Γράφει η Έλενα Κοτζαμανίδου
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκτης έκθεσης αξιολόγησης της I.P.C.C., η μέση θερμοκρασία του πλανήτη είναι πιθανό να φτάσει ή και να υπερβεί τους 1,5 βαθμούς Κελσίου μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες. Ως εκ τούτου, η σταθεροποίηση της θερμοκρασίας και η αποτροπή σοβαρότερων κλιματικών επιπτώσεων, εξαρτάται από τις δράσεις που θα ληφθούν σ’ αυτή τη δεκαετία. Οι στόχοι που ανακοινώθηκαν στο Παρίσι το 2015, θα οδηγούσαν σε θέρμανση άνω των 3 βαθμών έως το 2100 σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, ενώ η πτώση των εκπομπών κατά τη διάρκεια της πανδημίας της COVID-19 ήταν προσωρινή, με τις εκπομπές να έχουν επανέλθει στο σημείο που βρίσκονταν. Τονίζεται πως οποιοδήποτε σενάριο δεν περιλαμβάνει την επίτευξη μηδενικών εκπομπών άνθρακα, δεν αρκεί για να σταματήσει την κλιματική αλλαγή. Λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρότητα της κατάστασης, εκπρόσωποι από σχεδόν 200 κράτη συγκεντρώθηκαν στη Γλασκώβη, προκειμένου να επισπεύσουν την παγκόσμια δράση, ώστε να βρεθεί λύση στην κλιματική κρίση. Η 26η Διάσκεψη των Μερών των Ηνωμένων Εθνών (COP26) έλαβε χώρα τον Νοέμβριο του 2021 στο Ηνωμένο Βασίλειο και αποτελεί τη μεγαλύτερη διάσκεψη για το κλίμα έως και σήμερα.
Τα κράτη αναγνώρισαν την ανεπάρκεια των δεσμεύσεών τους για τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, προκειμένου να επιτευχθεί ο μακροπρόθεσμος στόχος της Συμφωνίας των Παρισίων και έτσι αποφασίστηκε η περαιτέρω εντατικοποίηση των προσπαθειών τους. Αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων ήταν η έγκριση του «Συμφώνου της Γλασκώβης». Το συγκεκριμένο διεθνές κείμενο αποτελείται από 71 άρθρα και οι θεματικές του αφορούν 1) την υποβολή φιλόδοξων στόχων μείωσης των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου ως το 2030, οι οποίοι θα ευθυγραμμίζονται με την επίτευξη των μηδενικών εκπομπών ως τα μέσα του αιώνα (mitigation) 2) την υιοθέτηση μέτρων για την προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής (adaptation) 3) την αύξηση της χρηματοδότησης της δράσης για το κλίμα και τη μεταφορά τεχνολογίας, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες 4) το ζήτημα των απωλειών και ζημιών (loss and damage) και τέλος, 5) διατάξεις σχετικά με την αποτελεσματική εφαρμογή των στόχων και τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών για μια δίκαιη μετάβαση. Είναι αξιοσημείωτο πως το Σύμφωνο της Γλασκώβης περιλαμβάνει για πρώτη φορά ρητή αναφορά για τη σταδιακή μείωση της εξάρτησης των χωρών από τον άνθρακα και τον τερματισμό της διεθνούς χρηματοδότησης για τα ορυκτά καύσιμα το αργότερο έως το 2025. Παρόλο που πρόκειται για μια πρωτοποριακή πρόβλεψη, η διατύπωσή της κατέληξε να είναι αρκετά αμφιλεγόμενη. Αυτό συνέβη καθώς μετά από διαφωνία της Ινδίας και άλλων αναπτυσσόμενων χωρών που εξαρτώνται από τον άνθρακα, χρησιμοποιήθηκε ο όρος «σταδιακή μείωση» (phase down) αντί για «σταδιακή κατάργηση» (phase out). Όσον αφορά τη χρηματοδότηση και βάσει της κοινής αλλά διαφοροποιημένης ευθύνης, το σύμφωνο παροτρύνει τις αναπτυγμένες χώρες να βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να πετύχουν τις δεσμεύσεις τους μέσω οικονομικών πόρων, μεταφοράς τεχνολογίας και ανάπτυξης ικανοτήτων (Capacity Building – Άρθρο 11, 22). Επίσης, τα κράτη επιβεβαίωσαν εκ νέου τη δέσμευση χρηματοδότησης 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το κλίμα ετησίως (Άρθρο 27), ενώ συζητήθηκε εκτενέστερα το θέμα των απωλειών και ζημιών, δεδομένου ότι οι ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή χώρες χρειάζονται βοήθεια για να αντιμετωπίσουν το κόστος της κλιματικής κρίσης (Άρθρα 37-52). Τέλος, γίνεται ευρεία αναφορά στη σημασία της συνεργασίας των κρατών με την κοινωνία των πολιτών ώστε να διευρυνθεί η συζήτηση για το κλίμα σε κάθε τομέα (Άρθρο 55).
Πέρα από το Σύμφωνο της Γλασκώβης για το Κλίμα, τα κράτη προχώρησαν σε τολμηρές δεσμεύσεις για την προστασία των δασών και τον περιορισμό των εκπομπών μεθανίου. Όσον αφορά το πρώτο ζήτημα, 110 χώρες που φιλοξενούν το 85% των δασών του πλανήτη, υπέγραψαν τη «Διακήρυξη των Ηγετών της Γλασκώβης για τα δάση και τη χρήση γης» με την οποία δεσμεύονται να σταματήσουν την αποψίλωση των δασών και να προχωρήσουν στην αποκατάστασή τους έως το 2030. Επίσης, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση πρωτοστάτησαν σε μια παγκόσμια πρωτοβουλία μείωσης του μεθανίου, στην οποία περίπου 100 χώρες συμφώνησαν έως το 2030 να μειώσουν τις εκπομπές μεθανίου κατά 30% σε σχέση με το 2020. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα, οι δύο χώρες με τις μεγαλύτερες εκπομπές άνθρακα στον κόσμο, σε κοινή δήλωση ανέφεραν πως συμφωνούν να λάβουν μια σειρά από μέτρα κατά της κλιματικής αλλαγής. Διάφορες εταιρείες έκαναν, επίσης, μια σειρά από εθελοντικές δεσμεύσεις με σκοπό την ενεργειακή μετάβαση. Όσον αφορά τις μεταφορές, περισσότερες από 100 χώρες και μεγάλες εταιρείες αυτοκινήτων υπέγραψαν τη Διακήρυξη της Γλασκόβης για τα αυτοκίνητα και τα φορτηγά με μηδενικές εκπομπές ρύπων, για να τερματιστεί η πώληση κινητήρων εσωτερικής καύσης έως το 2040. Μάλιστα, αρκετές εταιρείες προχώρησαν σε μια σειρά από εθελοντικές δεσμεύσεις για απαλλαγή των αεροπορικών ταξιδιών από τον άνθρακα, αλλά και τη διασφάλιση πιο βιώσιμων επενδύσεων. Σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία, ο άνθρακας, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο δεν μπορούν πλέον να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο.
Με την ολοκλήρωση της συνδιάσκεψης, δεν είναι σίγουρο κατά πόσο αυτοί οι φιλόδοξοι στόχοι θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στο ύψος των περιστάσεων. Αδιαμφισβήτητα, η συμφωνία μπορεί να χρησιμεύσει ως μοχλός διεθνούς πολιτικής πίεσης, αν και ορισμένα καίρια ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα. Δεν έχει ξεκαθαριστεί ο τρόπος με τον οποίο οι εκπομπές ρύπων μπορούν να μειωθούν σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ προβληματίζει η γενικότερη απουσία μηχανισμού εφαρμογής και επιβολής προστίμων. Ορισμένοι χαρακτήρισαν το σύμφωνο «απογοητευτικό», ενώ άλλοι αναγνώρισαν ότι ήταν «το λιγότερο χειρότερο» δεδομένων των διαφορετικών προτεραιοτήτων των κρατών. Με τα λόγια του επικεφαλής του Ο.Η.Ε. Αντόνιο Γκουτέρες: «δεν πετύχαμε τους στόχους μας σ’ αυτό το συνέδριο, αλλά έχουμε κάποια δομικά στοιχεία για πρόοδο». Η επόμενη Συνδιάσκεψη για το κλίμα για πραγματοποιηθεί στην Αίγυπτο το 2022 και, κατά πάσα πιθανότητα, θα βασίζεται σε νέα στοιχεία της I.P.C.C.
Βιβλιογραφία
- Intergovernmental Panel on Climate Change (2021). Climate Change 2021 – The Physical Science Basis. Διαθέσιμο σε: https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/downloads/report/IPCC_AR6_WGI_Full_Report.pdf
- UK COP 26 (2021). Mitigation. Διαθέσιμο σε: https://ukcop26.org/cop26-goals/mitigation/
- UK COP 26 (2021). Glasgow Climate Pact. Διαθέσιμο σε: https://ukcop26.org/the-glasgow-climate-pact/
- Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (2021). Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP26), παγκόσμια σύνοδος κορυφής των ηγετών, Γλασκόβη (Ηνωμένο Βασίλειο), 1 Νοεμβρίου 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.consilium.europa.eu/el/meetings/international-summit/2021/11/01/
- United Nations (2021). COP26 closes with ‘compromise’ deal on climate, but it’s not enough, says UN chief. Διαθέσιμο σε: https://news.un.org/en/story/2021/11/1105792
- United Nations (2022). Report of the Conference of the Partied on its twenty-sixth session, held in Glasgow from 31 October to 13 November 2021 (FCCC/CP/2021/12/Add.1). Διαθέσιμο σε: https://unfccc.int/sites/default/files/resource/cp2021_01_adv%20..pdf
- United Nations. Capacity Building. Διαθέσιμο σε: https://www.un.org/en/academic-impact/capacity-building
- UK COP 26 (2021).Glasgow Leader’s Declaration on Forests and Land Use. Διαθέσιμο σε: https://ukcop26.org/glasgow-leaders-declaration-on-forests-and-land-use/
- GOV UK (2021). COP26 declaration on accelerating the transition to 100% zero emission cars and vans. Διαθέσιμο σε: https://www.gov.uk/government/publications/cop26-declaration-zero-emission-cars-and-vans/cop26-declaration-on-accelerating-the-transition-to-100-zero-emission-cars-and-vans#declaration
- Πηγή εικόνας: https://ukcop26.org/