Γράφει ο Ανδρέας Ιωαννίδης
Ήταν Αύγουστος του 1619, όταν ένα Ολλανδικό πλοίο με 20 Αφρικανούς έφτανε στην Βρετανική αποικία της Virginia στη Βόρεια Αμερική. Αυτή η κίνηση, απετέλεσε και την απαρχή του θεσμού της δουλείας στο βόρειο κομμάτι της αμερικανικής ηπείρου -δηλαδή τις σημερινές ΗΠΑ- όπου παράγωγα του θεσμού θα συνεχίσουν να απασχολούν την αμερικανική κοινωνία μέχρι και σήμερα. Τα πρόσφατα γεγονότα της αναίτιας αστυνομικής βίας, ενάντια σε Αφροαμερικανούς πολίτες, όπως η δολοφονία του George Floyd (Minneapolis) και η πιο πρόσφατη του Jacob Blake (Wisconsin), εγείρουν ερωτήματα για το κατά πόσο η αμερικανική κοινωνία σέβεται τα δικαιώματα των μη λευκών πολιτών της, ειδικότερα των Αφροαμερικανών.
Η Αφροαμερικανική κοινότητα, αποτελεί την τρίτη μεγαλύτερη πληθυσμιακή ομάδα στις ΗΠΑ, με ποσοστό 13.4%. Είναι μία κοινότητα, η οποία διαχρονικά, πριν και μετά την κατάργηση του θεσμού της δουλείας, έδωσε και δίνει πολύ σκληρούς αγώνες προκειμένου να αντιμετωπίζεται ως «ίσος μεταξύ ίσων». Από το πρώτο μισό σχεδόν του 19ου αιώνα, μέχρι και τον Αμερικανικό εμφύλιο (1861- 1865), οι Αφροαμερικανοί προσπάθησαν πάρα πολύ για να απελευθερωθούν από τα δεσμά της δουλειάς, ειδικά στις νότιες πολιτείες, όπου διατηρούσαν μεγαλύτερο πληθυσμό Αφροαμερικανών και ήταν, κατά κύριο λόγο, βασισμένες στην αγροτική παραγωγή σε αντίθεση με τον εκβιομηχανισμένο βορρά. Η νίκη των Βορείων στον Αμερικανικό εμφύλιο μπορεί να τερμάτισε το θεσμό της δουλείας, ωστόσο οι διαχωρισμοί παραμένουν έντονοι ειδικότερα στις νότιες πολιτείες.
Όπως γίνεται αντιληπτό «η μάχη» για ισονομία και ισότητα θα γίνει πιο αναγκαία από ποτέ τα επόμενα χρόνια. Ο αιώνας ο οποίος σηματοδότησε τις μεγαλύτερες αλλαγές ήταν ο 20ος, ιδιαίτερα το δεύτερο μισό αυτού. Μετά το πέρας του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, τα αιτήματα για μία καλύτερη ζωή, περισσότερα δικαιώματα και ίση αντιμετώπιση έγιναν εντονότερα. Αυτό πρόκυψε γιατί στον Αμερικανικό στρατό κατά τη διάρκεια του πολέμου θήτευσαν πάνω από τρία εκατομμύρια Aφροαμερικανοί, ανταποκρινόμενοι στο Κάλεσμα του τότε προέδρου Franklin D. Roosevelt. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, όμως, λευκοί και μαύροι, στρατολογούνταν σε διαφορετικά σώματα, έως ότου ο πρόεδρος Harry Truman τον Ιούλιο του 1948, ανακοίνωσε πως δεν θα υπάρχει διαχωρισμός στα άτομα τα οποία συμμετέχουν στα σώματα ασφαλείας ούτε λόγω χρώματος, ούτε λόγω φυλής, ούτε λόγω θρησκείας, ούτε καταγωγής.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, για να καταλάβουμε το μέγεθος του προβλήματος και των διακρίσεων κατά των «έγχρωμων» είναι η περίπτωση της Rosa Parks. Η γυναίκα αυτή επέβαινε σε λεωφορείο το Δεκέμβρη του 1955 στο Montgomery της Αλαμπάμα, όταν ο οδηγός της ζήτησε να παραχωρήσει τη θέση της σε έναν λευκό άντρα. Η 42χρονη τότε γυναίκα αρνήθηκε και συνελήφθη για παραβίαση του φυλετικού διαχωρισμού όπου υπήρχε στην πόλη. Τέσσερις μέρες αφού συνελήφθη μία ακτιβιστική οργάνωση, με αρχηγό τον νεαρό -τότε- πάστορα Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ξεκίνησαν μποϊκοτάρισμα στα δημοτικά λεωφορεία, δράση η οποία είχε άμεσα αποτελέσματα καθώς στηρίχθηκε από την πλειονότητα των έγχρωμων πολιτών της πόλης. Το μποϊκοτάρισμα αυτό συνεχίστηκε για σχεδόν ένα χρόνο με αποτέλεσμα η εταιρεία με τα λεωφορεία να φτάσει στο χείλος της χρεοκοπίας. Το Νοέμβριο του 1956 το Αμερικανικό ανώτατο δικαστήριο απέσυρε το διαχωρισμό για τα καθίσματα στα λεωφορεία, μέσω της 14ης τροπολογίας. H Rosa Parks έμεινε στην ιστορία ως η «μητέρα του κινήματος των δικαιωμάτων».
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘60, έλαβαν χώρα ίσως τα πιο συνταρακτικά γεγονότα που πραγματικά άλλαξαν σε μεγάλο βαθμό το ρου της ιστορίας. Το 1963 η περίφημη ομιλία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στην Washington θα μείνει στην ιστορία ως “I have a dream”, με πάνω από 250 χιλιάδες ανθρώπους να συμμετέχουν σε αυτήν, λευκοί και «έγχρωμοι». Την επόμενη ακριβώς χρονιά ο Πρόεδρος Lyndon Johnson, πέρασε το πιο ριζοσπαστικό νομοσχέδιο της αμερικανικής ιστορίας που αφορά τη φυλετική ισότητα. Το 1965 άλλη μία δράση του Martin Luther King έλαβε χώρα στη Selma του Montgomery, όπου οδήγησε 600 «έγχρωμους» διαδηλωτές στο να ψηφίσουν και να αντιταχθούν στον κυβερνήτη της Αλαμπάμα George Wallace ο οποίος είχε συμπεριλάβει μόλις το 2% των Αφροαμερικανών στους εκλογικούς καταλόγους. Εκεί δέχθηκαν επίθεση από τοπικούς φρουρούς προκειμένου να τους αποτρέψουν. Παρόλα αυτά μερικές μέρες μετά, το περιφερειακό δικαστήριο έδωσε εντολή να ψηφίσουν όλοι στην περιοχή, γεγονός που αποτέλεσε άλλη μια νίκη του Martin Luther King και του κινήματος. Την ίδια περίοδο δολοφονήθηκε και ο Malcolm X, ο οποίος είχε ασπαστεί το κράτος του Ισλάμ (μουσουλμανική οργάνωση που τίθεται και υπέρ των δικαιωμάτων των έγχρωμων), ενώ ήταν υποστηρικτής της υπεράσπισης των δικαιωμάτων των μαύρων απέναντι στην βιαιότητα των λευκών με κάθε πιθανό μέσο. Το ίδιο διάστημα μετά τα γεγονότα στην Selma το Kογκρέσο πέρασε μία νομοθεσία σχετικά με την διασφάλιση του δικαιώματος του «εκλέγειν», μέσω της 15ης τροπολογίας.
Στις 4 Απριλίου του 1968, στο Μemphis του Tennessee, δολοφονήθηκε ο νομπελίστας και ακτιβιστής Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Η δολοφονία αυτού και του Malcolm X ριζοσπαστικοποίησησε μεν περισσότερο διάφορες ακτιβιστικές οργανώσεις για τα δικαιώματα των έγχρωμων, παρόλα αυτά εκείνη την περίοδο με την εκλογή του Ρίτσαρντ Νίξον στην προεδρία η συντηρητική πλευρά της αμερικανικής κοινωνίας έδειχνε να έχει το πάνω χέρι και η Aφροαμερικανική κοινότητα έδειχνε να αποθαρρύνεται.
Από τότε μέχρι και την εκλογή στην προεδρία του Μπαράκ Ομπάμα ως του πρώτου έγχρωμου προέδρου, δεν υπάρχουν πάρα πολλά συνταρακτικά γεγονότα όσο αυτά της δεκαετίας και του ‘60. Αυτό αφορούσε την κοινωνία μέχρι και φέτος. Μέσα στην προηγούμενη δεκαετία πολλές αναίτιες δολοφονίες από άνδρες της αστυνομίας ενάντια στους Αφροαμερικανούς πολίτες, καθώς επίσης και η άνοδος της οργάνωσης της Κου Κλουξ Κλαν στις νότιες Πολιτείες, έδειχνε να ανησυχεί την κοινωνία. Η κατάσταση εκτροχιάστηκε όταν στην Μινεάπολη της Μινεσότα αστυνομικός δολοφόνησε με τον πιο απάνθρωπο τρόπο τον αφροαμερικανό George Floyd μπροστά σε μία κάμερα. Τεράστιες πορείες, εν μέσω πανδημίας έλαβαν χώρα σε ολόκληρη την επικράτεια των ΗΠΑ και όχι μόνο, δείχνοντας ότι υπάρχει ανάγκη για αλλαγή στην αμερικάνικη κοινωνία. Παρά τις τεράστιες πορείες η αμερικανική κυβέρνηση δεν έκανε κάποια τομή, παρά κράτησε μία στάση παθητική και αδιάλλακτη.
Αντί επιλόγου, πρέπει να τεθεί ένα ερώτημα. Στη διακήρυξη της ανεξαρτησίας το 1776, αναγράφεται ξεκάθαρα ότι “all men are created equal” (ολοι οι ανθρωποι ειναι ισοι). Είναι άραγε το κίνημα του Black Lives Matter, αυτό που θα δώσει αυτή την κοινωνική κρίση την πολυπόθητη λύση σε ένα εκ των μεγαλύτερων κοινωνικών προβλημάτων της αμερικανικής κοινωνίας, ή μήπως θα μείνει στην ιστορία ως άλλη μία κίνηση των «έγχρωμων» πολιτών, για λίγο παραπάνω αέρα;
Βιβλιογραφία:
- History.com, Black History Milestones: Timeline
https://www.history.com/topics/black-history/black-history-milestones
- Κωνσταντίνος Μπορδόκας, Από την δουλεία στην ισονομία: Οι μάχες των Αφροαμερικανών για ίσα δικαιώματα, ελευθεροτυπία, Δεκέμβριος 2017