Γράφει η Αικατερίνη Κίτου
Στις 11 Δεκεμβρίου έλαβε χώρα η Σύνοδος Κορυφής, όπου εξέταζε τις πρακτικές της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο για την επιβολή κυρώσεων της. Στην επικαιρότητα φαίνεται μια Τουρκία που ταράζει την Ανατολική (Νοτιανατολική) Μεσόγειο προκαλεί αλλά και παρενοχλεί την Ελλάδα και την Κύπρο στον χώρο της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας. Να σημειωθεί ακόμα , ότι έναν μήνα πριν ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε[1] τα κατεχόμενα με τουρκικά στρατεύματα στα Βαρώσια στην Αμμόχωστο ,ενώ ακόμα έχει έρθει σε ολοκληρωτική ρήξη σε προσωπικό κιόλας επίπεδο με τον Γάλλο Πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν. Συνεπώς η Σύνοδος εξετάζει τις στάσεις και της πρακτικές της Τουρκίας, ώστε να της επιβάλει πολιτικοοικονομικές κυρώσεις ,αφού δεν μπορεί να την πιέσει στρατιωτικά καθώς η Ε.Ε δεν διαθέτει στρατό[2]. Πολλοί έκαναν λόγο για ήπια αντιμετώπιση κατά της Τουρκίας και ότι δεν εφαρμόστηκαν οι κατάλληλες κυρώσεις για άλλη μια φορά. Στην συγκεκριμένη Σύνοδο όμως φαίνεται να έχουν διαμορφωθεί δύο πόλοι. Ο ένας περιλαμβάνει χώρες φιλικά προσκείμενες προς την Τουρκία όπως η Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Πολωνία , Μάλτα και Ουγγαρία. Στην αντίθετη μεριά βρίσκεται η Γαλλία , Ελλάδα, Κύπρος, Αυστρία , Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Σλοβενία, Ιρλανδία και Δανία. Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα γιατί υπάρχουν κάποιες ευρωπαϊκές χώρες που αντιστέκονται στην επιβολή των κυρώσεων, ενώ οι παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου και των κανονισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης από πλευράς Τουρκίας είναι τρανταχτές.
Αρχικά, το κείμενο που συμφωνήθηκε στην Σύνοδο Κορυφής, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο περιληπτικά καταγράφει την απόσυρση του τουρκικού ερευνητικού σκάφους Oruc Reis, αλλά προσδοκεί σε μόνιμη αποκλιμάκωση, για να επιτραπεί η επανέναρξη των συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Εν συνεχεία, καταδικάζει την τουρκική ενέργεια στα Βαρώσια και ζητά τον πλήρη σεβασμό των ψηφισμάτων 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ακόμα , θέτει προς δέσμευση την λύση του κυπριακού προβλήματος υπό την Αιγίδα του ΟΗΕ και των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφάλειας κάτι το οποίο περιμένει και από την ίδια την Τουρκία. Επίσης, η ΕΕ θα ορίσει εκπρόσωπο για την Αποστολή Καλών Υπηρεσιών του ΟΗΕ με την επιμέλεια του ΓΓ του ΟΗΕ. Τέθηκε επίσης από τον Ύπατο Εκπρόσωπο να προχωρήσει την πρόταση πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο αλλά και προστέθηκε ότι η ΕΕ θα αναζητήσει τη συνεργασία για τα θέματα που σχετίζονται με την Τουρκία και την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η συμφωνία λοιπόν επήλθε, μετά από πολύωρες διαπραγματεύσεις. Το τελικό κείμενο, παρότι βελτιωμένο σε σχέση με το αρχικό προσχέδιο, απέχει από τη βαρύγδουπη απάντηση που θα επιθυμούσε η Ελλάδα . Η Ευρώπη έκανε ακόμα ένα μικρό βήμα που αποτελεί προειδοποίηση για την Τουρκία αλλά πάλι σε ήπιο κλίμα αφήνοντας περιθώρια για περαιτέρω εξελίξεις και φανερώνοντας ότι το κείμενο περιέχει στοιχεία που εξισορροπούν την αντίδραση κάποιων συγκεκριμένων χωρών για την επιβολή κυρώσεων. Το Υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας καταδίκασε τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε, όμως στην ανακοίνωση δεν καταδικάζει[3] όλα τα μέλη καθώς η Τουρκία τονίζει πως πολλές χώρες δεν υιοθετούν τη στάση αυτή. Γυρνώντας λοιπόν πίσω στο ερώτημα, ποιοι είναι οι λόγοι όπου αυτές οι χώρες στρέφονται φιλικά προς την Άγκυρα. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες. Η Γερμανία πολλές φορές επικαλείται το προσφυγικό ζήτημα καθώς η Τουρκία έχει περίπου 4 εκατομμύρια πρόσφυγες [4]και οποιαδήποτε ενόχληση προς το πρόσωπο του Τούρκου Προέδρου θα τον έκανε να στείλει κύματα μεταναστών στην Ευρώπη. Για την Ελλάδα όμως αυτό το επιχείρημα μειονεκτεί καθώς έχει αποδείξει έμπρακτα, ότι η ίδια πολλές φορές προστατεύει τα ευρωπαϊκά σύνορα με πρόσφατα γεγονότα κιόλας τον Μάρτιο του 2020 που προσπαθούσε να αντιμετωπίσει τις προσφυγικές ροές στον Έβρο προερχόμενες από τουρκικά σύνορα. Οπότε οι φιλικές στάσεις προς την Τουρκία στηρίζονται σε άλλο επίπεδο όπως είναι οι οικονομικοί δεσμοί που έχουν αναπτύξει η Γερμανία, Ισπανία και Ιταλία μαζί της. Είναι άλλωστε γνωστό, πως η Τουρκία προμηθεύεται οπλικά συστήματα από την γερμανική βιομηχανία και στρατιωτικό εξοπλισμό όπως υποβρύχια, φρεγάτες, αεροσκάφη και αναβάθμιση τεθωρακισμένων, ενώ στρατιωτικό υλικό παρέχει και η Ισπανία. Αν και πολλές χώρες έχουν παρουσιάσει την δυσαρέσκεια[5] τους για αυτό θεωρώντας αυτονόητο να σταματήσει η εξαγωγή όπλων και να θέσουν στο τραπέζι την ιδέα για εμπάργκο όπλων κατά της Τουρκίας αρκετοί ηγέτες είναι διαστακτικοί στην παρούσα φάση να προχωρήσουν σε μια τέτοια ενέργεια. Εκ παραλλήλου, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αυτών των χωρών έχουν χορηγήσει δάνεια σε τουρκικές τράπεζες, οπότε το όποιο περαιτέρω πλήγμα της τουρκικής οικονομίας θα την καθιστούσε αδύνατη για την αποπληρωμή των δανείων, προκαλώντας έτσι οικονομική ζημία και στους εν λόγω δανειστές. Πλην αυτού ,η Γερμανία έχει εσωτερικούς και πολιτικούς λόγους που δικαιολογούν την στάση της. Στην Γερμανία κατοικούν πάνω από 3 εκατομμύρια πολίτες τουρκικής καταγωγής. Η πλειονότητα αυτών είναι υποστηρικτές του Προέδρου Ερντογάν. Σε γερμανικό έδαφος εδράζονται 80.000 τουρκογερμανικές επιχειρήσεις, που απασχολούν 500.000 εργαζομένους σε 50 διαφορετικούς κλάδους και παρέχουν ετήσιο κέρδος 52 δισ. ευρώ[6]. Το 2019 περισσότεροι από 5 εκατομμύρια Γερμανοί τουρίστες επισκέφθηκαν την Τουρκία, ενώ υπάρχει και σημαντική παρουσία γερμανικών επιχειρήσεων στην Τουρκία. Ακόμα 7.000 γερμανικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται σε τουρκικό έδαφος, επενδύοντας πάνω από 13 δισ. σε παραγωγή και υπηρεσίες[7]. Αξιοσημείωτοι είναι οι Volkswagen, Siemens και BASF. Συνεπώς, η Γερμανία αποτελεί τον μεγαλύτερο ξένο επενδυτή στην Τουρκία και τον σπουδαιότερο εμπορικό της εταίρο .Σε νούμερα αυτό αποτυπώνεται στο διμερές τους εμπόριο τον προηγούμενο χρόνο με 35,4 δισ. ευρώ [8], εμφανίζοντας πλεόνασμα η Γερμανία σχεδόν 4 δισ. ευρώ[9]. Συν τις άλλοις , όσον αφορά Ισπανία, Ιταλία και Μάλτα έχουμε και εκεί οικονομικές αλλά και πολιτικές σχέσεις. Η Τουρκία είναι βασικός παράγοντας στη σύγκρουση της Λιβύης και ως εκ τούτου παραμένει ενεργή στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Οπότε κάποιες από αυτές τις ενέργειες της Άγκυρας συγκαλύπτουν τις πολιτικές των συγκεκριμένων χωρών.
Καταληκτικά, η Σύνοδος Κορυφής υιοθέτησε μια συμβιβαστική λύση χωρίς να θέλει να εγείρει εντάσεις στον Ευρωπαϊκό χώρο και έδωσε αναβολή για άμεσες κυρώσεις στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Μάρτιο του 2021. Αναφέρθηκε επίσης το «στρατηγικό συμφέρον της Ε.Ε.» που είναι μια «συνεργατική και αμοιβαία επωφελή σχέση με την Τουρκία». Η Ευρώπη κάνει αργά σταθερά βήματα για την σταθεροποίηση της Ανατολικής Μεσογείου και την αλλαγή στάση της Τουρκίας. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι ο Τουρκικός κίνδυνος δεν ελλοχεύει ακόμα και ότι μπορεί να προκαλέσει ‘’τρικυμία’’ στα ύδατα της Ανατολικής Μεσογείου για άλλη μια φορά. Ο θεσμός και τα μέλη της είναι αναγκαίο να μην παραστρατούν σε προσωπικά οφέλη αλλά να έχουν γνώμονα την διασφάλιση της ευρωπαϊκής ασφάλειας σεβόμενοι τους κανόνες τους διεθνούς δικαίου. Μένει να δούμε αν θα επέλθουν αυστηρότερες κυρώσεις αλλά και έμπρακτες διαβεβαιώσεις για μετατόπιση του κλίματος κάτι που θα ωφελούσε ακόμα περισσότερο την Ελλάδα αλλά και συνολικά τον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου και της ΕΕ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΤΑ ΝΕΑ, Γιατί Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία και Μάλτα δεν θέλουν κυρώσεις στην Τουρκία , 11 Δεκεμβρίου 2020, Διαθέσιμο σε: https://www.tanea.gr/2020/12/10/world/giati-germania-italia-ispania-kai-malta-den-theloun-kyroseis-stin-tourkia/?fbclid=IwAR3Pgpj-803AIBlZHpBoKu-b1sfwefutP9_qcXRjwu4eha5RlaSxO9boH0o
TA NEA, Νέα περίοδο χάριτος έδωσε στην Τουρκία η ΕΕ – Γιατί πέρασε η γραμμή Μέρκελ για ήπιες κυρώσεις , 11 Δεκεμβρίου 2020 , Διαθέσιμο σε: https://www.tanea.gr/2020/12/11/politics/nea-periodo-xaritos-edose-stin-tourkia-i-ee-giati-perase-i-grammi-merkel-gia-ipies-kyroseis/?fbclid=IwAR2avFe8EXzhUIeHEDnqJMCHjCFMbXzkEBIVEB_XFX2eIDzB7VY3WtCe21I
Kathimerini, Νέα αναβολή στις κυρώσεις κατά Τουρκίας – Η αντίδραση της Άγκυρας, 11 Δεκεμβρίου 2020 , Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/politics/561191251/epikratise-i-ipia-grammi-gia-tin-toyrkia/
Kathimerini, Οι αριθμοί πίσω από τη σχέση Γερμανίας-Τουρκίας , 18 Σεπτεμβρίου 2020, Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/economy/international/561083761/oi-arithmoi-piso-apo-ti-schesi-germanias-toyrkias/?fbclid=IwAR3UvODg6ClIXCc5S2zADS-55rEJd5cq6r-oM4tiTFxKFrS6gQ3oaKLE0co
CNN Greece, Σύνοδος Κορυφής: Συμφωνία των 27 ηγετών για κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας , 11 Δεκεμβρίου 2020, Διαθέσιμο σε: https://www.cnn.gr/politiki/story/246398/synodos-koryfis-symfonia-ton-27-igeton-gia-kyroseis-enantion-tis-toyrkias
Φωτογραφία, REUTERS/POOL. Διαθέσιμη σε: https://www.naftemporiki.gr/story/1668349/ee-sunodos-korufis-ksekinise-i-suzitisi-gia-ti-tourkia
[1] https://gr.euronews.com/2020/11/15/episkepsi-proklisi-erdoagn-stin-amoxosto
[2] https://www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/security/20190612STO54310/europaikos-stratos-muthos-i-pragmatikotita
[3] https://www.kathimerini.gr/world/561191725/i-agkyra-aporriptei-ta-symperasmata-tis-e-e/?fbclid=IwAR2avFe8EXzhUIeHEDnqJMCHjCFMbXzkEBIVEB_XFX2eIDzB7VY3WtCe21I
[4] https://gr.euronews.com/2018/03/20/tessera-ekatommyriaprosfygesfiloxenountai-stin-tourkia
[5] https://www.skai.gr/news/politics/empargko-oplon-se-tourkia-zita-apo-germania-ispania-italia-o-dendias
[6] https://www.kathimerini.gr/economy/international/561083761/oi-arithmoi-piso-apo-ti-schesi-germanias-toyrkias/?fbclid=IwAR3UvODg6ClIXCc5S2zADS-55rEJd5cq6r-oM4tiTFxKFrS6gQ3oaKLE0co
[7] https://www.kathimerini.gr/economy/international/561083761/oi-arithmoi-piso-apo-ti-schesi-germanias-toyrkias/?fbclid=IwAR3UvODg6ClIXCc5S2zADS-55rEJd5cq6r-oM4tiTFxKFrS6gQ3oaKLE0co
[8] https://www.kathimerini.gr/economy/international/561083761/oi-arithmoi-piso-apo-ti-schesi-germanias-toyrkias/?fbclid=IwAR3UvODg6ClIXCc5S2zADS-55rEJd5cq6r-oM4tiTFxKFrS6gQ3oaKLE0co
[9] https://www.kathimerini.gr/economy/international/561083761/oi-arithmoi-piso-apo-ti-schesi-germanias-toyrkias/?fbclid=IwAR3UvODg6ClIXCc5S2zADS-55rEJd5cq6r-oM4tiTFxKFrS6gQ3oaKLE0co