Γράφει ο Θανάσης Τσιούτσιας
Η διαρκής αύξηση του επιπέδου των τιμών είναι ένα διαχρονικό φαινόμενο που καλείται να αντιμετωπίζει διαρκώς μία οικονομία. Στην Ευρωζώνη, αν και οι προκλήσεις αντιμετωπίζονται με κοινές για όλους αποφάσεις, ο ρυθμός πληθωρισμού διαφέρει σημαντικά από τη μία χώρα-μέλος της στην άλλη. Αντικείμενο μελέτης της παρούσας ανάλυσης είναι η επιφυλακτικότητα των Γερμανών με τα γεγονότα του παρελθόντος. Το ερώτημα είναι, αν όντως αυτά τους επηρεάζουν, οδηγώντας τους να προτείνουν και να υπερασπίζονται αντιπληθωριστικά μέτρα έναντι όλων των πιθανοτήτων.
Το 1918 σηματοδοτήθηκε το τέλος του Α΄ παγκοσμίου πολέμου με ήττα της Γερμανίας έναντι των συμμαχικών δυνάμεων, ενώ ακολούθησε η αποχώρηση του Κάιζερ από τον θρόνο και ο σχηματισμός της νέας γερμανικής κυβέρνησης. Η ανακωχή όμως, ήταν συνακόλουθη με την σύναψη της συνθήκης των Βερσαλλιών, η οποία υποχρέωνε την Γερμανία να προβεί σε αποζημιώσεις για τα δεινά που προκάλεσε. Το 1923 πυροδοτήθηκε μία σειρά από αλυσιδωτά γεγονότα, όταν η Γερμανία αθέτησε την πληρωμή των προγραμματισμένων αποζημιώσεων. Το αποτέλεσμα ήταν μεγάλο μέρος των βιομηχανικών της εγκαταστάσεων να κατασχεθεί, γεγονός που επιβάρυνε την οικονομική της δραστηριότητα. Η κυβέρνηση διέταξε παύση εργασίας, τύπωσε περισσότερα χρήματα και πλήρωσε η ίδια τους μισθούς των εργαζομένων, όμως τα χρήματα που τυπώθηκαν την κρίσιμη εκείνη περίοδο, ήταν πολλά και δημιούργησαν πληθωριστικές πιέσεις. Η μεταπολεμική ύφεση, το υψηλό κρατικό χρέος και η αποδυνάμωση της γερμανικής οικονομίας κατά την διάρκεια της παθητικής αντίστασης των εργαζομένων οδήγησαν σε υπερπληθωρισμό, με συνέπεια να ξεσπάσει κρίση και οι ονομαστικοί μισθοί να πάψουν να συμβαδίζουν με τις υψηλές πλέον τιμές των προϊόντων. Ακολούθησαν εξεγέρσεις καθώς διάφορες κομμουνιστικές ομάδες επιχείρησαν να πάρουν την εξουσία από την κυβέρνηση, με τις πολιτικές ανισορροπίες που δημιουργήθηκαν να τις εκμεταλλεύεται το φασιστικό κόμμα της εποχής εκείνης.
Ο αντίκτυπος του Υπερπληθωρισμού
Εικόνες παιδιών που παίζουν σε στοίβες χαρτονομισμάτων ή ενηλίκων που κουβαλούν καρότσια γεμάτα χρήματα για να αγοράσουν ψωμί φαίνεται να έχουν εμφυτευτεί στην εθνική συνείδηση των Γερμανών. Ήταν μία περίοδος κατά την οποία, αν δεν φρόντιζαν μέσα στην μέρα να ξοδέψουν τον μισθό τους, αυτός είχε χάσει την αξία του, αφού οι τιμές υπερδιπλασιάζονταν καθημερινά. Έκτοτε, η Γερμανία έχει υποφέρει ξανά από περιόδους πληθωρισμού, μεταξύ άλλων μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης τη δεκαετία του 1970. Ο γερμανικός λαός φοβάται τον πληθωρισμό, έχοντας χαραγμένες στην συνείδησή του όλες εκείνες τις αληθινές και ίσως τρομακτικές ιστορίες. Όπως όλες όμως οι ιστορίες, έτσι και αυτές αναδύονται από γενιά σε γενιά και δεν ξεχνιούνται.
Ίσως αυτό να είναι ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος των κρίσεων, αφού η αποστροφή του γερμανικού λαού στον πληθωρισμό επηρεάζει και τις οικονομικές του αποφάσεις. Πράγματι, τα νομισματικά ιδρύματα σε ορισμένες χώρες είναι διαφορετικά από ό,τι σε άλλες και αντιμετωπίζουν όπως οι ίδιες κρίνουν σωστό τις οικονομικές ανισορροπίες. Η δυσαρέσκεια της Γερμανικής κεντρικής τράπεζας για τα χαμηλά επιτόκια, καθώς και οι κατ’ εξοχήν δηλώσεις της για αποχή από κάθε είδους πληθωριστική πολιτική επιβεβαιώνουν πως η εμμονή με τον πληθωρισμό είναι δύσκολο να ξεπεραστεί. Ο Josef Joffe, εκδότης της εφημερίδας «Zeit», είχε τονίσει το 2012 ότι «οι Γερμανοί είναι αλλεργικοί στον πληθωρισμό και ότι αυτό περιορίζει τη Μέρκελ στις ενέργειές της όταν προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η Ευρωζώνη». Ο ίδιος αναφερόταν σε μία ταραγμένη Ευρωζώνη που βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Εάν οι χώρες ή μάλλον οι πολίτες τους έχουν διαφορετικά επίπεδα φόβου για τον πληθωρισμό, τότε και η άσκηση της νομισματικής πολιτικής παρερμηνεύεται.
Επικαιρότητα
Οι τιμές του καταναλωτή εκρήγνυνται σε οικονομίες ανά τον κόσμο, με το υψηλό κόστος της ενέργειας να είναι ένας από τους κύριους ενόχους. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επιταχύνει τις ήδη αυξημένες τιμές της στη Γερμανία και την υπόλοιπη Ευρώπη, ιδίως λόγω των προβλημάτων με την προμήθεια φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Περίπου το ένα τέταρτο της ενέργειας που δαπανά η Γερμανία στηρίζεται στο φυσικό αέριο, το οποίο εισάγει κυρίως από τη Ρωσία, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Όλα αυτά μάλιστα, σε μία περίοδο όπου η άρση των περιορισμών της πανδημίας έχει εκτινάξει την ζήτηση για καύσιμα.
Στο παρακάτω διάγραμμα παρατηρείται πως ο πληθωρισμός στην Γερμανία την τελευταία εικοσαετία διατηρείται σε σχετικά σταθερά επίπεδα, χωρίς ιδιαίτερες αυξομειώσεις. Παρόλα αυτά και η ίδια υποφέρει από τον υψηλό πληθωρισμό που πλήττει τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Δείκτης πληθωρισμού στη Γερμανία για τον Νοέμβριο κυμαίνεται στο 10,0%, ύστερα από το ιστορικά υψηλό 10,4% του περασμένο μήνα, ανησυχώντας όλο και περισσότερο την κορυφαία οικονομία της Ευρώπης.
Δείκτης Πληθωρισμού Γερμανίας
(1970-2022)
*Για το 2022 έχει υπολογιστή ο ετήσιος Μέσος, μέχρι και για τον μήνα Νοέμβριο Πηγή: Macrotrends
Στη Γερμανία, η πίεση προς τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να δράσουν, αυξάνεται διαρκώς. Ωστόσο, η μικρή αυτή μείωση του δείκτη τον Νοέμβριο, αποδίδεται στις τιμές ενέργειας που έχουν αρχίσει να υποχωρούν, ύστερα από πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για επιπρόσθετη στήριξη των νοικοκυριών.
Ο φόβος του πληθωρισμού τροφοδοτείται από τη δυνατότητα να δούμε τι θα ακολουθήσει, για αυτό και οι προσδοκίες που έχουμε για αυτόν έχουν άμεση συσχέτιση με το τί τελικά θα συμβεί στο μέλλον. Ένα εύλογο συμπέρασμα είναι, ότι οι χώρες έχουν πράγματι διαφορετικά επίπεδα αποστροφής για τον πληθωρισμό, συνεπώς τα οικονομικά μοντέλα που χρησιμοποιεί η εκάστοτε ρυθμιστική αρχή θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψιν τη μεταβλητή αυτή και να μην επηρεάζονται από πεποιθήσεις και ανησυχίες.
Βιβλιογραφία
BBC. The Weimar Republic 1918-1929. Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/z9y64j6/revision/5.
DW. ‘German Inflation slows to 10%’. Διαθέσιμο σε: https://www.dw.com/en/german-inflation-slows-to-10/a-63929735.
GRIN. ‘Fear of Inflation – is Germany really exceptional? Διαθέσιμο σε: https://www.grin.com/document/208574.
Macrotrends. Germany Inflation rate. Διαθέσιμο σε: https://www.macrotrends.net/countries/DEU/germany/inflation-rate-cpi.
Pladson K. (2022). Germany: Soaring inflation will hit the most vulnerable. DW. Διαθέσιμο σε: https://www.dw.com/en/germany-soaring-inflation-will-hit-the-most-vulnerable/a-60481779.
Wulandari F. (2022). Germany inflation rate. Latest central bank projections of price rises reaching 70-year highs. Capital.com. Διαθέσιμο σε: https://capital.com/germany-inflation-rate-70-year-high.
YCHARTS. Germany inflation rate. Διαθέσιμο σε: https://ycharts.com/indicators/germany_inflation_rate.