Γράφει η Ελένη Σπανού

Στις 7 Οκτωβρίου 2023, η παλαιστινιακή παραστρατιωτική οργάνωση Χαμάς ξεκίνησε τη στρατιωτική επιχείρηση με το όνομα «Πλημμύρα αλ-Ακσα» εκτοξεύοντας χιλιάδες ρουκέτες από τη Λωρίδα της Γάζας προς το Ισραήλ. Παράλληλα, άγνωστος αριθμός ένοπλων μαχητών εισήλθε παράνομα στο ισραηλινό έδαφος. Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, έχει κηρύξει επισήμως πόλεμο, ενώ οι μαχητές της Χαμάς συνεχίζουν να στοχεύουν ισραηλινούς αμάχους, δυνάμεις ασφαλείας και σημαντικές υποδομές της χώρας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί, πως η Χαμάς έχει στην κατοχή της ομήρους και τους μεταφέρει σε παλαιστινιακό έδαφος.

Η ανασφάλεια στην περιοχή αυξάνεται με γρήγορους ρυθμούς, βλέποντας τρομοκρατικές επιθέσεις κατά Ισραηλινών στόχων στην Αίγυπτο, ενώ η Χεζμπολάχ έχει ήδη εμπλακεί στη σύγκρουση κατά του Ισραήλ. Σύμφωνα με το Counter Threat Center, σημαντική στήριξη στη Χαμάς φέρεται να είναι πρόθυμοι να προσφέρουν και οι Ταλιμπάν, οι οποίοι ανακοίνωσαν ότι ζήτησαν από το Ιράν, το Ιράκ και την Ιορδανία να τους επιτρέψουν να περάσουν στο Ισραήλ με πρόθεση να «κατακτήσουν την Ιερουσαλήμ». Ενώ οι συγκεκριμένες ανακοινώσεις δεν έχουν επιβεβαιωθεί δημόσια από όλα τα στελέχη της οργάνωσης, είναι σίγουρο πως μια πιθανή εμπλοκή των Ταλιμπάν στη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ-Χαμάς θα δημιουργούσε ακόμη μεγαλύτερη αστάθεια. Είναι αναγκαίο, λοιπόν, να εξεταστούν οι επιπτώσεις που θα είχε μια τέτοια ενέργεια στο Ισραήλ, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή.

Σε αυτό το σημείο, είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τις τρομοκρατικές ομάδες που είναι ενεργές στην περιοχή, καθώς θα φανεί χρήσιμο στη συνέχεια της ανάλυσης. Αρχικά, η Χαμάς ιδρύθηκε επίσημα το 1988 λίγο μετά το ξέσπασμα της πρώτης Παλαιστινιακής Ιντιφάντα. Ωστόσο, οι ρίζες του κινήματος εντοπίζονται στη δεκαετία του 1940 ως προέκταση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Επιπλέον, η Ισλαμική Τζιχάντ η οποία ιδρύθηκε το 1979 και αυτή ως παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο, δρα ενεργά δίπλα στη Χαμάς. Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία, είναι πως η Ισλαμική Τζιχάντ δε συνεργάζεται με το Ισλαμικό Κράτος, αλλά αντιθέτως, μισούν ο ένας τον άλλον.

Φυσικά, οι Ταλιμπάν – όπως και οι παραπάνω οργανώσεις, είναι μια τρομοκρατική οργάνωση που υποστηρίζει τον αγώνα για την τζιχαντ, αλλά δε συνδέεται με το Ισλαμικό Κράτος ή την Ισλαμική Τζιχαντ. Μάλιστα, οι Ταλιμπάν καλλιεργούν εδώ και χρόνια έχθρα για το Ισλαμικό Κράτος. Το ερώτημα,όμως, που τίθεται βλέποντας τις τελευταίες εξελίξεις είναι το εξής:  μήπως ο κοινός «αγώνας για την τζιχάντ» είναι ικανός να φέρει κοντά όλες τις παραπάνω οργανώσεις, ενάντια στο Ισραήλ;

Πριν μερικά χρόνια, μέλη του Ισλαμικού Κράτους δήλωσαν πως οι ομάδες της κοινότητας πρέπει να ενωθούν μεταξύ τους ενάντια στους εχθρούς τους κάτω από τη σημαία του Σαλαφιστικού-τζιχαντιστικού Ισλάμ και να πολεμήσουν ενάντια στη Δύση και το Ισραήλ. Την ίδια ώρα, η προαναφερθείσα οργάνωση πανηγυρίζει την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, ενώ βλέπουμε πως ήδη η Χαμάς συνεργάζεται ενεργά με τη Χεζμπολάχ και την Ισλαμική Τζιχαντ. Στην περίπτωση που οι Ταλιμπάν εμπλακούν και εκείνοι στον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ-Χαμάς, θα μπορούμε να μιλάμε για μια συσπείρωση των πιο επικίνδυνων τρομοκρατικών ομάδων της τζιχάντ. Τι αλλαγές θα έφερνε, όμως, στην πραγματικότητα η εμπλοκή των Ταλιμπάν;

Λαμβάνοντας υπόψη την ιδεολογία που ακολουθεί η οργάνωση και τις βίαιες δράσεις της στο Αφγανιστάν, είναι σίγουρο πως η εμπλοκή της θα επιδεινώσει τις εντάσεις, κλιμακώνοντας τη βία και δημιουργώντας μια πιο περίπλοκη και επικίνδυνη κατάσταση. Οι Ταλιμπάν θα έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν στρατιωτικό εξοπλισμό, όπλα, πόρους αλλά και μαχητές στη Χαμάς ενάντια στο Ισραήλ. Πιο συγκεκριμένα, έχει γίνει γνωστό πως οι Ταλιμπάν έχουν στην κατοχή τους Αμερικανικό στρατιωτικό εξοπλισμό, μετά την απόσυρση των Αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν το 2021. Πάνω από 7,1 δισεκατομμύρια δολάρια σε στρατιωτικό εξοπλισμό που είχε χρηματοδοτηθεί από τις Ηνωμένες Πολιτίες ήταν στην κατοχή της αφγανικής κυβέρνησης όταν έπεσε στους Ταλιμπάν τον Αύγουστο του 2021. Αν και περισσότερα από τα μισά ήταν οχήματα εδάφους, υπήρχαν επίσης περισσότερα από 316.000 όπλα αξίας σχεδόν 512 εκατομμυρίων δολαρίων. Σύμφωνα με αμερικανικές πηγές, ενώ είναι γνωστό πως ένας μεγάλος αριθμός του εξοπλισμού που έμεινε πίσω στο Αφγανιστάν καταστράφηκε, κανείς δε γνωρίζει με ακρίβεια ούτε τον αριθμό των όπλων που έμεινε στη χώρα, αλλά ούτε πόσα έχουν καταφέρει να ανακτήσουν οι Ταλιμπάν.

Επιπλέον, παρά την 20ετή σύγκρουση στο Αφγανιστάν και τους θανάτους δεκάδων χιλιάδων μαχητών Ταλιμπάν, ο εδαφικός έλεγχος και η στρατιωτική δύναμη της ομάδας έχει αυξηθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια. Μέχρι τα μέσα του 2021 είχαν περίπου 70.000-100.000 μαχητές, δίνοντας τους τη δυνατότητα να στείλουν βοήθεια σε συμμάχους τους. Ακόμα, ας μην ξεχνάμε πως μέσα από παράνομες επιχειρήσεις και ξένες δωρεές οι Ταλιμπάν καταφέρνουν να διαχειρίζονται ένα εξελιγμένο οικονομικό δίκτυο και φορολογικό σύστημα. Έτσι, μπορεί κανείς να καταλάβει πως η στήριξη των Ταλιμπαν στη Χαμάς θα ήταν αρκετά επικίνδυνη για το Ισραήλ.

Εκτός από την παροχή πόρων στη Χαμάς, η πιθανή εμπλοκή των Ταλιμπάν εγείρει ανησυχίες για τη διάδοση εξτρεμιστικών ιδεολογιών πέρα από το Αφγανιστάν. Επιπλέον, είναι σχεδόν βέβαιο ότι μια τέτοια εξέλιξη θα περιπλέξει τις διεθνείς προσπάθειες για την κατάπαυση του πυρός στην περιοχή. Επιπρόσθετα, η ανάμειξη των Ταλιμπάν ίσως επιβαρύνει τις υπάρχουσες συμμαχίες και σχέσεις της περιοχής, οδηγώντας πιθανότατα σε μια δυναμική αλλαγή ισχύος.

Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, η επιθυμία των Ταλιμπάν να βοηθήσουν τη Χαμάς όπως και η στήριξη άλλων τρομοκρατικών ομάδων της Τζιχάντ – Ισλαμικό Κράτος, Χεζμπολάζ κ.λπ., μπορούν να οδηγήσουν σε μια ενδεχόμενη «συμμαχία» της τζιχάντ, αφήνοντας πίσω προηγούμενες εσωτερικές έχθρες. Σε αυτή την περίπτωση, είναι βέβαιο ότι το Ισραήλ θα απαντήσει με αυξημένη στρατιωτική παρουσία και επιχειρήσεις, που πολύ πιθανό θα οδηγήσουν και στην ανάμειξη συμμάχων του Ισραήλ.

Με δεδομένα τα παραπάνω, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη πως η σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς πρόκειται να επηρεάσει τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή αλλά όχι μόνο. Πολύ σύντομα οι επιπτώσεις του πολέμου θα αρχίσουν να φαίνονται και στις χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα έχουν να αντιμετωπίσουν νέα κύματα μετανάστευσης, πιθανές τρομοκρατικές ενέργειες και έξαρση βίας κατά Ισραηλινών στόχων, αλλά και πιθανές αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου.

Μια πιθανή εμπλοκή των Ταλιμπάν στον πόλεμο θα περιέπλεκε την κατάσταση και θα καθυστερούσε την επαναφορά της σταθερότητας στην περιοχή. Οι διπλωματικές προσπάθειες θα γινόντουσαν ακόμη δυσκολότερες και ως αποτέλεσμα θα έπεφταν στη μάχη περισσότεροι φορείς. Στο πλαίσιο εύκολα γίνεται κατανοητό πως θα πρέπει να υπάρξουν ενέργειες για την αποφυγή του παραπάνω σεναρίου. Κάποιες από τις ενέργειες αυτές θα μπορούσαν να είναι οι διάλογοι μεταξύ της πρώην Αφγανικής κυβέρνησης και των Ταλιμπάν– η οποία είχε ζητήσει τη βοήθεια του Ισραήλ στη μάχη κατά των Ταλιμπάν μόλις πριν λίγες ημέρες,  ή και οι διπλωματικοί διάλογοι μεταξύ των εμπλεκόμενων. Από την άλλη, αυτό για την ώρα φαίνεται να είναι σχεδόν απίθανο, με στελέχη της Χαμάς να υποστηρίζουν πως δεν πρόκειται να προχωρήσουν σε διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ. Παρά τα όσα υποστηρίζει η Χαμάς, βλέπουμε ήδη ορισμένες προσπάθειες διαμεσολάβησης από το Κατάρ και την Αίγυπτο χωρίς, όμως, κάποιο θετικό αποτέλεσμα για την ώρα.

Βιβλιογραφία

Hamida, A., & Jin, Y. (2021). A game theory model for Israel–Hamas communications. Israel Affairs, 27 (5), 1005–1024.

Meir, L. (2010). “Martyrdom is Life”: Jihad and Martyrdom in the Ideology of Hamas. Studies in Conflict & Terrorism (33), 716-734.

Rahmani, W. (2018). The Taliban Takes on Islamic State: Insurgents Vie for Control of Northern Afghanistan. Terrorism Monitor, 16 (16).

Skare, E. (2021). A History of Palestinian Islamic Jihad: Faith, Awareness, and Revolution in the Middle East. Cambridge University Press.

Yohan, A. (2021). Palestinian Religious Terrorism: Hamas and Islamic Jihad. BRILL.

Bellamy , D. (2023). Hundreds killed as Palestinian-Israeli conflict erupts again. Διαθέσιμο σε: https://www.euronews.com/2023/10/07/hamas-announces-beginning-of-a-new-operation-against-israel-launching-thousands-of-rockets

Counter Threat Center. (2023). Imminent Warning: Taliban asked Iran, Iraq and Jordan passage to Israel to ”conquer Jerusalem”. 

            Διαθέσιμο σε: https://www-counterthreatcenter-com.cdn.ampproject.org/c/s/www.counterthreatcenter.com/amp/the-taliban-have-asked-iran-iraq-and-jordan-to-grant-them-passage-to-israel-to-conquer-jerusalem

Counterterrorism Group. (2023). Flash Alert: Israel at war with Hamas.

            Διαθέσιμο σε: https://www.counterterrorismgroup.com/post/flash-alert-israel-at-war-with-hamas

Frantzman, J, S. (2021). Taliban win in Afghanistan could fuel Hamas, Hezbollah – analysis.

            Διαθέσιμο σε: https://www.jpost.com/middle-east/taliban-win-in-afghanistan-could-fuel-hamas-hezbollah-analysis-673497

IDF. (2023). Swords of Iron. Διαθέσιμο σε: https://www.idf.il/en/mini-sites/swords-of-iron/real-time-updates-07-10/

Kathju, J. (2023). U.S. arms left in Afghanistan are turning up in a different conflict. Διαθέσιμο σε: https://www.nbcnews.com/news/world/us-weapons-afghanistan-taliban-kashmir-rcna67134

Latifi, A., & Hilton, D. (2023). Afghan resistance leader Ahmad Massoud says ‘needs help’ from Israel.

            Διαθέσιμο σε: https://www.middleeasteye.net/news/afghanistan-israel-resistance-leader-ahmad-massoud-needs-help

Mills, A., & Al-Mughrabi, N. (2023). Qatar in talks with Hamas, Israel to swap hostages for prisoners.

            Διαθέσιμο σε: https://www.reuters.com/world/middle-east/qatar-leads-talks-swap-hamas-held-hostages-palestinians-israeli-jails-2023-10-09/

Times of India. (2023). Has the Afghanistan Taliban and Iran-backed Hezbollah in Lebanon.

           Διαθέσιμο σε: https://timesofindia.indiatimes.com/world/middle-east/has-the-afghanistan-taliban-and-iran-backed-hezbollah-in-lebanon-joined-hamas-in-its-fight-against-israel/articleshow/104260473.cms?from=mdr