Γράφει η Μαρία Μπαλτζοπούλου
Το διεθνές σύστημα είναι ρευστό και ανταγωνιστικό, είναι η μήτρα των συγκρούσεων που ωθεί τα κράτη στη στενωπό της επιβίωσης. Εκεί αυτά μάχονται για τη διατήρηση της οντολογικής τους ετερότητας, των εθνικών, δηλαδή, διαφοροποιητικών τους στοιχείων, κι όσο δεν μάχονται, οξύνουν τις αποτρεπτικές τους δυνάμεις, μεριμνώντας για τον εξοπλισμό τους, ενδυναμώνοντας την εθνική τους ενότητα και σχηματίζοντας ένα ισχυρό συμμαχικό δίκτυο. Ή τουλάχιστον έτσι οφείλουν να πράττουν, σύμφωνα με τη Θουκυδίδεια αρχή της αυτοβοήθειας, η οποία επιτάσσει τη θωράκιση των κρατών προκειμένου να μην βασίζονται αποκλειστικά στην εξωτερική βοήθεια. Έτσι, επιδιώκουν να αναδειχθούν σε ορθολογικούς, ‘έξυπνους’ παίχτες της διεθνούς αρένας. Πολλοί διεθνείς δρώντες φιλοδοξούν να αναγνωριστούν ως τέτοιοι, με το επίπεδο επιτυχίας τους να ποικίλλει. Στην αφιλόξενη έρημο καρποφόρησαν και αναρριχήθηκαν στην πυραμίδα ισχύος κράτη όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που ασκώντας ευρύτατη επιρροή μπορούν να κατανεμηθούν στις περιφερειακές δυνάμεις. Στην ίδια κατηγορία ανήκει και η Σαουδική Αραβία επιστρατεύοντας διάφορα μέσα για τη διατήρηση της θέσης της στην ανώτατη κλίμακα της ιεραρχίας ισχύος.
Στον 21ο αιώνα, η ισχύς αυτή υπερβαίνει τα όρια της σκληρής ισχύος, που αφορά τη στρατιωτική υπεροχή, τον εξοπλισμό και την ικανότητα πειθαναγκασμού. Παρομοίως, δεν επαρκούν μέσα ήπιας ισχύος, όπως η επίκληση του πολιτισμού, των πολιτικών αξιών και της εξωτερικής νομιμοποίησης, για τον θωρακισμό του κράτους από εξωτερικούς κινδύνους. Η ανταπόκριση των κρατών στις σύγχρονες απαιτήσεις καθιστά απαραίτητη την ανάπτυξη της έξυπνης ισχύος, η οποία, σύμφωνα με τον Joseph Nye, ορίζεται ως μια στρατηγική που θεμελιώνεται στη συνδυαστική χρήση των κρατικών εργαλείων σκληρής και ήπιας ισχύος (Nye, 2004, 2011). Η έξυπνη ισχύς συνεπάγεται τη σύνδεση των διατιθέμενων μέσων με τους στόχους, την αξιοποίηση των κρατικών πόρων με ορθολογικό τρόπο και την εξυπηρέτηση των κρατικών συμφερόντων με τη μικρότερη δυνατή τριβή, πηγή κινδύνου και κόστους.
Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της επιρροής της δράσης έτερων παραγόντων του διεθνούς συστήματος, επιστρατεύοντας την ελκυστικότητα του έξυπνου κράτους, η οποία απορρέει από τα πολιτικά ιδεώδη και τις αξίες που αυτό πρεσβεύει στο εσωτερικό του, στους διεθνείς θεσμούς και στην εξωτερική πολιτική (Nye, 2004). Έτσι, στο εσωτερικό του κράτους αυξάνεται το επίπεδο ευημερίας των πολιτών, και στο εξωτερικό το status και το κύρος του· παράγοντες μείζονος σημασίας καθώς, σύμφωνα με τον Gilpin, αν η ισχύς ενός κράτους αναγνωρίζεται, τότε αυτό μπορεί να πετύχει τους σκοπούς του χωρίς να χρειαστεί να την χρησιμοποιήσει (Gilpin, 1981).
Ένα έξυπνο κράτος αντιλαμβάνεται πως οι συστημικές συνθήκες διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο για τη διαμόρφωση των διεθνών σχέσεων και προσαρμόζει τη στρατηγική του ανάλογα με την πολικότητα. Στο σημερινό πολυπολικό σύστημα, οι διεθνοπολιτικές συνθήκες απαιτούν την προορατική και δυναμική δράση των κρατών στις διεθνείς τους σχέσεις, καθώς το status τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το επίπεδο δραστηριοποίησής τους.
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αποτελούν μια εξαιρετική μελέτη περίπτωσης στις διεθνείς σχέσεις, αποδεικνύοντας πως ένα κράτος ελάσσονος μεγέθους δύναται να ασκήσει δυναμική εξωτερική πολιτική, επηρεάζοντας τις εξελίξεις του διεθνούς συστήματος. Το επίτευγμα αυτό είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού ήπιας και σκληρής ισχύος, που κατέστησε τα ΗΑΕ έξυπνο κράτος.
Η ίδρυση των ΗΑΕ ανακοινώθηκε το 1971, καθώς η αποχώρηση των Βρετανών επέφερε ένα κενό ασφαλείας που επέβαλε τη συνεργασία των επτά Εμιράτων. Η ένωση αυτή δεν πραγματοποιήθηκε με τη βίαιη ομογενοποίηση των λαών, αλλά με τη σταδιακή οικοδόμηση της εθνικής συνείδησης μεταξύ επτά φυλών με κοινή θρησκεία, γλώσσα, πολιτισμικά θεμέλια και ιστορικό παρελθόν. Ο ορισμός του πολιτεύματος ως Ομοσπονδιακή Μοναρχία επέτρεψε την ομαλή μετάβαση μεταξύ διακριτών οντοτήτων σε ένα κράτος που απολαμβάνει εθνική ενότητα, βασικό στοιχείο ενός έξυπνου κράτους (Litsas, 2023).
Η επιτυχία του εγχειρήματος αυτού έγκειται κατά μεγάλο βαθμό στις ηγετικές ικανότητες του ηγεμόνα του Άμπου Ντάμπι και πρώτου προέδρου των ΗΑΕ, Zayed bin Sultan Al Nahyan, που ενθάρρυνε τη διαμόρφωση μιας κοινής ταυτότητας και την προσδοκία μιας συλλογικής προσπάθειας οικοδόμησης του μέλλοντος. Έξαλλου, η ενοποίηση των Εμιράτων προέκυψε ως η υλοποίηση του οράματος του Zayed, ο οποίος συνείσφερε τα μέγιστα στη βελτίωση της ζωής των πολιτών, ενίσχυσε τα λιγότερο ανεπτυγμένα Εμιράτα και διαχειρίστηκε προορατικά το δίλημμα ασφαλείας που θα μπορούσε να προκύψει στο ασταθές και πολυτάραχο περιβάλλον του Κόλπου, λόγω της εύρεσης του αμύθητου ορυκτού πλούτου (Litsas, 2023). Η σταθερότητα της περιοχής ενισχύθηκε περεταίρω με την πρωτοβουλία του Σεΐχη Zayed και του Εμίρη του Κουβέιτ για την ίδρυση του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου το 1977, με τη συμμετοχή των ΗΑΕ, του Κουβέιτ, της Σαουδικής Αραβίας, του Ομάν, του Κατάρ και του Μπαχρέιν. Βέβαια, τα παραδείγματα έξυπνης ηγεσίας δεν περιορίζονται στην πρώιμη περίοδο του κράτους. Ο σημερινός πρόεδρος των ΗΑΕ, Mohammed bin Zayed Al Nahyan, διαδραμάτισε βασικό ρόλο στον περιορισμό της επιρροής της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, ιδιαίτερα έπειτα από τις εξεγέρσεις του 2011, επιδεικνύοντας άριστη αντίληψη και ανάγνωση των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων (UAE And the Muslim Brotherhood, 2017).
Έτερος παράγοντας που αναβαθμίζει την ποιότητα ζωής και προωθεί τη διεθνή εικόνα των ΗΑΕ είναι η πρόοδος σε ζητήματα κοινωνικής συνοχής, θρησκευτικής ελευθερίας και ανεκτικότητας, πρωτοφανούς για τις χώρες του Κόλπου. Όπως γίνεται σαφές από την ίδρυση του Υπουργείου Ευτυχίας το 2016, αποδίδεται ιδιαίτερη σημασία στο δικαίωμα των πολιτών να απολαμβάνουν ευημερία και κοινωνική ασφάλεια. Επιπλέον, ο αλληλοσεβασμός και η ανοχή ανάμεσα στους πολίτες λαμβάνουν κεντρική σημασία. Χαρακτηριστικά, το 2023 ιδρύθηκε στη νήσο Saadiyat το Abrahamic Family House, όπου συστεγάζονται ένα τζαμί, μία εκκλησία και μια συναγωγή, με σκοπό την προώθηση του διαθρησκειακού διαλόγου και της ελεύθερης έκφρασης (Harrison, 2023). Η αρμονική συνύπαρξη ανήλθε σε θεμέλιο λίθο του κράτους με την ίδρυση του Υπουργείου Ανεκτικότητας.
Το διεθνές κύρος των ΗΑΕ δεν βασίζεται μόνο σε προοδευτικές ενδοκρατικές πολιτικές, αλλά και σε μια ‘έξυπνη’, προορατική και προσαρμοσμένη στην εκάστοτε ισορροπία ισχύος εξωτερική πολιτική που μέσω της έντονης δραστηριοποίησης, μετατρέπει το κράτος σε ωφέλιμο δρών που παράγει αξία για τα υπόλοιπα κράτη της διεθνούς αρένας.
Μείζονος σημασίας για τις διπλωματικές σχέσεις του κράτους ήταν η υπογραφή των Συμφωνιών του Αβραάμ το 2020, θεμελιώνοντας ένα νέο ξεκίνημα στις σχέσεις ΗΑΕ-Ισραήλ και ανοίγοντας τον δρόμο για τη σύναψη συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου το 2022 (Cafiero, 2023). Ακόμη, τα ΗΑΕ προωθούν την ευαισθητοποίηση σχετικά με το Ολοκαύτωμα, ανοίγοντας την πρώτη έκθεση αφιερωμένη στη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος στον Αραβικό Κόσμο (Shakhshir, 2023).
Μεταξύ των κύριων στρατηγικών στόχων του Άμπου Ντάμπι είναι η περιφερειακή σταθερότητα και η βελτίωση της διαπεριφερειακής «συνδεσιμότητας», δηλαδή οι διασυνδέσεις με την Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ασία. Αυτό δυσχεραίνεται από τον πόλεμο στην Παλαιστίνη, για τον οποίο τα ΗΑΕ πρεσβεύουν πως η ομαλοποίηση των σχέσεων με το Ισραήλ, χάρη στις Συμφωνίες του Αβραάμ, τους επιτρέπει να βοηθήσουν και να καταπραΰνουν την ανθρωπιστική κρίση (Esfandiary, 2024). Βέβαια, αυτό δεν απέτρεψε τις ισραηλινές επιθέσεις στο World Central Kitchen, συνεργάτη των Εμιράτων στη Γάζα.
Σαφώς, κεντρικό πυλώνα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΑΕ αποτελούν και οι σχέσεις με τα μουσουλμανικά κράτη. Αυτό καθίσταται εμφανές με τη δημοσίευση της κύριας γραμμής εξωτερικής πολιτικής με τίτλο «Προώθηση της Παγκόσμιας Ειρήνης και Ευημερίας: Πολιτική των ΗΑΕ για την εξωτερική βοήθεια, 2017–2021», όπου προτάθηκαν τρεις τομείς προτεραιότητας: υποδομές, κυβερνητική αποτελεσματικότητα και ενδυνάμωση των γυναικών (Saif, 2020). Έτσι τα ΗΑΕ αναδεικνύονται ως θετικός διεθνής δρών που αυξάνει το κύρος του, κατ’ επέκταση και την ήπια ισχύ του. Ενδεικτική είναι η βοήθεια των ΗΑΕ και η διαμόρφωση επενδυτικών δεσμών με την Αίγυπτο, ως μέρος μιας αυξανόμενης στρατηγικής δέσμευσης που συνδέει τα εγχώρια οικονομικά συμφέροντα των Εμιράτων με συμφέροντα ασφάλειας, ιδίως για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και αποδυνάμωση των εξτρεμιστικών ιδεολογιών (Young, 2017). Ο θετικός ρόλος των ΗΑΕ φανερώνεται, ακόμη, από την αποστολή 1742 τόνων ιατρικής και επισιτιστικής βοήθειας σε 117 χώρες το 2020 εν όψει της πανδημίας (UAE Ministry of Foreign Affairs and International Cooperation, 2024), και τη συνεισφορά στην αποφυγή ανθρωπιστικής κρίσης στην Καμπούλ μετά την επάνοδο των Ταλιμπάν. Πέραν της ασφαλούς μεταφοράς 39000 προσφύγων (Saab, 2021), τα ΗΑΕ παρείχαν 250 τόνους ανθρωπιστικής βοήθειας στους Ταλιμπάν, και έτσι είναι μία από τις λίγες χώρες με πρόσβαση στο Αφγανιστάν, και συνεπώς ικανότητα παρακολούθησης των πολιτικών εξελίξεων της χώρας (Litsas, 2022).
Στην εποχή της πολυπολικότητας τα ΗΑΕ ανέπτυξαν μία περίπλοκη και διαφοροποιημένη εξωτερική πολιτική, αναλαμβάνοντας τον ρόλο του διαμεσολαβητή και ευνοώντας τον διάλογο και τη συνεργασία ΗΠΑ-Ρωσίας-Κίνας. Η συνεργασία αυτή μπορεί να περιλαμβάνει τομείς όπως η έρευνα για εναλλακτικά μέσα ενέργειας, όπου τα ΗΑΕ έχουν σημειώσει τεράστια πρόοδο τις τελευταίες δεκαετίες· την αντιμετώπιση του τζιχαντισμού στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και Βορείου Αφρικής, ή της ναυτικής πειρατείας στο Κέρας της Αφρικής, και την προώθηση μιας προοδευτικής περιβαλλοντικής ατζέντας (Litsas, 2023). Έτσι το κράτος εφαρμόζει μια έξυπνη εξωτερική πολιτική, αναβαθμίζοντας τον ρόλο του, τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και διεθνώς. Παραδείγματος χάριν, τα ΗΑΕ επενδύουν στην ανάπτυξη μιας ευρείας σειράς λιμένων από την Μεσόγειο έως τον Ινδό-Ειρηνικό Ωκεανό (Gupta, 2025), με το Κέρας της Αφρικής και την Ερυθρά Θάλασσα να λειτουργούν ως γέφυρα. Στον τομέα αυτό τα ΗΑΕ εμβαθύνουν τη σχέση τους με την Κίνα, δίνοντας έμφαση στον τομέα των πληροφοριών όσον αφορά τις ανθρώπινες ροές ή το παράνομο λαθρεμπόριο όπλων, αποσκοπώντας στην καταπολέμηση του εξτρεμισμού σε αυτές τις περιοχές στρατηγικής σημασίας (Litsas, 2023).
Επιπλέον, αμυντικές συμφωνίες με τη Γαλλία, την Ελλάδα, τις ΗΠΑ, την Κίνα και την Τουρκία αποδεικνύουν πως τα ΗΑΕ διαρκώς επιδιώκουν την αναβάθμιση της σκληρής τους ισχύος, αξιοποιώντας σύγχρονα τεχνολογικά μέσα. Το 2022, η εταιρία EDGE υπέγραψε πολλαπλές συμφωνίες με κορυφαία στοιχεία του αμυντικού τομέα, όπως η Lockheed Martin, για την κατασκευή μη επανδρωμένων αεροσκαφών και ρομπότ για την ενίσχυση της σκληρής ισχύος, ενώ κατά τη διάρκεια της έκθεσης υψηλής τεχνολογίας, UMEX και SimTEX 2022 στο Άμπου Ντάμπι, η EDGE παρουσίασε το νέο της μη επανδρωμένο όχημα εδάφους. Έτσι, τα ΗΑΕ κατεστάθησαν προμηθευτές για την παγκόσμια αγορά, μειώνοντας την εξάρτησή τους από ξένους παραγωγούς.
Στο παράδειγμα αυτής της ανερχόμενης δύναμης, ένας εδραιωμένος περιφερειακός δρών φιλοδοξεί να δρέψει τα οφέλη της εφαρμογής έξυπνων πολιτικών. Δίνοντας έμφαση τόσο στην προληπτική ενίσχυση της αποτρεπτικής του ισχύος, όσο και στη κατάκτηση της καρδιάς και του μυαλού έτερων κοινωνιών ως θεματοφύλακας του Σουνιτικού Ισλάμ, το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας αποτελεί μια ενδιαφέρουσα μελέτη κράτους που επιδιώκει τη διασφάλιση της άρχουσας θέσης του στο ρευστό διεθνές σύστημα μέσω του εκσυγχρονισμού των πολιτικών του.
Τα γεγονότα της Αραβικής Άνοιξης, οι γεωπολιτικές εντάσεις και η στάση των ΗΠΑ συνέβαλαν στην άσκηση μιας πιο ενεργούς και επεμβατικής πολιτικής της Σαουδικής Αραβίας. Χαρακτηριστικά, το Βασίλειο επενέβη στρατιωτικά στο Μπαχρέιν, θεωρώντας τις εξεγέρσεις δυνητικά απειλητικές για την περιοχή, και στην Υεμένη, επιδιώκοντας τον περιορισμό της ιρανικής επιρροής (Arghavani & Shirzadi, 2023). Συνεπώς, κρίθηκε απαραίτητη η εξασφάλιση αποτρεπτικής ικανότητας, μέσω της ανάπτυξης ενός προγράμματος βαλλιστικών πυραύλων για την αντιμετώπιση πιθανών περιφερειακών παρεμβάσεων. Τα σύγχρονα πυραυλικά προγράμματα του Ιράν, της Τουρκίας και του Ισραήλ, των βασικότερων ανταγωνιστών στην περιοχή, εξώθησαν τη Σαουδική Αραβία στην ενίσχυση της πυραυλικής της ικανότητας. Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν αποτελεί άμεση απειλή για το Ριάντ, δεδομένης της γεωγραφικής εγγύτητας και των προκλήσεων στον ιδεολογικό και στρατηγικό τομέα μεταξύ των δύο χωρών. Η αγορά βαλλιστικών πυραύλων και ο σχεδιασμός για εγχώρια παραγωγή διασφαλίζουν την ικανότητα της Σαουδικής Αραβίας στην ενίσχυση της περιφερειακής αποτροπής και στην αντιμετώπιση των απειλών.
Η άσκηση της ήπιας ισχύος περιστρέφεται κατά μεγάλο βαθμό γύρω από ζητήματα θρησκευτικού ενδιαφέροντος. Με τις δύο ιερότερες πόλεις του Ισλάμ στο έδαφος της, τη Μέκκα και τη Μεδίνα, η Σαουδική Αραβία αναδεικνύει τον ρόλο της ως περιφερειακό ηγέτη για τον μουσουλμανικό κόσμο. Με την άνοδο στην εξουσία του Μοχάμαντ Μπιν Σαλμάν Αλ Σαούντ, υιοθετήθηκε μια μετριοπαθής στάση προς το Ισλάμ, προσκείμενη στην ανεκτικότητα και αντιτιθέμενη τον εξτρεμισμό. Παράλληλα, έλαβαν χώρα προοδευτικές μεταρρυθμίσεις ως προς τα δικαιώματα των γυναικών (Bertelsmann Transformation Index, 2022b), αλλά με σημαντικές δυσκολίες αναφορικά με την ανταπόκριση στις αξίες και τους στόχους που τέθηκαν. Η αξιοποίηση της δημόσιας διπλωματίας μέσω των ΜΜΕ του Βασιλείου, όπως το Al Arabiya, το ART και το MBC, αποβλέπουν στην υποστήριξη πολιτικών στόχων και στη θετική απεικόνιση της χώρας. Επιπλέον, η ανάπτυξη της NEOM, μιας φουτουριστικής πόλης στην Ερυθρά Θάλασσα, αποβλέπει στην παρουσίαση της Σαουδικής Αραβίας ως ηγέτη στην τεχνολογική καινοτομία και τη βιωσιμότητα. Η υλοποίηση της φιλοδοξίας της χώρας να συνδυάσει την σκληρή ισχύ της με την τεχνολογία αιχμής και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα επιδιώκεται μέσω του Vision 2030, μεταβάλλοντας την οικονομική στρατηγική της για να μειώσει την εξάρτηση από το πετρέλαιο και να επηρεάσει τη διεθνή αγορά σε τομείς πέραν της ενέργειας. Έτσι, η Σαουδική Αραβία επιχειρεί να αποβάλλει την εικόνα του ‘κράτους- εισοδηματία’, που απαλλάσσει τους πολίτες από φορολογία με αντάλλαγμα τη μη αμφισβήτηση της πολιτικής ηγεσίας, διαφοροποιώντας το πλαίσιο της εμπορικής της δράσης.
Η ανταπόκριση στις απαιτήσεις του 21ου αιώνα και η απόδειξη προσαρμοστικότητας και προορατικότητας στις συνεχώς μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές συνθήκες είναι μια απαιτητική δοκιμασία, στην οποία τα έξυπνα κράτη αγωνίζονται να επιτύχουν μέσω της ζεύξης και αξιοποίησης ποικίλλων μορφών ισχύος. Τόσο τα ΗΑΕ όσο και η Σαουδική Αραβία έχουν πραγματοποιήσει σημαντικά βήματα στην πορεία αυτή, εξομαλύνοντας τις σχέσεις τους με γειτονικά κράτη και παραδοσιακούς αντιπάλους, αλληλεπιδρώντας με έτερους δρώντες του συστήματος σε τομείς που περιλαμβάνουν, αλλά δεν περιορίζονται στην ενέργεια, και στηρίζοντας τον αγώνα κατά της τρομοκρατίας. Είναι, όμως, σαφής η ανάγκη γεφύρωσης του χάσματος μεταξύ της θέσπισης προοδευτικών πολιτικών και της υλοποίησής τους, με γνώμονα την προστασία της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
ΠΗΓΕΣ
Βιβλία
Gilpin, R. (1981). War and Change in World Politics, Cambridge. Cambridge University Press, p.31.
Litsas, S. N. (2023). Smart Instead of Small in International Relations Theory: The Case of the United Arab Emirates. Springer Nature. p.124. https://doi.org/10.1007/978-3-031-44637-5
Nye, J. S. (2011). The future of power. Public Affairs, p. 6
Nye, J. S. (2004). Soft power: The Means To Success In World Politics. Public Affairs.
Nye, J. S. (2009). Get Smart: Combining Hard and Soft Power. Foreign Affairs, 88(4), 160–163. http://www.jstor.org/stable/20699631
Άρθρα
Al Saif, B. (2020, June 9). The UAE: Aid Serves Many Purposes. Carnegie Middle East Center, https://carnegieendowment.org/research/2020/06/as-gulf-donors-shift-priorities-arab-states-search-for-aid?lang=en¢er=middle-east#the-uae-aid-serves-many-purposes
Arghavani Pirsalami, F., & Shirzadi, E. (2023). Regional deterrence, strategic challenges, and Saudi Arabia’s missile development program. Digest of Middle East Studies, 32, 281–299. https://doi.org/10.1111/dome.12305
Heibach, J. (2021). Public diplomacy and regional leadership struggles: the case of Saudi Arabia. International Politics 61, 83–105. https://doi.org/10.1057/s41311-021-00310-7
Litsas, N. S. (2022, January 17). Afghanistan and the new Taliban. The Cairo Review of Global Affairs, https://www.thecairoreview.com/global-forum/afghanistan-and-the-new-taliban/
Saab, Y. B. (2021, September 1). In Afghanistan the Gulf Arab States stepped up. Middle East Institute, https://www.mei.edu/publications/afghanistan-gulf-arab-states-stepped
Young, K. E. (2017). A new politics of GCC Economic statecraft: The case of UAE aid and financial intervention in Egypt. Journal of Arabian Studies, 7(1), 113–136. https://doi.org/10.1080/21534764.2017.1316051
Ειδησεογραφικές Πηγές
Cafiero, G. (2023, September 17). Three years on, how have the Abraham Accords helped the UAE? AlJazeera. https://www.aljazeera.com/news/2023/9/17/three-years-on-how-have-the-abraham-accords-done-for-the-uae
Esfandiary, D. (2024, June 14). The UAE, Israel and a Test of Influence. CRISIS GROUP. https://www.crisisgroup.org/middle-east-north-africa/gulf-and-arabian-peninsula/united-arab-emirates-israelpalestine/uae-israel
Godinho, V. (2022, February 23). UAE signs defense deals worth Dhs1.62 bn on first two days of UMEX and Simitex 2022. Gulf Business, https://gulfbusiness.com/uae-signs-defence- deals-worth-dhs1-62bn-on-first-two-days-of-umex-and-simtex-2022/
Gupta, P. (2025, February 13). UAE’s economic engagement in Africa. Observer Research Foundation Middle East. https://orfme.org/research/uaes-economic-engagement-in-africa/
Harrison, P. (2023, July 6). How the Abrahamic Family House in Abu Dhabi seeks to encourage interfaith dialogue and promote harmony. Arab News. https://www.arabnews.com/node/2327096/middle-east
Shakhshir, B. (2023, January 29). UAE Museum unveils Torah Scroll that survived the Holocaust in tolerance push. Reuters. https://www.reuters.com/world/middle-east/uae-museum-unveils-torah-scroll-that-survived-holocaust-tolerance-push-2023-01-29/
UAE and the Muslim Brotherhood: A Story of Rivalry and Hatred. (2017, June 15). Middle East Monitor. Retrieved April 10, 2025, from https://www.middleeastmonitor.com/20170615-uae-and-the-muslim-brotherhood-a-story-of-rivalry-and-hatred/
UAE Humanitarian Aid and Efforts to Combat COVID-19, UAE Ministry of Foreign Affairs and International Cooperation, January 30, 2024 https://u.ae/en/information-and-services/justice-safety-and-the-law/handling-the-covid-19-outbreak/humanitarian-efforts
Εικόνα
https://www.istockphoto.com/photo/arab-peninsula-on-globe-with-flags-gm544562052-97885839