Γράφει η Νικολέτα-Τρυφωνίνα Σαράντου
Η ευρωπαϊκή ήπειρος έχει να επιδείξει μια πληθώρα ιστορικών αγώνων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ανάμεσα σε αυτούς τους αγώνες μπορούν να συμπεριληφθούν και αυτοί που κατέβαλε το γυναικείο φύλο για την επίτευξη και απόκτηση δικαιωμάτων στην εργασία, στην εκπαίδευση, στο δικαίωμα της ψήφου.
Βασικά γεγονότα που αποτέλεσαν ορόσημο της ευρωπαϊκής γυναικείας ιστορίας είναι η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων της Γυναίκας και της Γυναίκας Πολίτη (1791) από τη Olympe de Gouges που έθεσε το ζήτημα της ισότητας των δύο φύλων κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, η «Υπεράσπιση των Δικαιωμάτων της Γυναίκας» από τη Mary Wollstonecraft η οποία διατυπώνει τις ιδέες του φεμινισμού και οι γυναίκες που διεκδικούσαν τα δικαιώματα τους κατά την περίοδο της Βιομηχανικής Επανάστασης γνωστές ως Σουφραζέτες.
Οι αγώνες των γυναικών οδήγησαν τις κυβερνήσεις των χώρων της Ευρώπης σε μεταρρυθμίσεις και στην παραχώρηση δικαιωμάτων σε αυτές. Έτσι όταν κάποιες από τις ευρωπαϊκές χώρες αποφάσισαν να ενωθούν και να δημιουργήσουν την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα ήταν εύλογο να θιχτεί και να καταστεί σαφές η αρχή ισότητας των δυο φύλων ως θεμελιώδη αξία της Κοινότητας.
Τα δικαιώματα των γυναικών έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Συνθήκη της Ρώμης (1957) κατέστησε την ισότητα των φυλών θεμελιώδη, άξια της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Το 1975 υιοθετήθηκε η αρχή της ισότητας της αμοιβής για τις γυναίκες από το Συμβούλιο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Μετά τις πρώτες άμεσες εκλογές το 1979 το Κοινοβούλιο εξέλεξε ως πρόεδρο μια γυναικά την κυρία Veil. Το 1984 το Κοινοβούλιο συνέστησε την Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών. Το 2000 η ΕΕ δημοσίευσε τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ο οποίος κάνει αναφορά στην ισότητα μεταξύ των δυο φύλων.
Πιο συγκεκριμένα με το Άρθρο 23 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ περί ισότητας ανδρών και γυναικών επισημαίνεται ότι η ισότητα των δύο φύλων πρέπει να εξασφαλίζεται σε όλους τους τομείς, μεταξύ άλλων στην απασχόληση, την εργασία και τις αποδοχές, ενώ τονίζει ότι η αρχή της ισότητας δεν αποκλείει τη διατήρηση ή τη θέσπιση μέτρων που προβλέπουν ειδικά πλεονεκτήματα υπέρ του υποεκπροσωπουμενου φύλου. Το 2014 οι ευρωβουλευτές υιοθέτησαν μια οδηγία για την καταπολέμηση της βίας εναντίον των γυναικών και της εμπορίας ανθρώπων. Το 2019 οι ευρωβουλευτές θέλησαν να βελτιώσουν την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής στην ΕΕ με κανόνες για τη γονική άδεια, ευέλικτες εργασιακές ρυθμίσεις και άδεια για τους φροντιστές. Την ίδια χρονιά στις ευρωεκλογές οι γυναίκες κέρδισαν το πρωτοφανές ποσοστό του 40% των εδρών. Η ισότητα των φύλων έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην ΕΕ. Με το ξέσπασμα όμως της πανδημίας η πρόοδος αυτή επλήγη σημαντικά. Το 2021 οι ευρωβουλευτές τόνισαν τη δεινή θέση των γυναικών επιδιώκοντας μέτρα για την προστασία των δικαιωμάτων τους και τη διασφάλιση τους από την ενδοοικογενειακή βία κατά και μετά το πέρασμα της κρίσης.
Η στάση έναντι της ισότητας εξελίσσεται, αλλά ακόμα και σήμερα υπάρχουν κατάλοιπα από τα στερεότυπα και τις ανισότητες μεταξύ των φύλων, που δημιουργήθηκαν με την πάροδο του χρόνου. Παράλληλα, εξακολουθούν να υφίστανται οι ανισότητες μεταξύ γυναικών και ανδρών, κυρίως στην αγορά εργασίας. Οι γυναίκες συνεχίζουν να αποτελούν μεγάλο ποσοστό στους χαμηλότερα αμειβόμενους τομείς εν αντιθέσει με θέσεις λήψης αποφάσεων, όπου η παρουσία των γυναικών εκεί είναι ισχνή.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι γυναίκες κερδίζουν κατά μέσο όρο 16 % λιγότερο από τους άνδρες. Για το λόγο αυτό η ΕΕ ευαισθητοποιεί για την επικρατούσα κατάσταση με την ετήσια Ημέρα για την Ισότητα των Αμοιβών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 4 Νοεμβρίου και θεσπίζει διάφορους νόμους, όπως τα δικαιώματα της ΕΕ για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.
Η ισότητα των φύλων αποτελεί βασικό ζήτημα και προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και πρόσφατα ενέκρινε μια φιλόδοξη στρατηγική για την ισότητα των φύλων (2020-2025) με στόχο μια Ευρώπη με ισότητα μεταξύ των φύλων.
Η δράση της ΕΕ για την ισότητα των γυναικών και των ανδρών εκτείνεται σε διάφορους τομείς της πολιτικής και αποσκοπεί στην εξασφάλιση ίσων δικαιωμάτων, όπως η ισότητα στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, η εξάλειψη της έμφυλης βίας και του μισθολογικού χάσματος.
Οι ανισότητες μεταξύ των φύλων, ωστόσο επεκτείνονται και στον τομέα της εκπαίδευσης. Οι διαφοροποιήσεις μεταξύ των δυο φύλων στην εκπαίδευση μπορούν να εμφανιστούν με διάφορους τρόπους όπως είναι οι προτιμήσεις στην επιλογή των σπουδών. Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να έχουν πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά εξακολουθούν να αποτελούν μεγάλο ποσοστό σε τομείς σπουδών που συνδέονται με παραδοσιακούς γυναικείους ρόλους, όπως ο τομέας παροχής φροντίδας για παράδειγμα θέσεις που σχετίζονται με την φροντίδα βρεφών, παιδιών, ατόμων τρίτης ηλικίας. Αντιθέτως αποτελούν μειονότητα σε τομείς όπως η επιστήμη και η μηχανολογία. Έτσι, η ΕΕ για να μειώσει το χάσμα, απονέμει το βραβείο γυναικείας καινοτομίας της ΕΕ και υποστηρίζει τη Διεθνή Ημέρα Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη. Το φύλο αποτελεί επίσης ένα ζήτημα στο πρόγραμμα «Ορίζων 2020», το χρηματοδοτικό πρόγραμμα της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία.
Η ΕΕ λαμβάνοντας υπόψη ότι το 33 % των γυναικών στην ΕΕ έχουν υποστεί σωματική ή και σεξουαλική βία προσπαθεί μέσω νομοθεσίας και πρακτικών μέτρων για τα δικαιώματα των θυμάτων, σύμφωνα με τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας να εξαλείψει την έμφυλη βίας.
Τέλος, οι γυναίκες αποτελούν μειονότητα σε ηγετικές θέσεις σε τομείς όπως η πολιτική, η οικονομία, η επιστήμη και η έρευνα. Μόνο το 7,5 % των προέδρων των διοικητικών συμβουλίων και το 7,7 % των διευθυντικών στελεχών είναι γυναίκες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό την ηγεσία της Ursula von der Leyen, της πρώτης γυναίκας προέδρου της Επιτροπής, μαζί με το Σώμα των Επιτρόπων της ΕΕ είναι κοντά στην επίτευξη της ισότητας των φύλων.
Η ΕΕ έχει να επιδείξει σπουδαία κατορθώματα στον τομέα της ισότητας των δυο φύλων και είναι επίσης εφησυχαστικό το γεγονός ότι δεν επαναπαύεται στις επιτυχίες της ούτε εθελοτυφλεί προσποιούμενη ότι το χάσμα ανάμεσα στα δυο φύλα δεν συνεχίζει να υφίσταται. Ωστόσο θα ήταν σπουδαίο άμα η ΕΕ με τη δυναμική και την επιρροή που ασκεί σε διεθνή κλίμακα μπορούσε να αποτελέσει το φάρο της ισότητας και να επηρεάσει τη φιλοσοφία και την ιδεολογία σε άλλες χώρες γύρω από το γυναικείο φύλο, καθώς σε διεθνή εμβέλεια η ισότητα δεν έχει επέλθει. Εκατομμύρια γυναίκες στερούνται την ελευθερία τους, δεν απολαμβάνουν πολιτικά δικαιώματα, δεν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, στη μόρφωση, μένουν κλεισμένες στο σπίτι, υφίστανται την ταπείνωση, τον εξευτελισμό, δεν έχουν το δικαίωμα σε δικές τους ενδυματολογικές επιλογές, εκπορνεύουν το κορμί τους, λιθοβολούνται, περιλούζονται με οξύ, επειδή αρνήθηκαν να παντρευτούν κάποιον που τους επέβαλλαν.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Mazower, M. (2011). ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΗΠΕΙΡΟΣ. Αλεξάνδρεια.
Europa.Ιστορική αναδρομή: Τα ορόσημα στον αγώνα της ΕΕ για τα δικαιώματα των γυναικών. Διαθέσιμο σε:https://www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/society/20210225STO98706/istoriki-anadromi-ta-orosima-ston-agona-tis-ee-gia-ta-dikaiomata-ton-gunaikon
Europa.Δικαιώματα των γυναικών: υπάρχει πράγματι ισότητα των φύλων στην Ευρώπη;. Διαθέσιμο σε:https://europa.eu/youth/get-involved/your-rights-and-inclusion/womens-rights-gender-equality-reality-europe_el
Team, Τ. (2018, 02 01). Οι σουφραζέτες συγκλόνισαν την Βρετανία και άλλαξαν τον κόσμο. ΤΑ ΝΕΑ. Διαθέσιμο σε: https://www.tanea.gr/2018/02/01/world/oi-soyfrazetes-sygklonisan-tin-bretania-kai-allaksan-ton-kosmo/.
Ζουμπουλάκη, Μ. (2019, 10 13). Το κίνημα Me Τoo και η σημασία του. Look mag. Διαθέσιμο σε: https://look.athensvoice.gr/look/lifestyle/587037_kinima-me-too-kai-i-simasia-toy.
ΚΑΡΥΣΤΙΝΟΥ, Α. (2021, 03 08). Η Ιστορία του φεμινιστικού κινήματος μέσα από τέσσερα κύματα.BOVARY. Διαθέσιμο σε https://www.bovary.gr/faces/oramatistes/i-istoria-toy-feministikoy-kinimatos.
Κορδώνη, Γ. (2021, 08 21). Η θέση της γυναίκας στην Ανατολή και τη Δύση – Πόσο μεγάλες είναι οι διαφορές τελικά;.news247. Διαθέσιμο σε: https://www.news247.gr/koinonia/i-thesi-tis-gynaikas-stin-anatoli-kai-ti-dysi-poso-megales-einai-oi-diafores-telika.9328148.html.
Πυλη.Φεμινισμός.Διαθέσιμο σε: https://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=%CF%86%CE%B5%CE%BC%CE%B9%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82&dq=.
Σηφάκη, Ε. «Μεταφεμινισμός». Διαθέσιμο σε:https://eclass.uth.gr/modules/document/file.php/ECE_U_201/%CE%94%CE%B9%CE%B1%CF%86%CE%AC%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CE%B5%CF%82/7.%20%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B1%CF%86%CE%B5%CE%BC%CE%B9%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82.pdf.