυγχάνεται ο σκοπός, που δεν είναι άλλος από την παράνομη μετανάστευση.
Σύμφωνα με την Διαδικασία του Μπαλί, τρία είναι τα κράτη στα οποία συνήθως δρα ένα κύκλωμα. Πρώτη είναι η χώρα προέλευσης του μετανάστη, δεύτερο το κράτος μετακίνησης/εισόδου και τέλος το κράτος του προορισμού. Η Ελλάδα μέχρι και το 2009 ήταν χώρα, κυρίως, προορισμού με οικονομικούς μετανάστες από κράτη των Βαλκανίων, της Ανατολικής Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής, ενώ μετά την έναρξη της ελληνικής οικονομικής κρίσης και του διεθνοποιημένου εμφυλίου πολέμου στην Συρία, τη δράση διαφόρων ομάδων, η χώρα χρησιμοποιήθηκε ως δίαυλος μετακίνησης για την Ευρώπη τόσο από πρόσφυγες όσο και από μετανάστες με την μεγαλύτερη μετακίνηση που σημειώθηκε το 2014.
Οι συνήθεις διαδρομές που ακολουθούν και δρουν τα κυκλώματα είναι στα χερσαία σύνορα για το πέρασμα στα Δυτικά Βαλκάνια και από εκεί στην Κεντρική Ευρώπη. Αντίστοιχα αυτό γινόταν παλιότερα με προορισμό την Ελλάδα, των επιβατικών φορτηγών πλοίων μέσω Θαλάσσης για τις Σκανδιναβικές Χώρες και μέσω των Αερογραμμών. Στις τελευταίες παίρνει την σημερινή μορφή του το οργανωμένο διεθνές έγκλημα, ακριβώς επειδή η αναγνώριση, η επαλήθευση των στοιχείων και η εξάρθρωση των κυκλωμάτων γίνεται ακόμα πιο δύσκολη εξαιτίας των αναπτυγμένων δομών και μέσων.
Η Ελλάδα μέχρι πρόσφατα λειτουργούσε ως θέλγητρο για τις μεταναστευτικές ροές και για τα κυκλώματα γιατί είναι μία ευρωπαϊκή, μεσογειακή χώρα, με σημαντική γεωπολιτική θέση, με ένα αξιοπρεπές ΑΕΠ, σταθερό πολιτικό σύστημα και με σύνορα ανοιχτά, τουλάχιστον μέχρι και τα γεγονότα του Έβρου. Τα κυκλώματα εκμεταλλεύτηκαν στο μέγιστο βαθμό την εικόνα που έβγαζε η χώρα προς τα έξω. Η παρουσίαση της χώρας ως βωμού ευκαιριών από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, οι υπάρχουσες δομές, η ανάπτυξη των μέσων μαζικής μεταφοράς, επικοινωνίας και οι δικτυωμένες διασπορές λειτούργησαν καταλυτικά στην προσέλκυση παράνομων μεταναστών. Από τους εκείνους μερικοί ασχολήθηκαν μετέπειτα ενεργά με τα υπάρχοντα κυκλώματα και δημιούργησαν νέα, είτε στο κράτος προορισμού και κίνησης, είτε στη χώρα προέλευσης, συντελώντας έτσι μία σταθερή αλυσίδα ανάπτυξης και αύξησης τους, χωρίς αυτό, απαραίτητα, να σημαίνει ότι όσοι ήρθαν παράνομα, ασχολήθηκαν μετέπειτα με αυτές τις δραστηριότητες.
Υπήρξαν πολλοί που κατήγγειλαν τους συμμετέχοντες στα κυκλώματα και βοήθησαν τις Αρχές να εξαρθρώσουν τα πιο οργανωμένα από αυτά και να κατανοήσουν τις στρατηγικές και το πεδίο δράσης τους. Πολλοί, ωστόσο, δεν εγκατέλειψαν αυτή την παράνομη δραστηριότητα γιατί ήταν προσοδοφόρα. Αυτό λειτούργησε ελκυστικά και για τους νέους διακινητές, παρ’ όλο τον κίνδυνο. Χαρακτηριστικά και πρόσφατα παραδείγματα είναι τα γεγονότα του Έβρου και του Ανατολικού Αιγαίου, όπου παρόλο που υπάρχει φύλαξη μέχρι και σήμερα, επιτήδειοι διακινητές εκμεταλλευόμενοι τη μεταναστευτική και προσφυγική κρίση με τον Ερντογάν, προσπαθούν να περάσουν ανθρώπους με αντίτιμο 200 μέχρι και 300 ευρώ ανά άτομο από τα ελληνικά σύνορα, από τις ακτές ή ακόμα και με 15 ευρώ, διακινδυνεύοντας τις ζωές τους. Δυστυχώς, όμως το κακό δεν σταματάει εκεί. Πολλοί μετανάστες με την επιθυμία για την καλύτερη ζωή εξαπατώνται από τους διαμεσολαβητές που ζητούν υπέρογκα ποσά χιλιάδων ευρώ για την μετακίνηση τους από κράτος σε κράτος. Η οργανωμένη διακίνηση ενός ανθρώπου π.χ. από το Ιράκ μέχρι την Νορβηγία, μέσω της Τουρκίας και της Ελλάδας παράνομα με φορτηγό πλοίο μπορεί να κοστίσει 15.000 ευρώ. Εξάλλου, με τα χρήματα αυτά μπορούν να βρουν μία νόμιμη λύση χωρίς να θέτουν την ζωή τους σε κίνδυνο και με τα χαρτιά τους και τα διαβατήρια τους κανονικά.
Σε αυτή την λογική, εδώ και αρκετά χρόνια έχουν στηριχθεί οι κατευθυντήριες γραμμές και στρατηγικές των Διεθνών και Υπερεθνικών Οργανισμών όπως του ΟΗΕ, μέσω της Γραμματείας Ναρκωτικών και Εγκλημάτων, της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω της Επιτροπής και του EU Action Plan Against Migrant Smuggling και λοιπών, μέσω της παρακολούθησης της ροής του χρήματος και του ξεπλύματος του, της διασυνοριακής συνεργασίας μεταξύ των κρατών, των θεσμών και των εθνικών αρχών, αλλά και τους αυστηρότερους ελέγχους.
Σε γενικό πλαίσιο, η παράνομη διακίνηση μεταναστών ως ένα βαθμό είναι αντιμετωπίσιμη, διότι οι περισσότεροι φορείς έχουν υιοθετήσει πρακτικές για την ουσιαστική αντιμετώπιση της. Βέβαια, όσο υπάρχουν αυταρχικά καθεστώτα, πόλεμοι και οικονομικές κακουχίες, και σκλαβιά το πρόβλημα θα διαιωνίζεται. Στο χέρι των πολιτών και των Δυτικών Κοινωνιών είναι να βρουν λύσεις και να συμβάλουν, χωρίς να εθελοτυφλούν.
Πηγές:
- United Nation, Protocol against the Smuggling of Migrants by Land, Sea, Air Supplementing the United Nations Convention Against Transnational Organised Crime, 2000. Διαθέσιμο σε:https://www.refworld.org/pdfid/479dee062.pdf
- International Organisation for Migration (IOM), Policy Guide on Criminalizing Migrant Smuggling – The Bali Process, United Nations, August 2014. Διαθέσιμο σε: https://publications.iom.int/es/system/files/pdf/bali_process.pdf
- International Organisation for Migration (IOM), Smuggling of migrants, trafficking in persons and contemporary forms of slavery, including appropriate identification, protection and assistance to migrants and trafficking victims, United Nations, September 2017, Genovva. Διαθέσιμο σε:https://refugeesmigrants.un.org/sites/default/files/ts5_issue_brief.pdf
- Georgios A. Antonopoulos & John Winterdyk, The Smuggling of Migrants in Greece: An Examination of its Social Organization, University of Teesside, Volume: 3 issue: 4, page(s): 439-461, October 1, 2006, United Kingdom. Διαθέσιμο σε: https://journals.sagepub.com/action/doSearch?target=default&ContribAuthorStored=Antonopoulos%2C+Georgios+A
- Alasteir Jamiason, Turkish people-smugglers operate in plain sight on Greek border, Euronews, 4th March, 2020, Greece. Διαθέσιμο σε: https://www.euronews.com/2020/03/04/turkish-people-smugglers-operate-in-plain-sight-on-greek-border
- European Commision, Migrant Smuggling, Migration and Home Affairs. Διαθέσιμο σε:https://ec.europa.eu/home-affairs/what-we-do/policies/irregular-migration-return-policy/facilitation-irregular-migration_en
- European Commission, DG Migration & Home Affairs, A study on smuggling of migrants Characteristics, responses and cooperation with third countries,Final Report, European Commision, September 2015. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/what-we-do/networks/european_migration_network/reports/docs/emn-studies/study_on_smuggling_of_migrants_final_report_master_091115_final_pdf.pdf
Πηγή Εικόνας: https://migrationdataportal.org/sites/default/files/2017-12/SMuggling_infographic_04.12.2017.png